Η κακή κατάσταση της παλαιάς πέτρινης και ξύλινης κατασκευής σ' αυτήν την κατοικία στην Ισπανία απαιτούσε εκτεταμένη ενίσχυση, αλλά οι αρχιτέκτονες προσπάθησαν να διατηρήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο την αυθεντική ατμόσφαιρά του. Η ακατέργαστη τοιχοποιία από λιθοδομή αφήνεται σε κάποια σημεία εκτεθειμένη, ενώ τα ξύλινα στοιχεία κυριαρχούν στον χώρο, προσδίδοντας ζεστασιά και μια αίσθηση οικειότητας.
Φωτογραφίες: José Hevia

Αυτή η κατοικία στον Καναδά έχει διάταξη σχήματος "Y", μεγιστοποιώντας τις δυνατότητες εκμετάλλευσης του συνολικού χώρου. Η "ακτίνα" που βλέπει βορειοανατολικά συγκρατεί το γκαράζ και μια καλυμμένη ζώνη εισόδου, ενώ οι υπόλοιπες δύο "ακτίνες" είναι με τέτοιον τρόπο προσανατολισμένες έτσι ώστε να μπορούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο την ανοιχτή θέα. Ένας ευρύχωρος, ενιαίος χώρος καθιστικού, τραπεζαρίας και κουζίνας βρίσκεται στο κεντρικό σημείο όπου ενώνονται αυτές οι δύο πτέρυγες και οδηγεί σε μια ημι-προστατευμένη βεράντα στο βουνό.
Φωτογραφίες: Ema Peter

Το κτίριο του Ινστιτούτου Ερευνών βρίσκεται στο συγκρότημα του νοσοκομείου Santa Creu & Sant Pau στη Βαρκελώνη, ενός από τα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά σύνολα του μοντερνισμού, που ανακηρύχθηκε μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO.
Το Ινστιτούτο Ερευνών ξεχωρίζει για το εντυπωσιακό κεραμικό περίβλημά του και την ικανότητά του να συνδυάζεται με τα μοντερνιστικά κτίρια του νοσοκομείου, ενώ εξασφαλίζει υψηλή εξοικονόμηση ενέργειας και άνεση στο εσωτερικό του κτιρίου.
Η πρόσοψη λειτουργεί ως μια κεραμική δαντέλα υψηλής τεχνολογίας με τα χρώματα των ιστορικών κτιρίων του συγκροτήματος, η οποία αλλάζει όψη καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας, τόσο εντός, όσο και εκτός του κτιρίου.
Η πρόσοψη βασίζεται σε ένα υπάρχον προκατασκευασμένο σύστημα εύκαμπτων πλακιδίων χωρίς κόλλα, με ένα ατσάλινο πλέγμα να συγκρατεί τα πλακίδια στη θέση τους.
Τα πλακίδια κατασκευάστηκαν ειδικά από την Faveker με τη μέθοδο της εξώθησης, ώστε να συμπίπτουν με τις διαστάσεις του κτιρίου και να διασφαλίσουν τη μέγιστη ενεργειακή απόδοση και να συνδυάζονται με την υφή των γύρω κτιρίων. Συνολικά, χρησιμοποιήθηκαν περίπου 45.000 πλακίδια, διαστάσεων 42 × 10 (cm).
Ο σχεδιασμός του συστήματος δίνει σε όλο το κτίριο μια αίσθηση κίνησης, εκτός από την εγγύηση σημαντικής εξοικονόμησης ενέργειας. Η πρόσοψη έχει έναν μεταβαλλόμενο ρυθμό, ανάλογα με την πρόσπτωση του ήλιου και την ανακλαστική του ικανότητα.
Τα κεραμικά πλακίδια έχουν μια πτυχή που προεξέχει και προστατεύει το κτίριο από τον ήλιο. Στις νότιες προσόψεις η πτύχωση είναι οριζόντια, ενώ στις προσόψεις που είναι λιγότερο εκτεθειμένες στον ήλιο η πτύχωση είναι πλάγια. Χάρη σ' αυτές τις πτυχώσεις, από ορισμένες γωνίες, το πολύχρωμο μωσαϊκό που είναι ορατό στο εσωτερικό του κτιρίου, γίνεται εν μέρει ορατό και από το εξωτερικό.
Το κτίριο έχει λάβει πιστοποίηση LEED Gold για τις ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις του. Η κυκλική οικονομία ήταν επίσης προτεραιότητα στον σχεδιασμό της πρόσοψης και έτσι είναι αποσυναρμολογούμενη, μετατρέψιμη και χρησιμοποιεί βιοκλιματικές τεχνικές για εξοικονόμηση ενέργειας.
Σε σύγκριση με ένα τυπικό κτίριο παρόμοιου τύπου, αυτή η στρατηγική οδήγησε σε εξοικονόμηση ενέργειας 62% (48,5 kWh/m2 ανά έτος) και μείωση 62% στις εκπομπές CO2 ανά έτος (εξοικονόμηση 31,5 kg CO2).

