Στην τουριστική μονάδα ''HOMA'' οι εξωτερικοί χώροι των τριών ανεξάρτητων καταλυμάτων είναι εκτενέστεροι των εσωτερικών και περιλαμβάνουν εξωτερικές κουζίνες, καθιστικά, τραπεζαρίες και ιδιωτικές πισίνες για το κάθε κατάλυμα.
Φωτογραφίες: Παναγιώτης Βουμβάκης

Το "HOMA" είναι μια μικρή τουριστική μονάδα 180 m² στη Βαγιά Σερίφου. Αποτελείται από τρία ανεξάρτητα καταλύματα με δύο υπνοδωμάτια και μικρό χώρο διημέρευσης. Οι εξωτερικοί χώροι, αναλογικά σαφώς εκτενέστεροι των εσωτερικών, περιλαμβάνουν εξωτερικές κουζίνες, καθιστικά, τραπεζαρίες και ιδιωτικές πισίνες για το κάθε κατάλυμα.
Σημείο, γραμμή, επίπεδο
Το πλαίσιο, μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε το έργο, είναι ο Νότος της Σερίφου, μια περιοχή με έντονη μεταλλευτική δραστηριότητα. Ίχνη των εγκαταστάσεων των μεταλλείων βρίσκονται διάσπαρτα στην ευρύτερη περιοχή και σηματοδοτούν την ύπαρξη ενός "δεύτερου επιπέδου κατοίκησης" –ενός πλούσιου υπεδάφους και μιας πολύ σημαντικής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Σημείο: Οι οπές σε μέγεθος δωματίου, που προέκυψαν από τις εξορύξεις υποδηλώνουν την είσοδο σε ένα δεύτερο υπόγειο δίκτυο στοών κάτω από το φυσικό επίπεδο του εδάφους.
Γραμμή: Στην επιφάνεια τα λιθόστρωτα μονοπάτια, καθώς και το δίκτυο των σιδηροδρομικών γραμμών των βαγονιών, δημιουργούν έντονες χαράξεις, που εμβληματικά εντάσσονται στο άναρχο φυσικό τοπίο.
Επίπεδο: Αυτές οι χαράξεις παράγουν εκτεταμένες επίπεδες επιφάνειες, που λειτουργούν ως τεχνητές προεκτάσεις του επικλινούς εδάφους.
Η αναγνώριση αυτών των δομών και η πρόθεση αναβίωσης ενός σεναρίου πολυεπίπεδης κατοίκισης κάτω από την επιφάνεια του φυσικού εδάφους αποτέλεσαν τον κεντρικό άξονα του σχεδιασμού.
Εκμεταλλευόμενοι τη φυσική κοιλότητα του οικοπέδου χαράσσονται δύο τεθλασμένες γραμμές –"γραμμή"–, που χάνονται στο τοπίο. Αυτές οι δύο χαράξεις ορίζουν αντίστοιχα δύο επίπεδα πλατώματα –"επίπεδο"–, στα οποία χωροθετούνται τα καταλύματα (ένα στο πρώτο επίπεδο και δύο στο δεύτερο). Τα τρία καταλύματα τοποθετούνται σε στροφή μεταξύ τους, εξασφαλίζοντας ιδιωτικότητα, αλλά και ελαφρώς διαφοροποιημένες οπτικές προς τη θάλασσα.
Τα καταλύματα προσεγγίζονται από το δώμα, μέσα από επιμήκεις οπές, με μία γραμμική σκάλα που σηματοδοτεί την είσοδο στο υπέδαφος –στο "νέο" επίπεδο κατοίκησης κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.
Κατ’ αναλογίαν των οπών –"σημείο"–, που αποτελούσαν και τη μοναδική πηγή φυσικού φωτισμού στις σκοτεινές στοές των μεταλλείων αλλά και τη μοναδική άμεση υπενθύμιση του "άνω" τοπίου, τα αίθρια, οι σκάλες και οι πισίνες προκύπτουν από τις τετράγωνες και ορθογωνικές μάζες που αφαιρούνται από τα επίπεδα, δημιουργώντας εναλλαγές πλήρους και κενού και εισάγοντας τον φυσικό φωτισμό στους χώρους διαβίωσης.
Το έγχρωμο επίχρισμα στο χρώμα του χώματος, τα κτιστά έπιπλα από λευκό εμφανές σκυρόδεμα, το ξύλο και τα φυσικά βράχια, που πλαισιώνουν την κατασκευή, υπογραμμίζουν τη μονολιθικότητα μιας σύνθεσης, που προέκυψε από τη γλυπτική επεξεργασία του φυσικού εδάφους.

