Στη συμβολή των οδών Ερυθρού Σταυρού και Ποσειδώνος του δήμου Πυλαίας, το υπόγειο δίκτυο "αναδύεται" δυναμικά στον πολεοδομικό ορίζοντα, μέσα από την κατασκευή ενός σύνθετου και πολυμορφικού συγκροτήματος.

Χωροθέτηση

Η κτιριακή υποδομή στο σύνολό της υποστηρίζει περίπου 600 θέσεις εργασίας και εμπεριέχει το σύνολο των λειτουργιών, που απαιτούνται για τη διαχείριση, τη λειτουργία και τη συντήρηση ενός σύγχρονου συστήματος αυτόματης διακίνησης συρμών, οργανώνοντας τις απαιτούμενες χρήσεις γύρω από:
· ένα σύνθετο δίκτυο τροχιών, το οποίο τροφοδοτεί τις σήραγγες της πόλης,
· ένα εσωτερικό δίκτυο κίνησης οχημάτων, που συνδέεται με το εξωτερικό οδικό δίκτυο μέσω δύο κύριων εισόδων, και
· ένα ασφαλές εσωτερικό σύστημα πεζής κυκλοφορίας εργαζομένων, το οποίο οργανώνει διακριτές πορείες πεζών .
Η ιδιαιτερότητα κατασκευής του συγκροτήματος έγκειται στο γεγονός ότι η επίπεδη επιφάνεια του διαθέσιμου οικοπέδου (50.000 m²) δεν επαρκούσε για να φιλοξενήσει τις απαιτούμενες λειτουργίες συνεργείων και συντήρησης. Σύμφωνα με διεθνείς νόρμες, η ελάχιστη απαιτούμενη επιφάνεια οικοπέδου για την ανάπτυξη των αναγκαίων λειτουργιών ομοεπίπεδα, για τον ίδιο αριθμό συρμών, ορίζεται σε επιφάνεια 100 περίπου στρεμμάτων, δηλαδή διπλάσια από τη διαθέσιμη. Ως εκ τούτου, οι βασικές λειτουργίες χωροθετήθηκαν σε διαφορετικά υψομετρικά επίπεδα, που συνδέθηκαν μεταξύ τους με ανηφορικές τροχιές για τους συρμούς και συνδετήριες γέφυρες για τις κτιριακές υποδομές. Η υψομετρική διαφορά τροχιάς των 6 m ανάμεσα στα κύρια επίπεδα, όπου καταλήγει η επιδομή, αποτελεί πρώτη παγκόσμια πρακτική.
Η διαμόρφωση του οικοπέδου, μέσω διαδοχικών αναβαθμών, είχε ως αποτέλεσμα την οργάνωση δύο επιμέρους κυρίαρχων συγκροτημάτων: το συγκρότημα των συνεργείων (συγκρότημα 1) και το συγκρότημα σταβλισμού, κέντρου ελέγχου λειτουργίας και διοίκησης (συγκρότημα 2), τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με μεταλλική πεζογέφυρα, που εξυπηρετεί την κίνηση των εργαζομένων.
Στον περιβάλλοντα χώρο, οι διαθέσιμες διαδοχικές βαθμίδες εκσκαφής μεταξύ των αναβαθμών, του οδικού δικτύου και των επιφανειών της σιδηροδρομικής επιδομής διαμορφώνονται ως χώροι πρασίνου. Τοπικά, εισχωρούν μέχρι το κυρίως σώμα των συγκροτημάτων και επεκτείνονται στα οριζόντια δώματα, δημιουργώντας χώρους ανάπαυσης για τους εργαζόμενους.

Λειτουργική και κατασκευαστική διάρθρωση

Συγκρότημα 1
Στο συγκρότημα των συνεργείων καταλήγουν 10 τροχιές συρμών, ενώ στα δύο κύρια επίπεδά του οργανώνονται τα συνεργεία επισκευών, καθώς και ο διώροφος χώρος στάθμευσης, που αναπτύσσεται υπογείως, με 310 θέσεις οχημάτων και 100 θέσεις δίκυκλων, άμεσα προσπελάσιμος από το εσωτερικό οδικό δίκτυο. Η ανάγκη γεφύρωσης μεγάλων ανοιγμάτων στους χώρους των συνεργείων οδήγησε στην κατασκευή δυο αλληλοτεμνόμενων καμπυλόμορφων τοξωτών κατασκευών, ασύμμετρης χάραξης, ιδιαίτερης πλαστικότητας και χαρακτήρα, με άνοιγμα γεφύρωσης περίπου 40 m. Δυτικά και βόρεια των μεταλλικών κελυφών, αναπτύσσονται -με συμβατική κατασκευή οπλισμένου σκυροδέματος- τα εργαστήρια, οι χώροι των ανταλλακτικών, και τα γραφεία της διεύθυνσης Θεσσαλονίκης.

Πεζογέφυρα
Η μεταλλική πεζογέφυρα χωροθετείται επάνω από κλάδο του εσωτερικού οδικού δικτύου, ο οποίος οδηγεί στην επάνω στάθμη του υπόγειου χώρου στάθμευσης, πλευρικά της εισόδου των συρμών από το δίκτυο. Εδράζεται σε κυκλικές βάσεις από οπλισμένο σκυρόδεμα (podium), πλευρικά του δρόμου, και συνδέει τη στάθμη υποδοχής των συνεργείων και των γραφείων του συγκροτήματος 1, με την υποδοχή του κέντρου ελέγχου λειτουργίας του συγκροτήματος 2.

