Στην ήσυχη συνοικία Seefeld, στον πυρήνα του αστικού ιστού της Ζυρίχης και πολύ κοντά στην ομώνυμη λίμνη, το γραφείο Manuel Herz Architekten ανέλαβε την κατασκευή συγκροτήματος πέντε διαμερισμάτων, αφού προηγήθηκε η βράβευση της μελέτης σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Το κτίριο έχει σχήμα κύβου με τρεις στάθμες και υπόγειο, καθώς και βατό κοινόχρηστο δώμα. Το οικόπεδο βρίσκεται εντός κατάφυτου πάρκου με πλούσια και σπάνια βλάστηση και γειτνιάζει με ιστορική πολυτελή κατοικία. Το δομημένο περιβάλλον του συγκροτήματος διαμορφώνουν επίσης οι τυπικές πολυκατοικίες του κέντρου της πόλης και το μουσείο Heidi Weber, έργο του Le Corbusier.

Ένταξη στο περιβάλλον και συνιστώσες του σχεδιασμού
Κατευθυντήριο άξονα για το σχεδιασμό του κτιρίου αποτέλεσε η διερεύνηση της σχέσης του με το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον του, λόγω της ξεχωριστής του θέσης. Το συγκρότημα Ballet Mecanique ανεγείρεται μέσα σε έναν καταπράσινο κήπο με άγρια βλάστηση, με δέντρα που μοιάζουν με γλυπτά, λόγω της αναδίπλωσης του κορμού και των κλαδιών τους, εγκαταστάσεις τέχνης και δίκτυα μονοπατιών. Σε αυτό το κάλεσμα του περιβάλλοντός του, το κτίριο ανταποκρίνεται, εντείνοντας το αίσθημα της έκπληξης, καθώς προβάλλει στον περαστικό σταδιακά, ανάμεσα από τα πυκνά δέντρα, και με τις κινητές πολύχρωμες περσίδες του ανοίγει σαν άνθος μέσα στον κήπο. Η σύνδεσή του με την κεντρική αρτηρία της πόλης πραγματοποιείται μέσω μίας ξύλινη διαδρομή που είναι συμβατή με τα μονοπάτια που διατρέχουν το πάρκο.
Μια παράλληλη πηγή έμπνευσης για το συγκρότημα υπήρξε το μουσείο Heidi Weber, με το οποίο γειτνιάζει, και το έργο του Le Corbusier συνολικά. Τα έντονα χρώματα των περσίδων, ο καθαρός πρισματικός όγκος του κτιρίου, η επαφή του με το έδαφος μέσω βάθρου, αλλά και η μεταλλική κατασκευή της όψης του αποτελούν αναφορές σε αυτή την κατεύθυνση και εγκαθιδρύουν μια ενδιαφέρουσα σχέση ανάμεσα στα δύο κτίρια. Σε μεγαλύτερη κλίμακα, στη συνοικία Seefeld, τα κτίρια κατοικίας ακολουθούν μια καθορισμένη τυπολογία, με τη γειτονική ιστορική βίλλα του πάρκου να μην αποτελεί εξαίρεση. Το Ballet Mecanique εντάσσεται στον αστικό ιστό, ακολουθώντας το ισχύον μοτίβο ως προς τον προσανατολισμό, την κλίμακα, τον αυστηρό γεωμετρικό όγκο και τον τρόπο οργάνωσης των χώρων στο εσωτερικό.