Ο χώρος καθιστικού-τραπεζαρίας με την ανοιχτή κουζίνα λειτουργεί σαν ανοιχτός χώρος σε διάλογο με τις πράσινες εσωτερικές αυλές της κατοικίας. Αυτή η αίσθηση ενισχύεται από διάφορα ανοίγματα στην οροφή που μεταφέρουν το εξωτερικό φως με ασυνήθιστα έντονο τρόπο.
Φωτογραφίες: Giacomo Albo architect/photographer

Η εξάλειψη των ακμών με το στρογγύλεμα στις γωνίες των τάξεων δημιουργεί, σύμφωνα με τους μελετητές, πιο λειτουργικές αίθουσες. Ταυτόχρονα, αναζητώντας μια ασυνείδητη αίσθηση ασφάλειας για τους μαθητές, αυτή η χειρονομία δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον για τα παιδιά με ήπιες μεταβάσεις.
Η παρουσία ενός ευρέος φάσματος υφών ενεργοποιεί τόσο απτικά όσο και οπτικά ερεθίσματα. Η υλικότητα των τοίχων αναπτύχθηκε λαμβάνοντας υπόψη μια συγκεκριμένη υφή για να αγγίζουν τα παιδιά και να βιώνουν αισθητηριακή διέγερση.
Φωτογραφίες: Onnis Luque

Στο έργο A flat, a room and a rooftop, μετατρέψαμε δύο ανεξάρτητα διαμερίσματα εντός μιας τυπικής αθηναϊκής πολυκατοικίας, στην κύρια κατοικία του ιδιοκτήτη στον 6ο όροφο, καθώς και σε ένα ανεξάρτητο χώρο φιλοξενίας των φίλων τους στον 7ο όροφο.

Το διαμέρισμα
Βασικός μας στόχος ήταν να δημιουργήσουμε έναν ευρύχωρο και φωτεινό εσωτερικό, ενισχύοντας τη διαπερατότητα του φωτός και του αέρα σε ολόκληρη την κατοικία. Εμπνευσμένοι από την ιδέα ενός διαμερίσματος ενός υπνοδωματίου, του οποίου μέρος θα μπορούσε εύκολα να μετατραπεί τόσο σε χώρο μελέτης όσο και σε χώρο ύπνου, υιοθετήσαμε μια νέα σχεδιαστική προσέγγιση. Αντί να διατηρήσουμε τους παλιούς σκοτεινούς διαδρόμους, τα χωλ και τα μικρά δωμάτια, φανταστήκαμε έναν μεγάλο, συνεχή ανοιχτό χώρο στον οποίο θα υπάρχουν δύο ορθοκανονικά κουτιά που θα φιλοξενούν όλες τις βασικές λειτουργίες του διαμερίσματος. Το πρώτο κουτί φτάνει στο ταβάνι, φιλοξενώντας δύο μπάνια και μια σειρά από ντουλάπες, ενώ το δεύτερο, χαμηλότερο κουτί λειτουργεί ως έπιπλο νησίδα της κουζίνας. Το μέγεθος, η μορφή και η χωροθέτηση αυτών των κουτιών καθορίζουν τις δημόσιες και ιδιωτικές περιοχές του διαμερίσματος. Σε συνδυασμό με τους προϋπάρχοντες περιμετρικούς τοίχους, σχηματίζουν ένα ενιαίο εσωτερικό με διαφορετικά επίπεδα ιδιωτικότητας που μπορούν να φιλοξενήσουν διαφορετικές χρήσεις. Η χρωματική παλέτα και η υλικότητα του χώρου δημιουργούν μία αντίθεση μεταξύ των λευκών επιφανειών της περιμέτρου και των έντονων πράσινων νέων όγκων που φέρνουν το ζωηρό αστικό πράσινο των τεντών των γειτονικών κτιρίων στο εσωτερικό. Επιπλέον, για τις ανάγκες εκσυγχρονισμού του διαμερίσματος ενσωματώσαμε το σύστημα ψύξης και θέρμανσης του σπιτιού, στο εσωτερικό των νέων όγκων, εξασφαλίζοντας έτσι τη διατήρηση του εσωτερικού ύψους του υπόλοιπου χώρου. Η μινιμαλιστική αισθητική του ανοιχτόχρωμου εποξειδικού δαπέδου, των ξύλινων πανέλων και των μονοχρωματικών πράσινων κουτιών δημιουργούν μια ήρεμη και ευχάριστη ατμόσφαιρα διαβίωσης.