Συγκρότημα 2
Εγκάρσια τοποθετημένο στο συγκρότημα εναπόθεσης συρμών και οργανικά συνδεδεμένο με αυτό, χωροθετείται το "κτίριο-γέφυρα" του συγκροτήματος 2, όπου στεγάζεται το κέντρο ελέγχου λειτουργίας όλου του συστήματος του μετρό Θεσσαλονίκης, αλλά και το κέντρο ελέγχου του αμαξοστασίου. Διαθέτει πανοραμική θέα προς την κύρια είσοδο των συρμών, μέσω κεκλιμένου εξωτερικού διώροφου υαλοπετάσματος ειδικών προδιαγραφών, κατάλληλου για την ακουστική θωράκιση του χώρου. Εξωτερικά, επενδύεται με πετάσματα αλουμινίου κόκκινης απόχρωσης, επιλογή που παραπέμπει σημειολογικά στο ρόλο της "καρδιάς" του συστήματος. Περιμετρικά της αίθουσας των χειριστών λειτουργίας, διαμορφώνεται διάδρομος κυκλοφορίας, που δίνει τη δυνατότητα παρακολούθησης / παρατήρησης των εργασιών σε εξουσιοδοτημένους επισκέπτες, χωρίς να παρεμποδίζεται η λειτουργία του κέντρου ελέγχου, καθώς διαχωρίζεται από αυτό με δεύτερο εσωτερικό διώροφο υαλοπέτασμα.
Στις ανώτερες στάθμες του κτιρίου στεγάζονται επίσης οι υπηρεσίες διοίκησης και λειτουργίας του μετρό Θεσσαλονίκης. Οι θεάσεις προς τον εσωτερικό και τον εξωτερικό περιβάλλοντα χώρο του συγκροτήματος, τις κινήσεις των συρμών, αλλά και οι οπτικές φυγές προς την πόλη της Θεσσαλονίκης είναι κυρίαρχες. Υπαίθριοι χώροι αναψυχής και ξεκούρασης των εργαζομένων με τη μορφή φυτεμένων δωμάτων, ολοκληρώνουν την κτιριακή σύνθεση.

Χώρο εναπόθεσης συρμών
Ο κύριος χώρος εναπόθεσης των συρμών οργανώνεται σε δύο επίπεδα, χαμηλότερα από τη στάθμη φυσικού εδάφους της περιοχής, και φιλοξενεί 20 συρμούς σε 10 παράλληλες τροχιές, με ενδιάμεσες αποβάθρες. Περιβάλλεται από μία σειρά εργαστηρίων προς τα δυτικά, το κτίριο καταμέτρησης κερμάτων προς τα νότια και το κτίριο μόνιμων εγκαταστάσεων προς τα ανατολικά. Για εξοικονόμηση του διαθέσιμου πλάτους του οικοπέδου, ο στατικός φορέας των κυκλικών υποστυλωμάτων από οπλισμένο σκυρόδεμα σχεδιάστηκε σε κάνναβο 20×6 (m), και γεφυρώθηκε ανάμεσα στις τροχιές με καμπυλόγραμμες, τοξωτές, μεταλλικές κατασκευές μεταβλητής διατομής.
Στο δεύτερο επίπεδο, περιμετρικά ενός εσωτερικού διαμορφωμένου αιθρίου με θέα προς τα τρένα και τις αποβάθρες, διαστάσεων 40×48 (m), οργανώνονται χώροι γραφείων προσωπικού, ανοικτού και κλειστού σχεδιασμού, αίθουσες συνεδριάσεων και χώροι υποστήριξης. Μέσω του εσωτερικού αιθρίου, ο φυσικός φωτισμός από τους φεγγίτες οροφής και τα περιμετρικά υαλοπετάσματα διαχέεται προς τις αποβάθρες. Τα κεκλιμένα επίπεδα των μεταλλικών στεγών, ενσωματώνουν κατά μήκος φωτιστικά ανοίγματα διαφορετικών τύπων:
· Υπερυψωμένους φωταγωγούς στους δυο κεντρικούς άξονες, με τη μορφή συνεχών φωτεινών γραμμικών σχισμών,
· Δυο συστοιχίες σημειακών επαναλαμβανόμενων παραλληλόγραμων επίπεδων φεγγιτών οροφής, χωροθετημένες κατά μήκος των διαδρόμων κυκλοφορίας πλευρικά του αιθρίου, και
· Επιμήκεις κατακόρυφους φεγγίτες στις διαμήκεις όψεις ανατολικά και δυτικά, κάτω από την πλευρική υπερύψωση των οροφών.
Η προσπέλαση των συρμών από το επίπεδο του χώρου εναπόθεσης (συγκρότημα 2) στο χώρο των συνεργείων (συγκρότημα 1) γίνεται μέσω ειδικής ανηφορικής τροχιάς, η οποία σε μεγάλο μήκος έχει τη μορφή εναέριας γέφυρας.

Βρεφονηπιακός σταθμός
Στο πλαίσιο των υποστηρικτικών προς τους εργαζόμενους λειτουργιών, στην ανατολική πλευρά του συγκροτήματος, διαμορφώνεται ανεξάρτητο κτίριο βρεφονηπιακού σταθμού, δυναμικότητας 36 περίπου νηπίων και βρεφών, για τα παιδιά των εργαζομένων. Το κτίριο διαμορφώνεται ως ένας κίτρινος κύβος σε προεξοχή, γεφυρώνοντας τις κυκλικές κολώνες με τους πασσάλους αντιστήριξης και μετατρέποντας τη θέαση μιας βασικής λειτουργίας σε παιγνίδι.