Αυτή η κατοικία στη Στοκχόλμη, από σκυρόδεμα, αποτελεί έναν κατακόρυφο όγκο με πτυχώσεις origami, που ξεπροβάλλει από τον βράχο.
Φωτογραφίες: Åke E:son Lindman

Τα υλικά στο εσωτερικό των τριών εξοχικών κατοικιών στη Σέριφο έχουν γήινες φυσικές αποχρώσεις, σε συνέχεια του εξωτερικού χώρου και του περιβάλλοντος. Τα υλικά, ντόπια πέτρα της περιοχής, σκυρόδεμα χρωματισμένο από την κόκκινη άμμο της εκσκαφής και εκτεταμένες μεταλλικές κατασκευές, αναφέρονται στον τόπο και στην παράδοση των μεταλλείων της Σερίφου.
Φωτογραφίες: Γιώργος Σφακιανάκης

Οι "Pnoēs", μέλος των design hotels, αποτελούν έναν σύγχρονο προορισμό, που βρίσκεται στο νησί της Τήνου, στις Κυκλάδες. Σχεδιάστηκε ως ένα συγκρότημα κατοικιών με ιδιωτικές πισίνες και ιδιαίτερο περιβάλλοντα χώρο, το οποίο ενσωματώνει το πνεύμα του τόπου και τη φιλοσοφία της φιλοξενίας στις αρχές του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, έχοντας ως σκοπό να προσφέρει την αίσθηση της χαλάρωσης και της αναγέννησης.
Η αρχιτεκτονική του έργου εμπνέεται από τα τρία στοιχεία που καθορίζουν το νησί. Η γη, ο αέρας και το νερό αποτελούν τα βασικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής σύνθεσης και της επιλογής της υλικότητας του έργου.
Η γη εκφράζεται εννοιολογικά με τα υπόσκαφα τμήματα των κατοικιών, που σαν σύγχρονες σπηλιές λαξευμένες στον βράχο, σε γήινες αποχρώσεις, προσδίδουν την αίσθηση της προστασίας και της ιδιωτικότητας. Σ’ αυτά τα τμήματα τοποθετούνται οι χώροι των υπνοδωματίων της κάθε κατοικίας, παραμένοντας κρυφοί και ημι-βυθισμένοι, προσδίδοντας μ’ αυτόν τον τρόπο μια μυσταγωγική εμπειρία στον επισκέπτη και πλαισιώνοντας το ευρύτερο τοπίο.
Ο αέρας εκφράζεται από τους τρείς ασβεστωμένους κύβους των κατοικιών, που αιωρούνται διακριτικά επάνω από τη γη. Η ανοιχτή τους πλευρά προσανατολίζεται στον ιδιωτικό διαμορφωμένο χώρο τους, καθώς και στη θέα του κυκλαδικού καθηλωτικού τοπίου. Σε μια προσπάθεια ερμηνείας της κυκλαδικής ογκοπλαστικής, οι αέρινοι λευκοί όγκοι των κύβων δημιουργούν ένα παιχνίδι κενού και πλήρους, που επιτρέπει στον αέρα να ταξιδεύει ανάμεσά τους και στον ήλιο να δημιουργεί μια ατέρμονη εναλλαγή σκιάσεων στη διάρκεια της ημέρας.
Το τρίτο στοιχείο της σύνθεσης, το στοιχείο του νερού "αγκαλιάζει" τους όγκους των κατοικιών, δημιουργεί την αντανάκλασή τους και αποτελεί βασικό εργαλείο διαμόρφωσης του εξωτερικού χώρου για κάθε κατοικία. Περιτριγυρισμένοι από το υγρό στοιχείο δημιουργείται μια αίσθηση προστασίας των χώρων διημέρευσης των κατοικιών. Αυτό το υδάτινο "πλέγμα" λειτουργεί καταλυτικά για το σύνολο της σύνθεσης και αναμειγνύει όλα τα επί μέρους υλικά και χρώματα του έργου.
Το τελικό αρχιτεκτονικό αποτέλεσμα αποπνέει γαλήνη και ηρεμία και καλεί τον επισκέπτη σε μια εμπειρία αναγέννησης και επαφής τόσο με τον εαυτό του, όσο και με τον ίδιο τον τόπο και το κυκλαδικό στοιχείο αφυπνίζοντας τις αισθήσεις.