Το κέλυφος: ένα πολύχρωμο κινητό γλυπτό
Η ευθύνη για το σχεδιασμό μιας σύγχρονης σύνθετης κατοικίας, που συνδιαλέγεται με το περιβάλλον της, συνδυάστηκε με την επιθυμία της ιδιοκτήτριας για τη μετουσίωση της φιλοσοφίας της κινητικής τέχνης στην αρχιτεκτονική σύνθεση και μάλιστα στο πλαίσιο μιας βιοκλιματικής κατασκευής που σέβεται το περιβάλλον όχι μόνο κατ΄ εικόνα, αλλά και μέσω του ενεργειακού της αποτυπώματος. Οι αρχιτέκτονες ανταποκρίθηκαν σε αυτήν την πρόκληση, σχεδιάζοντας ένα κτίριο με κινητή όψη. Το κέλυφος του κτιρίου διαμορφώνεται από μεταλλική κατασκευή, η οποία εμφανίζεται στις όψεις με οριζόντια και κατακόρυφα στοιχεία, ως πλέγμα. Κάθε άνοιγμα αυτού του μεταλλικού κανάβου πληρούται με μια τετράδα περσίδων από ανοδιωμένο αλουμίνιο, οι οποίες έχουν σχήμα τριγώνου με στρογγυλεμένες γωνίες και συναντιούνται κατά μήκος των διαγωνίων του ανοίγματος. Στηρίζονται περιμετρικά στη μεταλλική κατασκευή και η ίδια η θέση στήριξής τους συνιστά και τον άξονα περιστροφής τους, εκτελώντας τροχιά 90 μοιρών. Η κίνηση πραγματοποιείται με υδραυλικά συστήματα. Κατά τόπους, το ίδιο το κτίριο ξεδιπλώνεται και αγκαλιάζει τον κήπο. Όταν οι περσίδες είναι κλειστές, λειτουργούν σαν σκίαστρα, αποκλείοντας το φως από το εσωτερικό, ενώ συγχρόνως προσφέρουν ασφάλεια και ιδιωτικότητα στους κατοίκους. Στο άνοιγμά τους αποκαλύπτουν παράθυρα εκτεινόμενα σε όλο το ύψος του χώρου ή ακόμα και βατούς εξώστες. Με αυτόν τον τρόπο ρυθμίζεται η επαφή εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, ο φυσικός φωτισμός και αερισμός και μάλιστα με την ελάχιστη δαπάνη ενέργειας, εφόσον ο ρόλος των συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού περιορίζεται. Το κέλυφος συμπεριφέρεται ως "βιοκλιματικός φάκελος". Το άνοιγμα των περσίδων επιτρέπει την απρόσκοπτη θέα στο πάρκο και την πόλη, αποδυναμώνοντας τα όρια ανάμεσα στο "μέσα" και στο "έξω".
Η ευελιξία του κελύφους και η δυνατότητα κάθε χρήστη να προσαρμόζει τη λειτουργία των περσίδων στις ανάγκες του συνεπάγονται μια διαρκώς μεταλλασσόμενη εικόνα του κτιρίου από σημείο σε σημείο, αλλά και στη διάρκεια της ημέρας και του έτους. Η όψη μετασχηματίζεται, εκφράζοντας τη ζωή στο εσωτερικό του κτιρίου, κι έτσι το κτίριο "αναπνέει" και ζει μαζί με τους κατοίκους του. Οι ερμητικά κλειστές περσίδες την νύχτα δίνουν έναν εσωστρεφή χαρακτήρα στο συγκρότημα, ενώ την ημέρα το κτίριο είναι εξωστρεφές και ανοιχτό στο πάρκο και στην πόλη. Ανάλογα με τη θέση τους στο κτίριο και τον εσωτερικό χώρο με τον οποίο συνδέονται, διακρίνονται τέσσερις τύποι περσίδων. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν εκείνες που, ανοίγοντας, σχηματίζουν ένα βατό εξώστη τριγωνικής κάτοψης με συμμετρική στέγαση. Ένα χειροκίνητο μεταλλικό κιγκλίδωμα με πλέγμα μετατρέπεται σε στηθαίο ασφαλείας για τους χρήστες. Στη δεύτερη κατηγορία, οι περσίδες ανοίγουν και πάλι, αποκαλύπτοντας ένα σταθερό παράθυρο από το δάπεδο μέχρι την οροφή. Ο τρίτος τύπος περιλαμβάνει σταθερά ανοιχτές τετράδες περσίδων, ενώ ο τέταρτος σταθερά κλειστές περσίδες. Πρόκειται για τις θέσεις που εσωτερικά υπάρχει τοιχοποιία και οι περσίδες τοποθετούνται για τη ρυθμική συνέχεια της όψης. Αναφορικά με τη χρωματική παλέτα, σημειώνεται ότι εξωτερικά το κτίριο έχει ένα ενιαίο χρώμα στην απόχρωση της σαμπάνιας, συμβατό με τα γειτονικά του και με διακριτική παρουσία στο πάρκο. Τόσο η μεταλλική κατασκευή όσο και οι περσίδες έχουν ακριβώς το ίδιο χρώμα, για την αποκατάσταση της εικόνας του κτιρίου ως ενός "κύβου κατοίκησης". Το χρώμα είναι ελαφρώς γυαλιστερό, εκφράζοντας την υλικότητα της μεταλλικής δομής. Εσωτερικά, οι περσίδες βάφονται σε 20 διαφορετικές αποχρώσεις στο φάσμα κόκκινου – μπλε, με μεγάλη ποικιλία συνδυασμών, που είναι ορατοί μόνο όταν ανοίγουν. Η αντίστιξη ανάμεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό των περσίδων εντείνει την εντύπωση που προκαλεί η κίνησή τους. Η καθαρή γεωμετρία του κτιρίου εναλλάσσεται με μία δυναμική γλυπτική σύνθεση και αυτή ακριβώς είναι η ισορροπία που πέτυχαν οι αρχιτέκτονες ανάμεσα στη "μηχανή κατοίκησης" του Le Corbusier και στην κινητική τέχνη.

Το κτιριολογικό πρόγραμμα και η υλική υπόσταση του κτιρίου
Το εσωτερικό του συγκροτήματος διέπεται από λιτές γραμμές, μινιμαλιστική αισθητική και περιορισμένη παλέτα υλικών, ενθαρρύνοντας την προσοχή να εστιαστεί στο κέλυφος. Τα δομικά στοιχεία της κατασκευής από χάλυβα και οπλισμένο σκυρόδεμα παραμένουν εμφανή. Μοναδική εξαίρεση αποτελούν οι μη φέρουσες τοιχοποιίες, οι οποίες επενδύονται με ξύλο, και τα δάπεδα, που λαμβάνουν μια στιλπνή επίστρωση όψης σκυροδέματος. Πρόκειται για ένα υβριδικό σύστημα, που συνδυάζει ένα συμπαγή πυρήνα με κλιμακοστάσιο και φρεάτιο ανελκυστήρα από οπλισμένο σκυρόδεμα με πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος, μεγάλα ανοίγματα και μεταλλικά υποστυλώματα στις όψεις. Η επίδραση της αρχιτεκτονικής του Le Corbusier είναι και εδώ εμφανής. Η μοναδική έγχρωμη λεπτομέρεια στο χώρο είναι το χρώμα των περσίδων, όταν είναι κλειστές, ορατό χάρη στο λεπτό αρμό που αφήνουν μεταξύ τους. Μέσω του κεντρικού κλιμακοστασίου γίνεται η πρόσβαση στον κήπο και το βατό κοινόχρηστο δώμα, το οποίο χρησιμοποιείται ως χώρος τέχνης. Επιπλέον πραγματοποιείται η κατανομή στα διαμερίσματα. Στο συγκρότημα δεν υπάρχει "τυπικό διαμέρισμα", αλλά πέντε διαφορετικές μεταξύ τους κατοικίες, που προορίζονται για διαφορετικά προφίλ ενοίκων και τρόπους ζωής. Διατάσσονται σε τρεις στάθμες, εκ των οποίων η μία είναι σοφίτα, και εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία χώρων διημέρευσης και ανάπαυσης. Το κτίριο διαθέτει και υπόγειο, το οποίο φωτίζεται φυσικά μέσω cour anglaise και φιλοξενεί καλλιτεχνικό εργαστήριο, κελάρι και χώρο μηχανολογικών εγκαταστάσεων. Τέλος, για την κίνηση στον κήπο και τη σύνδεση με τη γειτονική κατοικία και τον κεντρικό δρόμο, έχει κατασκευαστεί μία ξύλινη, πλωτή και ελαφρώς υπερυψωμένη διαδρομή, σε μια προσπάθεια ελαχιστοποίησης της επέμβασης στο ιστορικό πάρκο.