Λοιπές χρήσεις
Η κτιριακή υποδομή διαθέτει, επιπλέον, ειδική αποβάθρα αποβίβασης των εργαζομένων, που μετακινούνται από και προς την εργασία τους με το μετρό, στεγασμένους και υπαίθριους χώρους ανάπαυσης, δύο κύρια εστιατόρια και μικρά παρασκευαστήρια. Κτίρια μικρότερων διαστάσεων και ιδιαίτερου χαρακτήρα χωροθετούνται ελεύθερα στην κτιριακή σύνθεση και υποστηρίζουν ειδικές λειτουργίες, όπως το εφεδρικό κέντρο ελέγχου, το κτίριο συντήρησης τροχιάς, τα φυλάκια εισόδου, το πλυντήριο των συρμών, η αποθήκη εύφλεκτων υλικών, τα αντλιοστάσια κ.ά. Ο ελεύθερος υπαίθριος χώρος αντιμετωπίζεται γλυπτικά, με κλιμακωτούς αναβαθμούς, πλευρικά τοιχώματα και φυτεύσεις, που υποστηρίζονται από επιμελημένης μορφής ανεπίχριστα τοιχεία σκυροδέματος, ιδιαίτερης μορφολόγησης.

Υλικά
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται εσωτερικά και εξωτερικά των κελυφών των συγκροτημάτων συνδυάζουν σύγχρονες επεξεργασίες και τεχνοτροπίες με απλές συμβατικές μεθόδους. Υαλοπετάσματα, σκιάδια, μεταλλικές επενδύσεις σε οροφές και πετάσματα, ανεπίχριστο σκυρόδεμα αδρής και λείας επιφάνειας, αλλά και βαμμένες σοβαντισμένες επιφάνειες, συνδιαλέγονται αρμονικά. Μεικτά κατακόρυφα πετάσματα εξωτερικών τοίχων, συμβατικής κατασκευής, μορφοποιούν ιδιαίτερης πλαστικότητας καμπύλες και επίπεδες επιφάνειες.

Το Μετρό Θεσσαλονίκης υλοποιείται, μακραίνει και επεκτείνεται, διεισδύοντας στα υπόγεια αλλά και στα υπέργεια πλέον δεδομένα της αντιληπτικής εικόνας της πόλης, εμπλουτίζοντας τον αστικό ορίζοντα.

Χρησιμοποιώντας το ξύλο ως βασικό υλικό και αξιοποιώντας με το βέλτιστο τρόπο το χώρο του καταστήματος, με σκοπό να καλυφθούν όλες οι λειτουργικές ανάγκες της επιχείρησης, δημιουργήθηκε ένα σύγχρονο περιβάλλον με στοιχεία υψηλής αισθητικής. Οι πρόσθετες κατασκευές έγιναν κυρίως από μέταλλο, προκειμένου να ξεχωρίζουν από τα προϊόντα του καταστήματος, αλλά και για να συμβάλουν δημιουργικά στο παιχνίδι της σύνθεσης. Καθοριστικό στοιχείο της ανάδειξης των προϊόντων αποτελεί και ο φωτισμός των εκθεμάτων, σηματοδοτώντας και αναδεικνύοντας τα σημεία έκθεσης των προϊόντων αλλά και τις ίδιες τις ξύλινες κατασκευές.
Στην είσοδο του καταστήματος δημιουργείται ένας προθάλαμος από διάτρητο μεταλλικό πλέγμα με γεωμετρικά μοτίβα, επιδιώκοντας από τη μία το διαχωρισμό του χώρου της εισόδου από το υπόλοιπο κατάστημα, αλλά ταυτόχρονα παρέχοντας και οπτική επαφή με αυτό. Το ισόγειο του καταστήματος έχει χωριστεί σε δύο διακριτούς χώρους με τις συνθετικές επιλογές να καθορίζουν τη χρήση του κάθε τμήματος. Στο πρώτο τμήμα τοποθετείται η κυρίως έκθεση των προϊόντων του καταστήματος, ενώ στο δεύτερο το πιο ιδιαίτερο κομμάτι της έκθεσης, τα γραφεία και οι βοηθητικοί χώροι, ενώ η έκθεση συνεχίζεται και στο πατάρι.
Ο προθάλαμος οδηγεί είτε στο πρώτο τμήμα της ενιαίας έκθεση, είτε στο κέντρο του πίσω χώρου, η είσοδος του οποίου επενδύεται με ξύλινη κατασκευή σε σχήμα Π με το ίδιο ξύλο να συνεχίζεται και στο δάπεδο του χώρου. Στο χώρο αυτό, επιλέγεται να τοποθετηθούν τα πιο ιδιαίτερα και συλλεκτικά προϊόντα, καθώς επίσης και τα γραφεία του καταστήματος. Στο βάθος, στην κύρια στην ουσία όψη, δημιουργείται ο κατάλληλος χώρος για τα πιο ιδιαίτερα εκθέματα, τα οποία τοποθετούνται σε κατακόρυφα μαύρα μεταλλικά πλαίσια, δίνοντας την αίσθηση συλλεκτικών πινάκων ζωγραφικής, ενώ η πλάτη επενδύεται με μαύρο ψαροκόκαλο. Δίπλα από το χώρο της έκθεσης δημιουργείται ένας χώρος γραφείου, διαχωρίζεται με ξύλινη κατασκευή βιβλιοθήκης, ενώ στο πίσω τμήμα τοποθετούνται οι βοηθητικοί χώροι του μαγαζιού. Η "πλάτη" του γραφείου τονίζεται επίσης με ξύλινη επένδυση με ιδιαίτερο μοτίβο (με μορφή λέπι), η οποία αναδεικνύεται με τον κατάλληλο κρυφό φωτισμό.
Στο τμήμα της κυρίως έκθεσης στην είσοδο του καταστήματος τοποθετείται στο δάπεδο ξύλο μεγάλης αντοχής, ενώ τα εκθέματα αναρτώνται σε μεταλλική κατασκευή στον τοίχο. Αντίστοιχο μεταλλικό πλέγμα τοποθετείται στην οροφή του καταστήματος από το οποίο κρέμονται φυτά για να "μαλακώσει" η συνολική εικόνα του χώρου, αλλά και ένα ιδιαίτερο φωτιστικό σε μορφή chopsticks, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο την δυναμική και τη λιτή αισθητική του χώρου. Τα συγκεκριμένα φωτιστικά σε συνδυασμό με τα γραμμικά σποτ περιμετρικά της έκθεσης και η χρήση του κρυφού φωτισμού σημειακά δημιουργούν μια μοναδική ατμόσφαιρα με αίσθηση κλασικής κομψότητας και αρμονίας, χωρίς υπερβολές και περιττά στοιχεία.
Το πατάρι του καταστήματος, που αποτελεί συνέχεια της έκθεσης, συνδέεται με τον υπόλοιπο χώρο με ξύλινη σκάλα, η οποία μέσω του κατάλληλου φωτισμού αναδεικνύει για ακόμα μία φορά το στοιχείο του ξύλου.
Το μοτίβο του ψαροκόκαλου που επιλέχτηκε για το κιγκλίδωμα του παταριού αλλά και για την όψη, δημιουργεί μια ενιαία μετώπη στο εξωτερικό του καταστήματος, αποτελώντας ταυτόχρονα και τη βάση για την τοποθέτηση της πινακίδας του καταστήματος.