Με στόχο να συνδέσει τη γνωστή εταιρεία Μεταξά με τις ρίζες της, το Liknon βρίσκεται σε έναν αμπελώνα 100 ετών στη Σάμο, όπου φύεται μια ιδιαίτερη ποικιλία σταφυλιού, το γλυκό μοσχάτο.
Το έργο αποτελεί ορόσημο σε μια κοιλάδα κάτω από το χωριό Βουρλιώτες και αναδεικνύει τις ρίζες του οίκου Μεταξά, που είναι στενά συνδεδεμένες με τον πολιτισμό του νησιού, με μακρά παράδοση στην οινοποίηση και στα προϊόντα υψηλής ποιότητας.
Στο Liknon, το αμπέλι είναι ο πρωταγωνιστής και η παραδοσιακή ιδέα ενός κτιρίου μουσείου διαλύεται σε μια περιήγηση και μια εξερεύνηση γύρω από τον βιότοπο του αμπελιού.
Μαζί με την εμπειρία στις εγκαταστάσεις της Κηφισιάς, το Liknon προβάλλει όχι μόνο την προέλευση του Metaxa, αλλά και τη συνέχιση και επέκταση του κύκλου παραγωγής του πέρα από τα όριά του, μέσα από πειραματικά νέα προϊόντα και πρακτικές, καθώς και τη συναρπαστική εξερεύνηση των υφών του ποτού, που σερβίρεται μαζί με τοπικά προϊόντα.
Αντί για κτίριο, το Liknon αποτελεί ένα τοπίο, το οποίο δανείζεται τη δυναμική των ανθρωπογενών ξερολιθιών, που εξαπλώνονται στην κοιλάδα. Ακολουθώντας τα ίχνη ενός αρχαίου μονοπατιού, ξετυλίγεται σε αλλεπάλληλα επίπεδα, που συγκρατούνται από τις "πεζούλες", οδηγώντας τον επισκέπτη σε μια βόλτα γύρω και κάτω από τη γενέτειρα των αμπελιών, βυθίζοντάς τον υπόγεια για να έρθει σε επαφή με τις ρίζες της επωνυμίας μέσω μιας διαδραστικής εμπειρίας και μιας σειράς από αισθητηριακές ενεργοποιήσεις.