Το υφιστάμενο κτίριο, επιφάνειας 2.500 m² είναι κατασκευασμένο το 1979 και διαθέτει φέροντα οργανισμό οπλισμένου σκυροδέματος με εκτεταμένη χρήση αρχιτεκτονικών στοιχείων στις όψεις, όπως εξωτερικών τοίχων, ενδιάμεσων στυλίσκων διαίρεσης κουφωμάτων, πεσσών απόκρυψης υδρορροών από το ίδιο υλικό, ανεπίχριστο και σε κατασκευαστική συνέχεια με τον φέροντα σκελετό.
Στη μελέτη δεν γίνονται τροποποιήσεις στον φέροντα οργανισμό και δεν πραγματοποιούνται προσθήκες ή αφαιρέσεις κτιριακού όγκου ή επιφάνειας. Αποκαθίσταται το σύνολο του υπάρχοντος κελύφους, με προσθήκη εξωτερικής θερμομόνωσης και επιχρίσματος και αντικατάσταση των κουφωμάτων με νέα. Οι νέες θερμομονώσεις συγκροτούν ένα συνεχές περίβλημα που εκσυγχρονίζει αισθητικά και ενεργειακά το υπάρχον κέλυφος. Επιπροσθέτως, η αναδιαμόρφωση των οριζόντιων κυρίως αλλά και των κατακόρυφων διατομών των αρχιτεκτονικών στοιχείων των όψεων βελτιώνουν τη σκίαση των υαλοπινάκων επιτρέποντας την ελαχιστοποίηση της εξωτερικής ανακλαστικότητας τους με ταυτόχρονη βελτίωση της οπτικής άνεσης εσωτερικά.

Σε αυτήν την κατοικία στον Καναδά, η τραπεζαρία χαρακτηρίζεται από τη διάτρητη οροφή, μέσω της οποίας επιτυγχάνονται περίτεχνα μοτίβα φωτισμού.
Φωτογραφία: Maxime Brouillet.

Το νέο κτίριο εργαστηρίων "Anna Papageorgiou STEM Center" του Κολλεγίου Ανατόλια αρθρώνεται από δύο καθαρά γεωμετρικά πρίσματα, ένα παραλληλεπίπεδο και έναν κύβο, που αλληλοτέμνονται, διατηρώντας μια εντατική σχέση μεταξύ τους. Ο κύβος, αποκλίνοντας από την κατακόρυφο, στρέφεται νότια και δημιουργεί ένα επικλινές δώμα με το βέλτιστο προσανατολισμό για την εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών στοιχείων. Η κεκλιμένη οροφή είναι μερικώς καλυμμένη με ημιδιαφανή φωτοβολταϊκά πετάσματα (BIPV), ορατά και από το εσωτερικό του κτιρίου, τα οποία συμβάλλουν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και στην παροχή φυσικού φωτός στο εσωτερικό. Προκειμένου να αποφευχθεί η αύξηση της θερμοκρασίας, ειδικά κατά τη θερινή περίοδο, προτείνεται μια ειδική μονάδα υαλοπινάκων BIPV, της οποίας η εσωτερική υάλωση είναι εφοδιασμένη με ανακλαστική αλλά πρακτικά αόρατη μεμβράνη, η οποία αντανακλά τη θερμότητα, που απελευθερώνεται από τη φωτοβολταϊκή μονάδα προς το εξωτερικό. Επιπλέον, οι περσίδες κάτω από την οροφή της δομής ενεργούν ως ένα εσωτερικό σύστημα σκίασης, το οποίο διαχέει το ηλιακό φως μέσα στο χώρο και οργανώνει τη διάταξη των γραμμικών φωτιστικών.
Στο παραλληλεπίπεδο πρίσμα το φυτεμένο δώμα εκτατικού τύπου συμβάλλει στη βελτίωση της θερμικής συμπεριφοράς των υποκείμενων χώρων.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ: SCHEMA 4 ARCHITECTS
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: STUDIOVD.GR / N. VAVDINOUDIS - CH. DIMITRIOU

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΛΟΓΟΥΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΥΓΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΑΠΑΞΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ

Οι ρωγμές και αποκολλήσεις στα στοιχεία σκυροδέματος, στα επιχρίσματα, στην επίστρωση του δαπέδου, στα κιγκλιδώματα, η αποκόλληση των πλακών μαρμάρου στα κούτελα ή η καταστροφή των αρμών, η απώλεια στεγανότητας, η διάβρωση των μεταλλικών στοιχείων (κιγκλιδωμάτων) αποτελούν μερικές από τις συνήθεις αιτίες φθορών στους εξώστες. Αυτές μπορεί να οφείλονται είτε σε κακή ποιότητα κατασκευής είτε στις φθορές λόγω του χρόνου και της επίδρασης των ατμοσφαιρικών συνθηκών. Επιπροσθέτως, μερικοί ρύποι και οι ακραίες θερμοκρασιακές συνθήκες (π.χ. παγοπληξία) είναι δυνατόν να ευνοήσουν την πρόωρη γήρανση των υλικών και την καταστροφή ακόμη και μεγάλων επιφανειών των εξωστών, αυξάνοντας την επικινδυνότητά τους.