Το αρχιτεκτονικό γραφείο «The Hive architects» αποτελεί έναν κοινό τόπο δημιουργίας και πνευματικής επέκτασης, έχοντας ως πρότυπο λειτουργίας την έννοια της συλλογικής εγκεφαλικής ενίσχυσης, καθώς δύο μυαλά σε τέλεια αρμονία, αποδίδουν σαν τρία, τρία σαν πέντε κ.ο.κ.. Το γραφείο γίνεται αρωγός στην ισότητα, το σεβασμό, την ανάπτυξη της ομάδας και τη συνεργασία - χαρακτηριστικά απαραίτητα για την προσωπική και συλλογική πρόοδο. Οι ίδιες αρχές αντικατοπτρίζονται και στον χωρικό σχεδιασμό του πρόσφατα ολοκληρωμένου χώρου εργασίας στην Αγία Παρασκευή Αττικής.
Το γραφείο επιμερίζεται σε δύο χώρους εργασίας, ένα μπάνιο και μια μικρή κουζίνα. Ο επισκέπτης διασχίζοντας την πόρτα της εισόδου, συναντάει έναν ευρύχωρο μεταβατικό χώρο, οριοθετημένο από ένα διαφανές πέτασμα, που τον οδηγεί στην καρδιά του γραφείου. Από εκεί μπορεί να κατευθυνθεί είτε προς το γραφείο αρχιτεκτόνων, είτε προς τον χώρο των συνεργατών.
Η μεγάλη τζαμαρία μήκους δέκα μέτρων, επιτρέπει στον ήλιο να φτάσει στο εσωτερικό του γραφείου δίνοντας μια ευχάριστη ζεστή απόχρωση στον κατά βάση λευκό εσωτερικό χώρο, ενώ ξύλινες επιφάνειες και μεταλλικές λεπτομέρειες έρχονται να οριοθετήσουν επιμέρους χωρικές ποιότητες.
Λευκά εντοιχισμένα έπιπλα, όπως η βιβλιοθήκη του γραφείου, έρχονται να συνομιλήσουν αρμονικά με τον λευκό σοβά των τοίχων, είτε μέσα από μία γλυπτική αντιπαράθεση γεωμετρικών στερεών, είτε με τις πρότερες μορφές να γεννούν ογκοπλαστικά τις έτερες. Έντονα εμπνευσμένη από την σχηματική διάταξη του Mondrian, η βιβλιοθήκη ξεπροβάλλει μέσα από τον τοίχο, σκίζοντας θαρρείς την επιδερμίδα του, επιβάλλοντας την επιβλητική της μορφή στο χώρο, ενώ με τους τρεις επαναλαμβανόμενους θύλακες της δομής της προσφέρει μια παιχνιδιάρικη νότα στο χώρο.
Βασικό στοιχείο της σύνθεσης αποτελεί το κεντρικό πέτασμα, το οποίο ως μια απόλυτη χειρονομία, έρχεται να επιμερίσει το γραφείο στις αντίστοιχες λειτουργίες. Η κατασκευή, συντεθειμένη από μέταλλο και γυαλί, έρχεται με ραδινές αναλογίες να ορίσει διαφορετικού μεγέθους ανοίγματα, δημιουργώντας ενδιαφέρουσες φυγές ενώ επανερμηνεύει με τρόπο ξεχωριστό την έννοια του παραθύρου μέσω της πλαισιακής χωρικής δομής. Οι αναλογίες του Mondrian είναι και εδώ πρόδηλες, περικυκλώνοντας τον χώρο των συνεργατών, δίνοντας έναν αρμονικό ρυθμό στην ξεδιπλούμενη κατακόρυφη μονοκονδυλιά του χώρου.
Ένας κάθετος κήπος από αποξηραμένα βρύα (moss wall) φοντάρει πίσω από το ρευστού σχήματος γραφείο των αρχιτεκτόνων, ενώ καδράρει ως γήινη νότα τον χώρο παρουσιάσεων που παίρνει τη μορφή ενός άνετου καθιστικού χαρίζοντας την αίσθηση οικειότητας σε συνεργάτες και επισκέπτες. Η λευκή κουρτίνα που εγκιβωτίζει τον χώρο, καλύπτοντας την μεταλλική κατασκευή, συμβάλλει στην συγκέντρωση του παρατηρητή στο προβαλλόμενο περιεχόμενο και στην ίδια την έννοια του παρουσιάζειν, εντείνοντας τη θεατρικότητα του χώρου.