Το δωμάτιο φιλοξενίας
Στον 7ο όροφο ανακατασκευάσαμε πλήρως το εσωτερικό για να δημιουργήσουμε ένα ευρύχωρο και καλα φωτισμένο δωμάτιο. Σε αυτή τη περίπτωση λειτουργήσαμε με την άντιστροφη λογική, τοποθετώντας τους καινούργιους χώρους της κουζίνας και του λουτρού στη περίμετρο του χώρου διασφαλίζοντας έτσι το μέγιστο ελεύθερο χώρο στο εσωτερικό.

Η ταράτσα
Ο εξωτερικός χώρος του δωματίου φιλοξενίας αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα, με έμφαση την ανάδειξη της θέας των λόφων του Στρέφη, του λόφου Λυκαβηττού και της Ακρόπολης.
Για να ενισχύσουμε και να κατευθύνουμε το βλέμμα προς τα επάνω, κατασκευάσαμε ένα συμπαγές στηθαίο με χώρο καθιστικού στη περίμετρό του. Η τοποθέτηση τριγωνικών στοιχείων σκίασης και η ενσωμάτωση φυτών καθώς και μίας μπανιέρας στη περιμετρική παγκάδα, δημιουργούν μία όμορφη και ευχάριστη ατμόσφαιρα.

Η επέκταση του αρχιτεκτονικού γραφείου των Olson Kundig στην ανατολική ακτή υποδεικνύει το ενδιαφέρον του γραφείου για τους αστικούς χώρους. Βρίσκεται στο Μανχάταν δίπλα σε σημαντικά τοπόσημα της Νέας Υόρκης και διαθέτει θέσεις εργασίας για τα μέλη της ομάδας, αίθουσες συνεδριάσεων και χώρο εκδηλώσεων. Αποτελεί έναν νέο κόμβο για την εξυπηρέτηση των πελατών, ενθαρρύνει τον πολιτιστικό διάλογο μεταξύ της Νέας Υόρκης και του Σιάτλ.
Τα νέα γραφεία βρίσκονται στον 10ο όροφο ενός κτιρίου μεσαίου ύψους χτισμένου το 1923, με θέα στο αστικό τοπίο βόρεια και σε κτίρια ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος νότια. Ξύλινες επεμβάσεις, όπως γραφεία και ράφια, δίνουν ζεστασιά σε έναν χώρο, που κυριαρχούν το σκυρόδεμα και το γυαλί. Επιπλέον έπιπλα –συμπεριλαμβανομένων vintage και επανασχεδιασμένων κομματιών– συμπληρώνουν αυτήν τη γήινη χρωματική παλέτα.
Την καρδιά του γραφείου αποτελεί ένας χώρος συγκεντρώσεων και εκδηλώσεων, γνωστός ως το "καθιστικό". Εκεί ένα μεγάλο τραπέζι, 13 m² περίπου, θυμίζει ένα αναδυόμενο αστικό τοπίο. Δημιουργημένο μέσα από τη σύνθεση κομματιών ακατέργαστης ξυλείας, που αντιπροσωπεύει το έργο του γραφείου και άλλων αρχιτεκτόνων, το τραπέζι αποτελεί αναφορά της σχεδιαστικής κουλτούρας του βορειοδυτικού Ειρηνικού στον νέο χώρο γραφείων. Το ενσωματωμένο πικάπ και η συλλογή δίσκων, που επιμελήθηκε η Seattle's Sub Pop Records, υπογραμμίζει περαιτέρω τις συνδέσεις με τη βάση των Olson Kundig στην πολιτεία της Ουάσινγκτον και την ευρύτερη κουλτούρα της εταιρείας. Προκειμένου να ανταποκριθεί σε μια σειρά διαφορετικών διαμορφώσεων το τραπέζι είναι τοποθετημένο σε ροδάκια και χωρίζεται σε τέταρτα, το καθένα από τα οποία έχει διαστάσεις 1,80 × 1,80 (m) και ζυγίζει 360 kg περίπου.
Τα έργα τέχνης θα αποτελούν σημαντικό στοιχείο του νέου γραφείου, συνεχίζοντας τη μακρόχρονη παράδοση της εταιρείας να κάνει την τέχνη μέρος της καθημερινής ζωής και να ενσωματώνει διάφορες μορφές δημιουργικής έκφρασης στον χώρο εργασίας της. Μια υπερυψωμένη πλατφόρμα μεταξύ των θέσεων εργασίας πλαισιώνει μια μικρή περιοχή έκθεσης, επεκτείνοντας στη Νέα Υόρκη το όραμα του "The Ledge", μιας γκαλερί που ίδρυσε η Olson Kundig στο Σιάτλ το 2011. Ειδικοί χώροι στους τοίχους όλων των γραφείων θα φιλοξενούν πίνακες και άλλα έργα, ενώ ένας φαρδύς "διάδρομος" ανάμεσα στις θέσεις εργασίας και την κουζίνα μπορεί να φιλοξενήσει γλυπτά. Στο "καθιστικό" ειδικές προθήκες φιλοξενούν μια εναλλασσόμενη συλλογή μακετών και πρωτοτύπων, που αναδεικνύουν την πρωτοποριακή σχεδιαστική προσέγγιση και την καλλιτεχνική αισθητική των Olson Kundig.