Το Εργαστήριο Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής, Πόλης και Πολιτισμού της Σχολής Αρχιτεκτόνων Πολυτεχνίου Κρήτης, το Universite Paris 1 Pantheon Sorbonne, η Ecole d' Architecture Paris Malaquais και η Fondation Hellenique στο Παρίσι ύστερα από την περυσινή επιτυχημένη πρώτη προσπάθεια οργανώνουν για δεύτερη συνεχή χρονιά το ετήσιο θερινό σεμινάριο με τίτλο: ΠΑΡΙΣΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ 2: ΤΟΠΙΟ, ΚΗΠΟΙ, ΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΚΑ, που θα πραγματοποιηθεί 16-23 ΙΟΥΛΙΟΥ 2023 στο Παρίσι.

Απευθύνεται σε φοιτητές/τριες (προπτυχιακούς, μεταπτυχιακούς, υποψηφίους διδάκτορες) Αρχιτεκτονικών Σχολών, Σχολών Αρχιτεκτονικής Τοπίου, Σχολών Καλών τεχνών, Γεωπονικών και Πολεοδομίας. Επίσης σε νέους αποφοίτους (μετά το 2018).

Το θερινό σεμινάριο του 2023 θα πραγματοποιηθεί στο «ελληνικό σπίτι», το οποίο βρίσκεται στο πάρκο της Cité Internationale Universitaire de Paris, ένα σχεδιασμένο πάρκο έκτασης 34 εκταρίων που δημιουργήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, αληθινός πνεύμονας πρασίνου στο νότιο Παρίσι, προικισμένο με 400 διαφορετικά είδη φυτών.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Το σεμινάριο απευθύνεται σε φοιτητές/τριες αρχιτεκτονικής, αρχιτεκτονικής Τοπίου, πολεοδομίας, γεωγραφίας, φοιτητές Γεωπονικών Σχολών (με κατεύθυνση Κηποτεχνία) καθώς και σε φοιτητές/τριες Σχολών Καλών Τεχνών (σε προπτυχιακό, μεταπτυχιακό και διδακτορικό επίπεδο) όπως και σε νέους αρχιτέκτονες κλπ που έχουν αποφοιτήσει μετά το 2018.
- Οι υποψήφιοι θα πρέπει να έχουν καλή γνώση της ιστορίας της αρχιτεκτονικής και της πόλης
- Η γνώση της αγγλικής γλώσσας είναι απαραίτητη
- Η γνώση της γαλλικής θα εκτιμηθεί ιδιαίτερα
Για την εκδήλωση ενδιαφέροντος οι υποψήφιοι/ες θα πρέπει να υποβάλουν σε ενιαίο PDF:
- Αίτηση υποψηφιότητας
- Κείμενο προθέσεων στο οποίο θα εξηγούν πώς το καλοκαιρινό σεμινάριο θα συνεισφέρει στην έρευνά τους ή στην επαγγελματική τους δραστηριότητα
- Μια συστατική επιστολή από καθηγητή τους
- Σύντομο βιογραφικό σημείωμα
- Portfolio με τρία έργα (σχέδια, αρχιτεκτονικές προτάσεις ή έργα, κολάζ, φωτογραφίες, κείμενα κλπ) σχετικά με τη θεματική των μετασχηματισμών του τοπίου και των δημόσιων χώρων πρασίνου.

Προθεσμία υποβολής των δικαιολογητικών έχει οριστεί η TΡΙΤΗ 7 ΜΑΡΤΙΟΥ 2023.
Το PDF με το σύνολο των δικαιολογητικών θα υποβληθεί στην ηλεκτρονική διεύθυνση Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. με θέμα «ECOLE D’ETE TRANSFORMATIONS ΙΙ».
Τα αποτελέσματα της επιλογής θα ανακοινωθούν στις 7 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2023.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα: https://fondation-hellenique.fr/.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ & OΡΓΑΝΩΣΗ: Maria Gravari-Barbas l Καθηγήτρια, Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne, Aμαλία Κωτσάκη l Καθηγήτρια, Διευθύντρια του Εργαστηρίου Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής, Πόλης & Πολιτισμού NeArCiCu και του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών, Σχολή Αρχιτεκτόνων Πολυτεχνείου Κρήτης, Dimitra Kanellopoulou l Λέκτορας ENSA Paris - Malaquais en champs Ville Territoires, μέλος του Εργαστηρίου - équipe CRESSON.