Τα φυτά δεν θα μπορούσαν φυσικά να λείπουν από τον χώρο καθώς συμβάλλουν καθοριστικά στην ανανέωση του αέρα, της χωρικής ποιότητας και τελικώς του ευ ζην. Εκτός από τον κάθετο κήπο στο εσωτερικό του γραφείου, πλαισιώνουν αγέροχα την μεγάλη μπροστινή τζαμαρία, όπου μεγάλες ζαρντινιέρες φιλοξενούν τροπικά και αρωματικά φυτά, διεγείροντας παράλληλα ακόμα μία αίσθηση, αυτή της όσφρησης.

To Jacobs Institute for Design Innovation λειτουργεί υπό την αιγίδα του πανεπιστημίου Berkeley της Καλιφόρνιας (U.C. Berkeley) και είναι αφιερωμένο στη βιώσιμη σχεδιαστική καινοτομία. Βασισμένοι στην πεποίθηση πως ο σχεδιασμός μπορεί να συντελέσει σημαντικά στην επίλυση πολλών πιεστικών προκλήσεων του 21ου αιώνα, οι υπεύθυνοι της πολυτεχνικής σχολής του πανεπιστημίου ανέθεσαν στο αρχιτεκτονικό γραφείο Leddy Maytum Stacy Architects το σχεδιασμό ενός ινστιτούτου, που θα λειτουργεί ως διεπιστημονική κοιτίδα για το σύνολο των καθηγητών και των φοιτητών που εμπλέκονται στους τομείς του σχεδιασμού, της τεχνολογίας και των κατασκευών. Προσφέροντας ένα ευέλικτο περιβάλλον που ευνοεί τη δημιουργική συνεργασία, τη συζήτηση και την έμπνευση, το ινστιτούτο λειτουργεί ως ένας πρωτοποριακός εκπαιδευτικός χώρος αλλά και ως ένα σύμβολο που υπενθυμίζει στην κοινωνία την αφοσίωση του πανεπιστημίου στη καινοτομία και το ρόλο που μπορεί να παίξει στη βελτίωση της σύγχρονης πραγματικότητας.
Για την ανέγερση του ινστιτούτου επιλέχτηκε να χρησιμοποιηθεί μια πολύ μικρή γωνιακή έκταση στο βορινό άκρο της πανεπιστημιούπολης, που καταλαμβάνονταν προηγουμένως από αθλητικά γήπεδα που υπολειτουργούσαν. Το οικόπεδο συνορεύει στα δυτικά και στα νότια με δύο τετραώροφα κτίρια της πολυτεχνικής σχολής και στα βόρεια με το μέτωπο ενός δρόμου αστικών κατοικιών, ενώ μεγάλο τμήμα της έκτασης καλύπτεται από ένα υπόγειο δύο επιπέδων. Η αρχιτεκτονική ομάδα χειρίστηκε πολύ αποτελεσματικά την τοποθεσία και παρά τη μικρή διαθέσιμη επιφάνεια και την ιδιαίτερη θέση του οικοπέδου, σχεδίασε ένα κομψό κτίριο με αποδοτικούς εσωτερικούς χώρους, ικανό να φιλοξενήσει έως και 2.000 φοιτητές ανά ακαδημαϊκό εξάμηνο. Το συμπαγές οικοδόμημα κατασκευάστηκε επάνω στο υφιστάμενο υπόγειο ενώ οι χώροι του, που περιλαμβάνουν ευέλικτες αίθουσες σχεδιασμού, κτίρια γραφείων για τους καθηγητές, χώρους κατασκευών εξοπλισμένες με πλήθος εργαλείων προτυποποίησης και βοηθητικούς χώρους, διαρθρώθηκαν σε τρείς ορόφους. Στο κέλυφος δημιουργήθηκαν μεγάλα ανοίγματα που συνδέουν τον εσωτερικό με τον εξωτερικό χώρο του πανεπιστημίου, ενώ η νότια όψη, που βλέπει σε μια κατάλληλα διαμορφωμένη εσωτερική αυλή, είναι ανοιγόμενη για καλύτερη εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας, του φυσικού φωτισμού και αερισμού. Ακόμη, στη στέγη του κτιρίου προσαρτήθηκε μια οροφή φωτοβολταϊκών με κλίση προς το νότο που συμβάλλει σημαντικά στη κάλυψη των λειτουργικών αναγκών του κτιρίου, ενώ τονίζει στους περαστικούς τις βιώσιμες αρχές σχεδιασμού του κτιρίου.
Βιώσιμος σχεδιασμός & καινοτομία
Βασικός στόχος του ινστιτούτου είναι να ενισχύσει το ρόλο του βιώσιμου σχεδιασμού, παροτρύνοντας τη νέα γενιά μηχανικών να δημιουργήσει καινοτόμους λύσεις για την επίλυση των σύγχρονων προβλημάτων. Με στόχο τη δημιουργία ενός κτιρίου που αντανακλάει αυτή την αποστολή, η αρχιτεκτονική ομάδα ακολούθησε μια περιβαλλοντική, ολιστική σχεδιαστική προσέγγιση, δίνοντας έμφαση σε απλές λύσεις που από τη μια μεγιστοποιούν την ενεργειακή αποδοτικότητα, την άνεση των χρηστών και τη σύνδεση με τη φύση, ενώ από την άλλη μειώνουν το λειτουργικό κόστος και το κόστος συντήρησης του κτιρίου. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί ένα κτίριο χαμηλού οικολογικού αποτυπώματος με έντονα βιώσιμα χαρακτηριστικά.