Μία ήσυχη διασταύρωση στα δυτικά των Αθηνών, έρχεται να υποδεχτεί μία διπλοκατοικία έντονα επηρεασμένη από το μοντέρνο κίνημα.
Η κατοικία αποτελείται από δύο κυβιστικές εξάρσεις –κορμός– εκατέρωθεν μίας αρχιτεκτονικής εσοχής που εδράζονται σε δύο καμπύλα τοιχία –βάση. Η είσοδος στο αρχιτεκτόνημα γίνεται από το μέσο της μίας πλευράς ανάμεσα στα δύο καμπύλα τοιχία που συγκρατούν το οικοδόμημα, δίνοντάς του την αίσθηση της αιώρησης και οδηγώντας στο κεντρικό κλιμακοστάσιο στο πίσω μέρος.
Οι δύο πανομοιότυπες κατοικίες, χωρίζονται σε δύο λειτουργικές ζώνες: αυτή των χώρων ύπνου και αυτή των χώρων διημέρευσης, εκατέρωθεν από την ζώνη κίνησης. Η εσοχή που χωρίζει την κάτοψη, περιλαμβάνοντας το κλιμακοστάσιο και την κεντρική είσοδο του κάθε σπιτιού, είναι η ίδια που διαβάζεται εύκολα και στην γενική ογκοπλασία του οικοδομήματος, επιμερίζοντας τις κυβιστικές γεωμετρίες των όψεων.
Οι περιμετρικοί εξώστες, έρχονται να επεκτείνουν τη χωρική αίσθηση των χρηστών, οι οποίοι αντιλαμβάνονται το χώρο να μεγαλώνει, χάρη στα μεγάλα υαλοστάσια που προσφέρουν άπλετο φως και οπτική συνέχεια στο ευ ζην. Το μεγαλύτερο μέρος των όψεων καλύπτεται από ξύλινες περσίδες, οι οποίες εκτός από την απαραίτητη ιδιωτικότητα συμβάλλουν στο βιοκλιματικό χαρακτήρα του κτιρίου, μέσω της ελεγχόμενης ποσότητας του φυσικού φωτός.
Τέλος το δώμα –στέψη– έρχεται με αντίστοιχες χειρονομίες να δώσει τη δική του απάντηση στην άναρχη τριγύρω δόμηση, προσφέροντας μία άνετη εκτόνωση με απεριόριστη θέα και έντονο το στοιχείο του πρασίνου, χαρίζοντας δροσιά και φυσική σκιά.