Το έργο "NetZeroCities" ξεκινά ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα για την επίτευξη των στόχων της κλιματικής ουδετερότητας σε όλες τις πόλεις της Ευρώπης. Το πρόγραμμα "Πιλοτικές Πόλεις" αποτελεί μέρος της αποστολής της Ε.Ε. για 100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις (EU Cities Mission), η οποία προβλέπει τη διάθεση 32 εκατ. ευρώ σε επιχορηγήσεις. Οι αιτήσεις για το πρόγραμμα ήταν από όλες τις πόλεις που βρίσκονται στα κράτη μέλη της Ε.Ε. (και στις συνδεδεμένες χώρες) και που δεσμεύονται για τους στόχους της EU Cities Mission της Ε.Ε. Ένας ενδεικτικός αριθμός 30 "Πιλοτικών Πόλεων" θα επιλεγεί μέσω της ανοικτής πρόσκλησης. Οι επιλεγμένοι υποψήφιοι θα λάβουν χρηματοδότηση και πρακτική βοήθεια για να προωθήσουν το έργο τους, για να δοκιμάσουν και να εφαρμόσουν καινοτόμους προσεγγίσεις για την ταχεία απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα, να διερευνήσουν και να εφαρμόσουν μετασχηματισμούς, που σχετίζονται με τα κλιματικά ζητήματα, σε επίπεδο πόλης. Οι πιλοτικές δραστηριότητες των πόλεων θα είναι ποικίλες και θα περιλαμβάνουν καινοτομίες, καθώς και νέες προσεγγίσεις για τις επιχειρήσεις και τη διακυβέρνηση. Το έργο "NetZeroCities" (NZC) αποτελεί μέρος του προγράμματος έρευνας και καινοτομίας Horizon 2020 και Horizon Europe για την υποστήριξη της Πράσινης Συμφωνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η πρόταση των FIORE Architects επιλέχθηκε, ανάμεσα σε 64 προτάσεις, ως η συγκριτικά βέλτιστη αρχιτεκτονική λύση για την υλοποίηση και τη μελέτη ανέγερσης του έργου «Κτίριο Τεχνών Δ. Δασκαλόπουλος» στο Campus Ψυχικού του Κολλεγίου Αθηνών, ύστερα από ανοιχτό Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Ιδεών που προκήρυξαν το Κολλέγιο Αθηνών και η μη κερδοσκοπική εταιρία ΣΥΝΕΝΝΟΝ του Δημήτρη Δασκαλόπουλου.

ΟΡΑΜΑ
Όραμά μας ήταν το Κτίριο Τεχνών “Δημήτρης Δασκαλόπουλος” να ενσαρκώνει ένα πλαίσιο διαλόγου για τις Τέχνες και την Εκπαίδευση, με την Αρχιτεκτονική να συμμετέχει ενεργά στο διάλογο αυτό. Θέλαμε ουσιαστικά η Αρχιτεκτονική να αποτελεί παράγοντα βιωματικής μάθησης, αναδεικνύοντας το Κτίριο σε ένα σύγχρονο ζωντανό οργανισμό.
Προς το σκοπό αυτό, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην αλληλεπίδραση των χρήσεων με το φυσικό περιβάλλον, που αποτελεί πηγή έμπνευσης, αλλά και στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα του Κτιρίου, επιλέγοντας μεθόδους βιοκλιματικού σχεδιασμού και λαμβάνοντας υπόψη το περιβαλλοντικό κόστος, τα οποία θα αναλυθούν και παρακάτω.
Όραμά μας είναι, το κτίριο τεχνών να αποτελεί πόλο έλξης για την κοινότητα του Κολλεγίου Αθηνών αλλά και τον ευρύτερο καλλιτεχνικό κόσμο, απαντώντας στο αίτημα για μια ολιστική και εξωστρεφή προσέγγιση του φαινομένου της μάθησης.

ΕΝΤΑΞΗ ΚΤΙΡΙΟΥ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΧΩΡΟ
Προκρίνοντας την επανερμηνεία του τοπίου, παρά την επέμβαση σε αυτό, επιλέχθηκε μια σχεδιαστική επίλυση που θα εξασφαλίζει την αρμονική ένταξη του Κτιρίου Τεχνών, στο φυσικό και εννοιακό του περιβάλλον. Εκκινώντας από τις προσλαμβάνουσες που παρέχει το υφιστάμενο τοπίο, η προτεινόμενη λύση αναπτύσσεται με δύο χειρονομίες, αυτή της φυτεμένης πλάκας, ως φυσικής συνέχειας του τοπίου, και αυτή της επιμήκους δομής, ως ζώνης μεσολάβησης μεταξύ του φυσικού τοπίου και του τεχνητού χώρου.
Μορφολογικά και σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη υλικότητα της κατασκευής, η τοποθέτηση αυτή επιτρέπει την ομαλή μετάβαση από το φυσικό στο δομημένο περιβάλλον. Ο κτιριακός όγκος μειώνεται και οι δομές που ανακύπτουν αποδίδονται ως κοινόχρηστοι χώροι στο σύνολο της κοινότητας του Κολλεγίου Αθηνών.
Κατά το σχεδιασμό δόθηκε έμφαση, στην εξυπηρέτηση του ευρύτερου δικτύου ροών των μαθητών, των εργαζομένων και των επισκεπτών. Όσον αφορά την κίνηση των πεζών, η προτεινόμενη διαμόρφωση υποδέχεται τους χρήστες του Κτιρίου Τεχνών, όπως αυτοί κινούνται από τη βασική αρτηρία κίνησης, οδό Στεφάνου Δέλτα, και τους διοχετεύει, είτε εντός των εγκαταστάσεων, είτε στους υπαίθριους χώρους. Ο χρήστης έχει επίσης την επιλογή να ακολουθήσει τη διαδρομή και για τον υπαίθριο χώρο που διαμορφώνεται στη φυτεμένη πλάκα. Συγχρόνως, δίνεται η δυνατότητα προσέγγισης του κτιρίου και από την περιοχή Β με τη συνέχιση των υφιστάμενων μονοπατιών και την προσθήκη νέων διακλαδώσεων οι οποίες επεκτείνονται στο φυτεμένο δώμα και καταλήγουν στα δύο επίπεδα του κτιρίου, καθώς και στον ευρύτερο περιβάλλοντα χώρο.