Συνοπτικά τα βιώσιμα χαρακτηριστικά του κτιρίου συνοψίζονται στα εξής:
• Συμπαγής και αποτελεσματικός σχεδιασμός. Χρησιμοποιώντας μια έκταση μόλις 1.020 m² και ακολουθώντας το πρότυπο της αστικής δόμησης υψηλής πυκνότητας, οι αρχιτέκτονες κατάφεραν ελαχιστοποιώντας τους βοηθητικούς χώρους και τους χώρους κυκλοφορίας εις όφελος των κύριων χώρων χρήσης, να δημιούργησαν ένα συμπαγές κτίριο με εκπαιδευτικούς χώρους συνολικού εμβαδού 2.230 m².
• Υψηλή ενεργειακή απόδοση. Ακολουθώντας τις οδηγίες για βιώσιμη ανάπτυξη, η ομάδα σχεδίασε ένα κτίριο με μέση ετήσια κατανάλωση ενέργειας γύρω στις 39 kW/m², χάρη στην ολοκληρωμένη περιβαλλοντική προσέγγιση, στην εφαρμογή των αρχών παθητικού σχεδιασμού και στην εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Μάλιστα το κτίριο χρησιμοποιεί 90% λιγότερη ενέργεια σε σύγκριση με το μέσο όρο αντίστοιχων πανεπιστημιακών κτισμάτων της χώρας, ξεπερνώντας τη δέσμευση της “Ατζέντας 2030” για μείωση της ενέργειας των κτιρίων κατά 70% ως το 2015.
• Χρήση φωτοβολταϊκών. Τα φωτοβολταϊκά που τοποθετήθηκαν στην οροφή του ινστιτούτου καλύπτουν το 58% της απαιτούμενης λειτουργικής ενέργειας του κτιρίου, συμβάλλοντας σημαντικά στη μείωση της συνολικής ζήτησης και στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.
• Εκμετάλλευση φυσικού φωτισμού. Η νότια όψη του κτιρίου έχει σχεδιαστεί με τρόπο που μεγιστοποιεί την εκμετάλλευση του φυσικού φωτισμού, ενώ τα μεγάλα ανοίγματα προς το βορρά και η χρήση υαλοπινάκων στο εσωτερικό βοηθάει στη μείωση του φαινομένου της θάμβωσης. Για την επίτευξη της βέλτιστης οπτικής άνεσης και την πλήρη εκμετάλλευση του φυσικού φωτισμού, όλοι οι κύριοι χώροι τοποθετήθηκαν επάνω από το επίπεδο του εδάφους, ενώ το 84% των κύριων χώρων έχουν άμεση πρόσβαση σε ηλιακό φως. 
• Εξασφάλιση ποιότητας εσωτερικού αέρα. Ο εξαερισμός των χώρων επιτυγχάνεται κυρίως με φυσικό αερισμό, καθώς ο σχεδιασμός επιτρέπει το άνοιγμα των παραθύρων στο 84% των αιθουσών. Συνδυαστικά εγκαταστάθηκε σύστημα τεχνητού εξαερισμού, που παρέχει καθαρό αέρα στις αίθουσες, όταν τα παράθυρα είναι κλειστά, σε ποσοστό 30% περισσότερο συγκριτικά με τις ισχύουσες προδιαγραφές. Επιπροσθέτως, η ποιότητα του εσωτερικού αέρα διασφαλίστηκε με την προσεκτική επιλογή των υλικών και την αποφυγή όσων περιέχουν επιβλαβείς για την υγεία ουσίες, όπως πτητικές οργανικές ενώσεις και φορμαλδεΰδη.
Σύνδεση με την κοινότητα
Το ινστιτούτο Jacobs βρίσκεται στον πυρήνα της πανεπιστημιακής κοινότητας του Berkeley, σε ένα στρατηγικό σημείο που συνδέει το πανεπιστήμιο με την τοπική κοινωνία και τονίζει το ρόλο του ως σύμβολο καινοτομίας και προόδου. Η άμεση σύνδεση του με τους χώρους του πανεπιστημίου και συγκεκριμένα με το τμήμα μηχανολόγων μηχανικών μέσω υπογείου και με το τμήμα πληροφορικής μέσω μιας ειδικά διαμορφωμένης γέφυρας, αποτελεί μια ανοικτή πρόσκληση προς τη πανεπιστημιακή κοινότητα για είσοδο στο εσωτερικό του. Παράλληλα η χρήση μεγάλων διάφανων ανοιγμάτων στη βόρεια όψη, που συνορεύει με τον αστικό ιστό, προσφέρει την απρόσκοπτη θέα των περαστικών στο εσωτερικό του κτιρίου, γνωστοποιώντας στο ευρύ κοινό το έργο του ινστιτούτου.