Όπως συμβαίνει ευρέως στα κτίρια του Λονδίνου οι εξωτερικοί τοίχοι είναι επενδυμένοι με τούβλα, τα οποία χρησιμοποιούνται όμως με νέο τρόπο, με κάθε τούβλο μετατοπισμένο σε σχέση με το επόμενο σε ανοιχτό μοτίβο, τυλίγοντας το κτίριο με μια διαπερατή "κουβέρτα".
Οι πτυχώσεις της πρόσοψης διαμορφώνονται με βάση τις οπτικές φυγές από και προς το κτίριο, ενώ μεγάλες γυάλινες επιφάνειες πλαισιώνουν τη θέα.
Φωτογραφίες: Alex Bland

Στο κτίριο γραφείων ''ART1'' η κυκλική διάτρητη πέργκολα και ένα φυτεμένο δώμα στεφανώνουν την κορυφή του κτιρίου, προσφέροντας μικρότερους υπαίθριους σκιασμένους χώρους εργασίας, καθώς και ένα μπαρ με έναν μεγάλο χώρο εκδηλώσεων, που ενθαρρύνουν νέες μορφές συνδιαλλαγής και διαλόγου.
Φωτογραφίες: Lorenzo Zandri, Γιώργος Σφακιανάκης
Κεντρική φωτογραφία: Lorenzo Zandri

Το αργιλώδες έδαφος μετατρέπεται σε καθαρά κεραμικά υλικά, αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα της μόλυνσης και παράγοντας παράλληλα οικοδομικά υλικά.
Έναν πρωτότυπο τρόπο σκέφτηκε η Ολλανδή σχεδιάστρια Emy Bensorp, για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της μόλυνσης του εδάφους. Με τη νεοφυή ιδέα της "Claybens" ανέπτυξε μια μέθοδο μετατροπής του μολυσμένου αργιλώδους εδάφους σε καθαρά κεραμικά υλικά, όπως τούβλα. Η διαπίστωση πως ένα πολύ μεγάλο μέρος του ολλανδικού εδάφους είναι μολυσμένο με υπερφθοριωμένες και πολυφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες (PFAS) οδήγησε στην παύση εργασιών στον οικοδομικό τομέα.
Αυτές οι ουσίες είναι ισχυρές συνθετικές χημικές ενώσεις, που διασπώνται δύσκολα τόσο κατά τη διάρκεια της χρήσης τους, όσο και κατά την απόρριψή τους στο περιβάλλον. Οι χημικές ουσίες, που άρχισαν να χρησιμοποιούνται ευρέως από τη δεκαετία του 1950, βρίσκονται σήμερα στο έδαφος, στα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα, αλλά και στους έμβιους οργανισμούς, δημιουργώντας μεγάλο παγκόσμιο προβληματισμό για τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και στην υγεία.
Κατά τη διάρκεια του προγράμματος αποφοίτησής της, η Bensorp σχεδίασε μια λύση για το πρόβλημα, χρησιμοποιώντας μολυσμένο πηλό για την κατασκευή τούβλων. Το αργιλώδες έδαφος από επιβαρυμένες περιοχές της Ολλανδίας, όπως το Barendrecht, το Waddixveen και το Schiphol, συλλέχθηκε και ψήθηκε σε θερμοκρασίες 900oC - 1.200oC πριν να χυτευτεί σε καλούπια. Σ’ αυτές τις υψηλές θερμοκρασίες οι χημικές ενώσεις καταστρέφονται, παράγοντας ένα καθαρό δομικό υλικό, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή κεραμικών υλικών, όπως τούβλων, πλακιδίων, ειδών υγιεινής κτλ. Σύμφωνα με τη σχεδιάστρια το μόνο που απομένει από το "βρόμικο" παρελθόν είναι η σφραγίδα που αναφέρει την τοποθεσία προέλευσης και την ποσότητα των χημικών που αφαιρέθηκαν.