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, βασικοί παράγοντες που επηρέασαν τον άξονα του σχεδιασμού ήταν :
• η υψομετρική διαφορά των περιοχών Α και Β (μέγιστου ύψους 4,00μ),
• η μορφολογία του εδάφους της περιοχής Β και
• η θέση των υπαίθριων αθλητικών εγκαταστάσεων,
Με αφορμή την υψομετρική διαφορά μεταξύ των Περιοχών Α και Β, σχεδιάστηκε μια λύση η οποία, αξιοποιώντας την αρχιτεκτονική του φυσικού τοπίου, εξασφαλίζει τη λειτουργικότητα και τη βέλτιστη δυνατή εκτόνωση. Δημιουργείται η φυτεμένη πλάκα ως άρρηκτη συνέχεια της Περιοχής Β, κάτω από την οποία αναπτύσσεται ο βασικός χώρος του εκπαιδευτικού κέντρου. Η πλάκα αυτή, διασπάται τμηματικά επιτρέποντας στο φυσικό περιβάλλον να ¨διεισδύσει¨ στο κτίριο, με τη μορφή κάθετων ροών.

Η τμηματική αυτή διάσπαση τελικώς παρουσιάζεται μέσω της δημιουργίας εσωτερικών αίθριών, που λειτουργούν ως χώροι εκτόνωσης και επέκτασης των αιθουσών διδασκαλίας. Οι υψομετρικές διαφορές που δημιουργούνται από την ενοποίηση των δύο επιπέδων, καλύπτονται με τη δημιουργία υπαίθριων χώρων, όπου και επεκτείνονται οι εκπαιδευτικές και εκθεσιακές δραστηριότητες.
Επιπλέον βασικό στοιχείο της πρότασης είναι η εναρμόνιση του κτιρίου με τις όμορές αθλητικές εγκαταστάσεις. Απόφαση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού ήταν η δημιουργία μιας ζώνης εξοικείωσης και διαλόγου.
Υπολογίζοντας τις διαφορετικές απαιτήσεις των όμορων κατά τ’ άλλα χρήσεων, προκύπτει η αναγκαιότητα δημιουργίας μιας επιμήκους ζώνης, προς αποφυγή φλύαρων συσχετίσεων. Έτσι, η κίνηση αυτή παραπέμπει εννοιολογικά στην χάραξη μιας ζώνης που ορίζει τις ισορροπίες μεταξύ των δύο χρήσεων.

ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΧΩΡΩΝ
Η διάταξη των χρήσεων στο χώρο αντλεί επιρροή από τη μορφολογία του κτιρίου. Για την τελική χωροθέτηση των χρήσεων και το διάγραμμα κινήσεων, ελήφθησαν επιπλέον υπόψη, η ανεξαρτησία των χρήσεων, όπου αυτή απαιτούνταν, η λειτουργική άνεση και ασφάλεια, τα ωράρια λειτουργίας, και η δυνατότητα πρόσβασης ΑΜΕΑ και εμποδιζόμενων ατόμων.
Στο πρώτο επίπεδο (ισόγειο), τοποθετείται το εκπαιδευτικό κέντρο (αίθουσες διδασκαλίας). Πρόκειται για τη βάση της σύνθεσης, που εκτείνεται κάτω από τη φυτεμένη πλάκα, ευνοώντας τη λειτουργικότητα ενός αρχιτεκτονικού συστήματος αφιερωμένου στην εκπαίδευση. Από το πρώτο αυτό επίπεδο προκύπτει, τόσο εννοιολογικά όσο και συνθετικά, το δεύτερο επίπεδο της επιμήκους δομής, που φιλοξενεί τον Εκθεσιακό χώρο, το Αμφιθέατρο και τη Βιβλιοθήκη. Αυτό το επίπεδο συνδέεται λειτουργικά και αντιληπτικά, αφενός με τη φυτεμένη πλάκα και αφετέρου με τις όμορες αθλητικές εγκαταστάσεις.

Αίθουσες διδασκαλίας
Πιο συγκεκριμένα με γνώμονα, τον σχεδιασμό χώρων ενεργούς μάθησης, τη λειτουργική άνεση του εκπαιδευτικού κέντρου και την ευελιξία των χώρων επιλέχθηκε η χωροθέτηση των αιθουσών διδασκαλίας σε ένα επίπεδο.
Έτσι, υπάρχει δυνατότητα αλληλεπίδρασης και εποπτείας των αιθουσών, η οποία είναι αναγκαία αφού πρόκειται για κτίριο με χρήση σχολείου. Πιο συγκεκριμένα, η πρόσβαση στο εκπαιδευτικό κέντρο πραγματοποιείται από το ισόγειο. Κατά την είσοδο οι μαθητές εισέρχονται στο φουαγιέ και κατευθύνονται μέσω ενός βασικού άξονα κίνησης-διάδρομο στις αίθουσες.
Η διάταξη των αιθουσών και των αίθριών επιτρέπει να είναι καθεμία από αυτές σε άμεση επαφή με το τοπίο, κάτι που εξυπηρετεί και πρακτικά ζητήματα όπως η ανάγκη για φυσικό φωτισμό και εξαερισμό, ενώ ταυτόχρονα δίνεται η επιλογή στους χρήστες να επεκταθούν εκτός των αιθουσών και να εργαστούν στην ύπαιθρο.