Ο χώρος γραφείων βρίσκεται στην πυκνοκατοικημένη περιοχή της Καλλιθέας, στον 1ο όροφο διώροφης πολυκατοικίας με μοναδικά ανοίγματα σε βορρά και νότο. Η βορινή πλευρά εφάπτεται σε μερικώς φυτεμένο αδιέξοδο δρόμο, ενώ η νότια σε ακάλυπτο χώρο.
Ο χώρος είναι ορθογωνίου σχήματος, διαστάσεων 17 × 11 (m) και ύψους 2,85 m, διαμπερής και ενιαίος, χωρίς περιορισμούς από τον στατικό φορέα ή υφιστάμενους τοίχους πληρώσεως.
Το κτιριολογικό πρόγραμμα προέβλεπε χώρο αναμονής επισκεπτών 2 - 3 ατόμων, 6 θέσεις εργασίας, 2 θέσεις διευθυντών, 1 χώρο συνεδριάσεων χωρητικότητας 10 ατόμων, έναν μεικτό χώρο μηχανημάτων με δυνατότητα προσθήκης επιπλέον θέσεων εργασίας και χώρους βοηθητικών χρήσεων, που προϋπήρχαν (κουζινάκι, WC).
Η αρχιτεκτονική πρόθεση ήταν η αξιοποίηση του διαμπερούς του χώρου και η δημιουργία ενός ευέλικτου εργασιακού περιβάλλοντος. Βάση αυτού οι χρήσεις διαμοιράστηκαν σε τρία τμήματα. Στη νότια πλευρά τοποθετήθηκε ο χώρος των μηχανημάτων και οι βοηθητικοί χώροι, ενώ στο βόρειο τμήμα τα γραφεία των διευθυντών και ο χώρος συνεδριάσεων. Μεταξύ αυτών χωροθετήθηκαν τα γραφεία των υπαλλήλων και ένας μικρός χώρος αναμονής. Γυάλινα διαφανή διαχωριστικά με μεταλλικά πλαίσια χρησιμοποιήθηκαν για την οριοθέτηση των χρήσεων στη νότια και βόρεια πλευρά. Ο χώρος αναμονής διαφοροποιήθηκε από τα γραφεία των υπαλλήλων με μια μεταλλική διάτρητη βιβλιοθήκη, η οποία σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να μην παρεμποδίζεται η συνολική οπτική αντίληψη του χώρου. Παράλληλα, τα γραφεία των διευθυντών τοποθετήθηκαν εκατέρωθεν του χώρου συνεδριάσεων και συνδέονται με αυτόν τόσο οπτικά όσο και χρηστικά με τη χρήση γυάλινων συρόμενων διαχωριστικών. Εξωτερικά, σε όλο το μήκος των εξωστών τοποθετήθηκαν ζαρντινιέρες για τη δημιουργία ενός φυσικού ορίου αλλά και για τη νοητή επέκταση του εσωτερικού χώρου.
Σημαντικό κριτήριο σχεδιασμού αποτέλεσε ο προσανατολισμός και κατ’ επέκταση ο φυσικός φωτισμός του χώρου. Τον χειμώνα οι ακτίνες του ήλιου εισέρχονται μέχρι και το ήμισυ του χώρου, σε αντίθεση με το καλοκαίρι όπου ο άμεσος φυσικός φωτισμός είναι περιορισμένος. Για την επίτευξη της βέλτιστης θερμικής και οπτικής άνεσης τοποθετήθηκαν κάθετες κινητές και περιστρεφόμενες περσίδες σε όλα τα ανοίγματα. Μ’ αυτόν τον τρόπο η αντίληψη και η αίσθηση του χώρου αλλάζει συνεχώς ανάλογα με την εποχή, την ώρα της ημέρας και τη διάταξη των περσίδων.
Η γενικότερη αισθητική προσέγγιση βιομηχανικού ύφους άντλησε έμπνευση σε μεγάλο βαθμό από τις υφές και τα υλικά που προϋπήρχαν. Το μωσαϊκό δάπεδο επισκευάστηκε και διατηρήθηκε στην αρχική του μορφή. Η οροφή από εμφανές σκυρόδεμα αποκαλύφθηκε, επιδιορθώθηκε και αναδείχθηκε με τη χρήση έμμεσου φωτισμού. Τα πλαίσια των γυάλινων διαχωριστικών και το έπιπλο βιβλιοθήκης κατασκευάστηκαν από μέταλλο, ενώ για τον τεχνητό φωτισμό χρησιμοποιήθηκαν κρεμαστά γραμμικά φωτιστικά εφάμιλλου τύπου. Παρόμοια λογική ακολουθήθηκε στην επιλογή των επίπλων γραφείων και στον σχεδιασμό του τραπεζιού συσκέψεων και των λοιπών επίπλων.