Τα γραφεία της δικηγορικής εταιρίας βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας και στεγάζονται σε ένα κτίριο με χαρακτηριστική αισθητική που συνδυάζει στοιχεία της μοντέρνας και νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Ο επανασχεδιασμός του γραφειακού χώρου βασίστηκε στην επιθυμία δημιουργίας ενός σύγχρονου αισθητικού λεξιλογίου που να εκφράζει την ταυτότητα και τις επιδιώξεις της εταιρίας και ταυτόχρονα να συνομιλεί με το δεδομένο χαρακτήρα του κτιρίου στο οποίο εντάσσεται.
Η είσοδος στο χώρο σηματοδοτείται από την παλιά ξύλινη πόρτα, με την ιδιαίτερη αισθητική, που αποκαταστάθηκε και διατηρήθηκε, μετουσιώνοντας την εμπειρία της εισόδου σε μια πρώτη χειρονομία αντίστιξης παλιού και νέου. Ο σύγχρονος διάκοσμος ξεπροβάλει στον χώρο της υποδοχής, σε αποχρώσεις του λευκού και γκρι με το χαρακτηριστικό δρύινο δάπεδο σε σχήμα ψαροκόκαλο και τις μεταλλικές και γυάλινες λεπτομέρειες σε πόρτες και διαχωριστικά. Ο χαρακτήρας του χώρου συμπληρώνεται από τις κατασκευές σε λευκό μάρμαρο τύπου Statuario, τις σκουρόχρωμες ξύλινες μεσόπορτες και έπιπλα, και τις επιφάνειες σε σκουρόχρωμο μπλε, κάθε στοιχείο με διαφορετικό συμβολισμό, αναφορές και ρόλο στην αρχιτεκτονική αφήγηση.
Το τμήμα των συνεργατών και των λοιπών υποστηρικτικών χρήσεων χωροθετείται διακριτά από τον κύριο χώρο που ορίζουν η υποδοχή, η αίθουσα συσκέψεων και τα γραφεία των εταίρων. Στο διακριτό αυτό χώρο επιλέγεται μια πιο διάφανη και νεωτερική αισθητική που εξυπηρετεί τόσο επαγγελματικούς συμβολισμούς όσο και λειτουργικές ανάγκες.
Τα γραφεία, οι βιβλιοθήκες, οι θύρες και τα λοιπά αρχιτεκτονικά μέλη του χώρου σχεδιάστηκαν προς υποστήριξη ενός ενιαίου αφηγήματος. Κατά περίπτωση εμπνευσμένα και ως συνέχεια υφιστάμενων στοιχείων του χώρου ή ακολουθώντας ένα σαφές ύφος σύγχρονων επεμβάσεων.

Η ΠΡΟΣΟΨΗ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Ενιαίος ορισμός για τις media façade δεν υπάρχει, διότι μπορεί να αναφέρεται σε ένα συνονθύλευμα διαφορετικών περιπτώσεων. Το κοινό χαρακτηριστικό τους όμως, είναι η μετάδοση ενός μηνύματος, είτε αυτό είναι εμπορικής φύσης είτε εικαστικό δρώμενο. Πρώιμα σύγχρονα παραδείγματα, που αποτέλεσαν την αρχή αυτού του ολοένα και αναπτυσσόμενου ρεύματος μπορεί να βρει κανείς σε εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους περιπτώσεις, όπως στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Γκρατς της Αυστρίας (Kunsthaus Graz) ή στις πειραματικές διατάξεις των dECOi που ονόμασαν “hyposurface”.

Η χωρική πρόκληση στην ανακαίνιση αυτής της κατοικίας σχετικά με το υπάρχον τζάκι ήταν ότι δεν μπορούσε να μετεγκατασταθεί λόγω των περιορισμών κώδικα της Καλιφόρνιας που απαγορεύουν τα νέα ανοιχτά τζάκια καύσης ξύλου σε οικιστικά έργα. Για να ξεπεραστεί αυτό, το τζάκι επαναπροσδιορίστηκε ως ένα ανεξάρτητο γλυπτικό στοιχείο που καθορίζει το χώρο. Με αυτόν τον τρόπο οργανώνει την κίνηση γύρω από αυτό, έτσι ώστε ο χώρος διαβίωσης, ο διάδρομος και η κουζίνα να μπορούν να διακριθούν ως ξεχωριστές ζώνες. Είναι φινιρισμένο με το ίδιο υλικό με την καμινάδα και διαθέτει γραμμικές χαραγές που τονίζουν την κατακόρυφη δομή του.
Φωτογραφίες: Andy Wang – W Architectural Photography

Η στέγη - πεταλούδα της κατοικίας "Mar Vista" εκτείνεται πάνω από τον ιδιαίτερο κήπο με πετρόχτιστο βράχο, εμπνευσμένο από τον όρο "karesansui", ο οποίος προσδιορίζει τους παραδοσιακούς ιαπωνικούς κήπους τοπίου. Με αυτόν τον τρόπο εισάγει ένα μονοπάτι, το οποίο γεφυρώνει τις εξωτερικές προσθήκες της κατοικίας και καθορίζει τη συνέχεια της εισόδου. Ο τεχνητός φωτισμός στα σκαλοπάτια, οι αλλαγές των επιπέδων και τα στοιχεία φύτευσης αλληλεπιδρούν σε μία ενιαία σύνθεση, που σηματοδοτεί την είσοδο της μονοκατοικίας. Εσωτερικός και εξωτερικός χώρος αποτελούν μία αδιάκοπτη ενότητα και συνθέτουν έναν ενιαίο, λιτό όγκο.
Φωτογραφίες: Andy Wang – W Architectural Photography