Βιβλιοθήκη & Αμφιθέατρο
Η βιβλιοθήκη όπως και το αμφιθέατρο χωροθετούνται στον επιμήκη κτιριακό όγκο αφού χαρακτηρίζονται κοινόχρηστοι χώροι. Οι δύο αυτές χρήσεις βρίσκονται σε κοινό σημείο στην κάτοψη, γεγονός που καθορίζει την κοινή τους επικλινή διαμόρφωση. Πιο συγκεκριμένα, η βιβλιοθήκη του ορόφου, ακολουθώντας την κλίση του αμφιθεάτρου, λαμβάνει και η ίδια, αμφιθεατρική μορφή.
Λόγω της διαμπερότητας των όψεων στο σημείο αυτό, τα όρια μεταξύ φυσικού και τεχνητού περιβάλλοντος, χάνονται, ενώ είναι δυνατή η οπτική εκτόνωση τόσο προς το φυτεμένο δώμα όσο και προς τις αθλητικές εγκαταστάσεις.
Επίσης η αμφιθεατρική μορφή τους στρέφεται προς τη Δύση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επιτευχθεί η αμεσότητα τόσο λειτουργικά όσο και οπτικά της βιβλιοθήκης με την Περιοχή Β. Έτσι το Κτήριο Τεχνών και ο καλλιτεχνικός κήπος προσεγγίζεται και δυτικά του Campus, καθώς τοποθετήθηκε μια γέφυρα διαπερνώντας σε όροφο το Δυτικό αίθριο, που καταλήγει και στην εξωτερική ανεξάρτητη είσοδο της βιβλιοθήκη.

Eκθεσιακός χώρος
Η τοποθέτηση και διαμόρφωση του εκθεσιακού χώρου έπαιξε σημαντικό ρόλο στη συνολική προσέγγιση του θέματος. Η δυναμικότητα της δομής έγκειται, τόσο στο επίμηκες σχήμα και την ιδιαίτερη υλικότητά της, όσο και στο νόημα που φέρει ως ζώνη μεσολάβησης μεταξύ διαφορετικών χρήσεων και πρακτικών.
Έτσι, ο εκθεσιακός χώρος έπρεπε να διαφοροποιείται από το σύνολο των χρήσεων, με ξεχωριστή δική του είσοδο στο ισόγειο, όπου γίνεται και η υποδοχή των επισκεπτών στο φουαγιέ και το κυλικείο. Παράλληλα είναι προσβάσιμος και από το επίπεδο της φυτεμένης πλάκας του πρώτου ορόφου.
Ο κύριος χώρος εκθέσεων βρίσκεται στον Α’ όροφο και έχει ύψος 6,00μ. Πρόκειται για ευμετάβλητο χώρο, που εξαιτίας της μορφής του μπορεί να φιλοξενήσει διάφορες δραστηριότητες και ποικίλες εκθέσεις. Η έκθεση επεκτείνεται και στον εξωτερικό χώρο (φυτεμένο δώμα) όπου διαμορφώνεται ο λεγόμενος «καλλιτεχνικός κήπος».
Με τον όρο αυτό περιγράφεται η δημιουργία ενός χώρου αφιερωμένου στις τέχνες, που δύναται να φιλοξενεί αμιγώς εξωτερικές εκθέσεις ή επεκτάσεις εκθέσεων, καθώς και μόνιμα έργα τέχνης ή άλλες δράσεις. Βασικό συνθετικό μας αίτημα ήταν ο χώρος αυτός να είναι οπτικά αντιληπτός και πρακτικά προσβάσιμος από τις αίθουσες που βρίσκονται στο ισόγειο επίπεδο, με τη δραστηριοποίηση στον «καλλιτεχνικό κήπο» να είναι δυνατή από τους μαθητές οποιαδήποτε στιγμή.

Παράλληλα, πολύ σημαντικό για εμάς, ήταν το γεγονός πως, η ίδια δομή που αφιερώνεται εσωτερικά στον εκθεσιακό χώρο, καθίσταται χώρος έκθεσης και εξωτερικά, μέσω της υλικότητάς της. Το μεταλλικό της κέλυφος παρέχει απεριόριστες δυνατότητες προβολής εικαστικών έργων, ανάρτησης έργων μεγάλης κλίμακας ή και αξιοποίησης της μορφής του για γλυπτικές εγκαταστάσεις.

ΥΛΙΚΟΤΗΤΕΣ
Συνολικά, θεωρούμε ότι οι υλικότητες που επιλέχθηκαν για το Κτίριο Τεχνών συμβάλλουν στη βέλτιστη απόδοση της συνθετικής λύσης.
Έτσι,
• αρχικά ο χώρος του εκπαιδευτικού κέντρου είναι καλυμμένος με φυτεμένο δώμα, δίνοντας, όπως έχει προαναφερθεί, την εντύπωση της φυσικής συνέχειας του τοπίου
• ενώ, όσον αφορά τον επιμήκη όγκο, αυτός είναι επενδεδυμένος περιμετρικά με απανθρακωμένο ξύλο πεύκου (τεχνική Shou Sugi Ban) και στις δυο διαμήκεις όψεις τοποθετείται διάτρητο μεταλλικό κέλυφος.
Η επιλογή αυτή στοχεύει:
• αφενός με την επένδυση από ξύλο πεύκου, στη συσχέτιση του εξωτερικού φλοιού του κτιρίου με το φυσικό περιβάλλον - με μνεία στην υφιστάμενη βλάστηση
• και αφετέρου με την τοποθέτηση πλέγματος ανεπτυγμένων ελασμάτων (Métal Déployé) στο να «σπάσει» τη κλίμακα της μάζας μέσω της διαμπερότητας του υλικού.
Στο πλέγμα αυτό, η διάτρηση θα έχει σχήμα ρόμβου και κυματοειδή μορφή, ώστε να δημιουργεί την ψευδαίσθηση της κίνησης.