H πέτρινη κατοικία της δεκαετίας του 1930 βρισκόταν σε εγκατάλειψη, με σημαντικές φθορές στη φέρουσα τοιχοποιία και στη στέγη της.
Κεντρική ιδέα του σχεδιασμού ήταν να διατηρηθεί ο υφιστάμενος όγκος του κεντρικού κτιρίου από εμφανή λιθοδομή, ο οποίος βρισκόταν σε καλύτερη κατάσταση και να αναδειχθεί ως κεντρικός πυρήνας της κατοικίας με δύο νέους, μικρότερης κλίμακας, λευκούς κτιριακούς όγκους εκατέρωθεν.
Πρόκληση αποτέλεσε η διατήρηση και η ανάδειξη της υφιστάμενης πέτρινης καμάρας εντός του νότιου κτιρίου, όπου σήμερα φιλοξενείται η κουζίνα. Επαναλαμβανόμενα κατακόρυφα ανοίγματα στον λευκό εξωτερικό τοίχο συγκροτούν ένα κτιστό όριο, που καδράρει την καμάρα, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει στο φως να εισέρχεται στο κτίριο. Στον ξενώνα, επειδή ένα μεγάλο μέρος της φέρουσας τοιχοποιίας είχε καταστραφεί, η ανακατασκευή του έγινε με διαφορετικό υλικό και συγκεκριμένα με εμφανές σκυρόδεμα.
Στον κεντρικό κτιριακό όγκο, διατηρήθηκαν τα παραδοσιακά στοιχεία και το ίχνος των υφιστάμενων ανοιγμάτων, στα οποία στερεώθηκαν μεταλλικά μαύρα πλαίσια. Επιπλέον έγινε καθ’ ύψος επέκταση ώστε ο νέος όροφος να φιλοξενήσει τους χώρους διανυκτέρευσης. Στη νότια όψη του κεντρικού κτιρίου το νέο άνοιγμα, σε συνδυασμό με τη λευκή πέργκολα, λειτουργούν ως συνδετικά στοιχεία μεταξύ της σύγχρονης και της παραδοσιακής τεχνοτροπίας.
Η επανάχρηση έγινε με γνώμονα τον σεβασμό στον παραδοσιακό χαρακτήρα του υφιστάμενου κτιρίου και την προσαρμογή του στις ανάγκες των χρηστών, χωρίς να αλλοιωθεί η ιδιαίτερη ταυτότητά του. Λίθινα και ξύλινα στοιχεία συνδυάζονται με τεχνοτροπίες και υλικά, όπως το πατητό τσιμεντοκονίαμα, το γυαλί και το μαύρο αλουμίνιο, με στόχο την αρμονική συνύπαρξη του παραδοσιακού και του σύγχρονου.

Βασικό στοιχείο του σχεδιασμού της κατοικίας αποτέλεσε η δίριχτη στέγη, η οποία καθόρισε τη μορφή και την εσωτερική διαρρύθμιση του κτιρίου.
Η κατασκευή αποτελείται από μεταλλικό σκελετό. Το περίβλημα εξωτερικά από το σύστημα εξωτερικής θερμομονωτικής προστασίας περιλαμβάνει ολόκληρη την οροφή και απλοποιεί τη γενική εμφάνιση.
Η οροφή προεκτείνεται κατά μήκος του κτιρίου, πέρα από το σαλόνι για να καλύψει τη βεράντα, καθιστώντας το λειτουργικό μέρος της κατοικίας ως επέκταση του σαλονιού και της κουζίνας. Η οροφή είναι επενδυμένη με ξύλο ιρόκο σε σανίδια.
Η μεταλλική κατασκευή και η επένδυση ολόκληρης της κατοικίας με σύστημα θερμομόνωσης εξωτερικά, σε συνδυασμό με τα παράθυρα αλουμινίου με θερμοδιακοπή, παρέχουν ένα εξωτερικό κέλυφος με αποτελεσματική θερμομόνωση και μια κατοικία με υψηλή ενεργειακή απόδοση.
APXITEKTONIKH MEΛETH, EΠIBΛEΨH: VARDASTUDIO ARCHITECTS & DESIGNERS
ΦΩTOΓPAΦIEΣ: CREATIVE PHOTO ROOM / ΜΑΡΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