Βασικές Αρχές αποκατάστασης

Βασική αρχή του σχεδιασμού αποτέλεσε η διατήρηση της ιστορικότητας, με την αποκατάσταση όλων των αξιόλογων στοιχείων του αρχικού κτιρίου, και ιδιαίτερα της όψης, που βρίσκεται σε συνέχεια με διατηρητέα κτίρια.
Κύρια επιδίωξη ήταν η προσπάθεια ανάδειξης των "κρυμμένων" στοιχείων, που υπήρχαν στο κτίριο, αλλά δεν ήταν ορατά. Έτσι, όπου κατέστη δυνατό, η κατασκευή "απογυμνώθηκε", με τρόπο που να αποκαλύπτεται η χαμένη δομή της, δηλαδή η "ουσία" της. Η στέγη επανακατασκευάστηκε ως εμφανής με ακανόνιστες τράβες, αντικαθιστώντας την ψευδοροφή από ξύλα και σοβά, ενώ αποκαλύφθηκε και αρμολογήθηκε η λιθοδομή, όπου ήταν δυνατό. Παράλληλα, αποκαλύφθηκε η τοξοειδής πλινθόκτιστη οροφή του πίσω τμήματος, με την αφαίρεση του σοβά και την αρμολόγηση των πλίνθων. Στα επιζωγραφισμένα μεταλλικά στοιχεία πραγματοποιήθηκε καθαρισμός και συντήρηση, με στόχο τη διατήρησή τους. Στο ίδιο πλαίσιο, επανακατασκευάστηκε η βοηθητική μεταλλική σκάλα και αναδείχθηκε το μεγάλο λιθόκτιστο πηγάδι, όπου κατέληγαν οι υδρορροές του δώματος, το οποίο ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της κατασκευής του κτιρίου.
Μέσω του σχεδιασμού, αποδόθηκε έμφαση στην ενίσχυση του φυσικού φωτισμού και του αερισμού, καθώς και στην οπτική επικοινωνία των διαφορετικών επιπέδων του κτιρίου. Αυτό επιτεύχθηκε με τη δημιουργία εσωτερικών αιθρίων στην οροφή του ισογείου, οπών με επικάλυψη γυαλιού στην οροφή του υπογείου, αλλά και την κατασκευή μεγάλου διαφώτιστου στο δώμα από ξύλο, μέταλλο και γυαλί, με ηλεκτρική υποβοήθηση των κουφωμάτων του, προκειμένου να ανοίγουν ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες.
Όλα τα αναγκαία πρόσθετα στοιχεία για τη λειτουργικότητα των χώρων (ο όγκος του ανελκυστήρα, το κεντρικό κλιμακοστάσιο, τα κανάλια κλιματισμού, τα φωτιστικά σώματα κτλ.), ενσωματώθηκαν σε ελεύθερη σχέση με το κέλυφος. Το ισόγειο και ο α’ όροφος οργανώνονται ως χώροι έκθεσης και πώλησης προϊόντων. Το υπόγειο χρησιμοποιείται ως αποθηκευτικός χώρος, ενώ στο δώμα έχει δημιουργηθεί μικρός χώρος ανάπαυσης.

Η κατανομή του κτιρίου σχεδιάστηκε κατά μήκος ενός δρόμου, ο οποίος είχε οικόπεδα και στις δύο πλευρές του και βρίσκεται στην ενορία Beiriz. Η γύρω περιοχή έχει χωράφια για καλλιέργεια καλαμποκιού, αλλά στη δυτική πλευρά μπορεί να δει κανείς από μακριά τους "πύργους" της πόλης, στην περιοχή Póvoa de Varzim.
Το μακρόστενο οικόπεδο διέθετε μεγάλη έκταση για κατασκευή και έτσι επέτρεψε την οργάνωση των όγκων σύμφωνα με τις ανάγκες της μονοκατοικίας. Από τη μεριά του δρόμου, ήταν υποχρεωτική η συντήρηση και ανοικοδόμηση του τοίχου από γρανίτη που χωρίζει το χώρο στάθμευσης από την περιοχή κυκλοφορίας των αυτοκινήτων.
Η είσοδος στη βόρεια πλευρά επέτρεψε το άνοιγμα των εσωτερικών χώρων για τον καλύτερο ηλιακό προσανατολισμό (νότια και δυτικά), προστατεύοντας το σπίτι από το βόρειο άνεμο, καθώς και από το θόρυβο του δρόμου στην ανατολική πλευρά.
Στον κάτω όροφο, ο διάδρομος στη βόρεια πλευρά συνδέεται με τον επάνω όροφο με το κλιμακοστάσιο, επιτρέποντας την επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων χώρων. Στον μπροστινό χώρο έχουμε το σαλόνι και την τραπεζαρία, ακριβώς δίπλα στην κουζίνα η οποία βλέπει στον εξωτερικό χώρο της πισίνας. Στον πίσω χώρο έχουμε το κλειστό γκαράζ για δύο αυτοκίνητα, τον τεχνικό χώρο και το πλυντήριο. Σε αυτόν τον όροφο υπάρχει ένα ακόμη μικρό δωμάτιο με θέα στην πισίνα, καθώς και ένα μπάνιο.
Στον τελευταίο όροφο, έχουμε δύο χώρους, έναν στο πίσω μέρος, όπου υπάρχουν τρεις σουίτες με γκαρνταρόμπα και ένα κοινό μπαλκόνι, το οποίο κοιτάει προς το νότο, πάνω από την πισίνα. Στον χώρο δίπλα στο δρόμο υπάρχει ένα δωμάτιο γραφείου, που εκτείνεται μέχρι τη βεράντα πάνω από το σαλόνι.