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΑ
Όσον αφορά τις βιοκλιματικές και ενεργειακές παραμέτρους η μορφή και ο σχεδιασμός του κτιρίου καθώς και τα υλικά και οι μέθοδοι κατασκευής που επιλέχθηκαν, στοχεύουν στη δημιουργία ενός πρότυπου αειφόρου κτιρίου. Στόχος μας είναι η υλοποίηση ενός κτιρίου «σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης».
Για το σκοπό αυτό αρχικά, δόθηκε έμφαση στον προσανατολισμό του Κτιρίου, με την εκτόνωση να τοποθετείται στο Νότο και την επιμήκη δομή να “προστατεύει” από το Βορρά. Ταυτόχρονα, προτείνεται η χρήση, ανακυκλώσιμων υλικών, με μεγάλο χρόνο ζωής και μειωμένη τοξικότητα, σύμφωνα με τα σχετικά ευρωπαϊκά πρότυπα. Η ελαχιστοποίηση σπατάλης και η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης των υλικών είναι ζωτικής σημασίας, τόσο για περιβαλλοντικούς λόγους όσο και για εκπαιδευτικούς, αφού οι μαθητές θα γνωρίσουν μέσω της αλληλεπίδρασής τους με το κτίριο, τα οφέλη της βιωσιμότητας.

Theo Poulakos is a Greek architect currently based in Athens.
In 2021 he founded Theo Poulakos Studio aiming to explore new typologies of living, to research the potentiality of materials, to uncover the qualities of existing structures, to question established ideas, to make life easier and nicer.
He trained as an architect in Harry Gugger Studio, in Basel, Switzerland between 2014 to 2020.
He holds an MAS in Urban Design from ETH, Zurich (2013-2014) and an M.Sc. in Architecture from NTUA, Athens (2006-2013).

Στο Pilates Studio μετατρέψαμε έναν ανοιχτό πρώην χώρο γραφείων ενός εμπορικού κέντρου στην Αγία Παρασκευή, σε χώρο σωματικής άθλησης πιλάτες.
Βασική μας προτεραιότητα στο σχεδιασμό ήταν η δημιουργία δύο χώρων, με βάση τις ανάγκες του πελάτη, διατηρώντας την υπάρχουσα διαμπερότητα του χώρου.
Ο ένας χώρος προορίζεται για τα ομαδικά μαθήματα πιλάτες, ενώ ο άλλος περιλαμβάνει την υποδοχή καθώς και χώρο για προθέρμανση και ασκήσεις εδάφους.
Αντί για τη δημιουργία δύο κλειστών δωματίων, χρησιμοποιήθηκαν κουρτίνες και ένα μεταλλικό πλέγμα ως διαχωριστικά στοιχεία, για να οριοθετήσουν τους δύο χώρους αλλά και να προσδώσουν την απαραίτητη ιδιωτικότητα.
Στο πίσω μέρος του βασικού μας χώρου, αναδιαμορφώσαμε τον τοίχο που διαχωρίζει τις κύριες από τις δευτερεύουσες λειτουργίες του χώρου, δημιουργώντας συμμετρικές εισόδους στις δύο του άκρες, χωρίς τη χρήση πορτών. Πίσω από αυτό το όριο τοποθετήσαμε από τη μία πλευρά το γραφείο του γυμναστή και ένα μικρό κουζινάκι, ενώ στην άλλη πλευρά σχεδιάσαμε τα αποδυτήρια και την τουαλέτα, σεβόμενοι τη θέση των δικτύων του κτιρίου.
Πολύ σημαντικό ήταν επίσης να επανασχεδιάσουμε το ηλεκτρολογικό δίκτυο με σκοπό την αφαίρεση των γυψοσανίδων που περιέκλειαν τα περιμετρικά δοκάρια, ώστε να αυξήσουμε το φυσικό φως που εισέρχεται στο χώρο.
Με την αποκάλυψη του σκυροδέματος στα δομικά στοιχεία του χώρου, τονίσαμε την επίτευξη του διαχωρισμού του ηλεκτρολογικού δικτύου από αυτά.
Μπαίνοντας στην ιδιοκτησία, βλέπουμε πλέον ένα καθαρό και ενιαίο χώρο ο οποίος περιλαμβάνει στα αριστερά τη reception και ένα καθιστικό για την αποθήκευση των υποδημάτων, ενώ στα δεξιά υπάρχει ένα μεταλλικό πλέγμα με καμπύλα ανοίγματα που σπάνε την αυστηρότητα του κανάβου, ενώ μία πράσινη κουρτίνα κατά μήκους του μεταλλικού πλέγματος ορίζει τον χώρο για πιλάτες.
Ο τοίχος που διαχωρίζει τον κύριο χώρο από τις δευτερεύουσες χρήσεις έχει καλυφθεί πλήρως με καθρέφτες, ώστε να αντανακλά τα παράθυρα και το περιμετρικό φως που εισέρχεται στο χώρο και να μεγαλώνει την αίσθηση αυτού.
Όλα τα δάπεδα καλύφθηκαν με εποξειδικό χρώματος ανοιχτού λιλά, δημιουργώντας μία όμορφη και ενοποιημένη ατμόσφαιρα.
Πίσω από τον τοίχο/καθρέφτη όλα εμφανίζονται λευκά, ως ένας ενδιάμεσος χώρος που σε προετοιμάζει για τα επιμέρους μονοχρωματικά δωμάτια που ακολουθούν.
Την παλέτα συμπληρώνουν το σκούρο πράσινο της κουζίνας, το κίτρινο λάιμ των αποδυτηρίων και το ανοιχτό γαλάζιο της τουαλέτας.
Συνολικά, δημιουργείται ένα ευχάριστο και ασφαλές περιβάλλον για άσκηση και χαλάρωση.