Θεατρική αίθουσα σε μεταλλικό πρόβολο κτιρίου

Το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αμπελοκήπων μελετήθηκε ως πρότυπη βιώσιμη εγκατάσταση πολιτισμού στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος του Α.Π.Θ. με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Νίκο Καλογήρου. Το κύριο πρόβλημα αστικού σχεδιασμού που έπρεπε να επιλυθεί ήταν η ένταξη του συγκροτήματος στο μικρό ενδιάμεσο οικόπεδο έκτασης 871,55 m² με προβλεπόμενο συνολικό εμβαδό των χώρων κύριας χρήσης 2091,72 m². Το κτιριολογικό πρόγραμμα περιλαμβάνει μια πλήρως εξοπλισμένη αίθουσα θεαμάτων 300 θέσεων, βιβλιοθήκη, αίθουσες χορού και γυμναστικής, γραφεία και διώροφο υπόγειο χώρο στάθμευσης. Βασική λειτουργική επιλογή ήταν η απελευθέρωση του ισογείου χώρου με τη χρήση πιλοτής, εξασφαλίζοντας τη μεγιστοποίηση του δημόσιου χώρου με τη δημιουργία ημιυπαίθριου χώρου στο ισόγειο και στην ελεύθερη προσπέλαση προς τον ακάλυπτο χώρο, που διαμορφώθηκε σε χώρο πρασίνου. Μ’ αυτά τα δεδομένα αποφασίστηκε η αντισυμβατική χωροθέτηση της θεατρικής αίθουσας, που καταλαμβάνει σημαντικά μεγαλύτερη κάλυψη, στις ανώτερες στάθμες.
Η κεντρική ιδέα της σύνθεσης ήταν η δημιουργία ενός τοπόσημου, εμφανώς διαφοροποιημένου από το τυπικό αστικό περιβάλλον της περιοχής, που αποτελείται από συμβατικές πολυκατοικίες εν σειρά, με τους χαρακτηριστικούς συνεχείς εξώστες, τις συστοιχίες ανοιγμάτων και τα καταστήματα στο ισόγειο. Ο στόχος της δημιουργίας ενός έργου αναφοράς δημόσιας αρχιτεκτονικής έπρεπε να επιτευχθεί με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος υλοποίησης και λειτουργίας, ώστε να προκύψει μια βιώσιμη δομή πολιτισμού. Η διαμόρφωση της εξωτερικής μορφής του Πολιτιστικού Κέντρου Αμπελοκήπων ανταποκρίνεται στις βασικές λειτουργικές και συνθετικές επιλογές που προαναφέρθηκαν. Επιπλέον επιδίωξη ήταν να δημιουργηθεί ένα πρωτότυπο σημείο αναφοράς σε μια περιοχή της γενικά άμορφης δυτικής περιφέρειας του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης. Η σκηνή σε αναρτημένο πρόβολο κυριαρχεί στο ανώτερο τμήμα της όψης. Παράλληλα, η υποχώρηση των υπόλοιπων ορόφων από τα υποστυλώματα της πρόσοψης προσδίδει έναν ιδιαίτερο αστικό χαρακτήρα στο κτίριο, δημιουργώντας μια μορφή σύνθετης παρόδιας και διαμπερούς στοάς, που υπογραμμίζει το δημόσιο χαρακτήρα του Πολιτιστικού Κέντρου. Αυτή η διευθέτηση απελευθερώνει το σύνολο του οικοπέδου στο ισόγειο και τον περισσότερο χώρο του
οικοπέδου στις τέσσερις πρώτες στάθμες, μειώνοντας σημαντικά το φαινόμενο όγκο, ενώ παράλληλα προσδίδονται ραδινές αναλογίες στο σύνολο. Επάνω από την ισόγεια στάθμη διευθετήθηκαν τρεις “τυπικοί” όροφοι με παρόμοια βασική διάταξη, στους οποίους οι κύριοι χώροι τοποθετούνται στην όψη που βρίσκεται σε υποχώρηση μέσα από τη “στοά” που δημιουργείται, ενώ οι προσπελάσεις και οι βοηθητικοί χώροι τοποθετούνται στην πίσω πλευρά και στην πλάγια δεξιά πλευρά της κάτοψης, όπου βρίσκονται και οι δύο κατακόρυφοι πυρήνες επικοινωνίας. Αυτή η διαίρεση επιτρέπει στον κάθε όροφο να στεγάσει μια διακεκριμένη χρήση σύμφωνα με το πρόγραμμα και να λειτουργεί ενδεχομένως με ανεξάρτητο ωράριο. Επιπλέον, υπάρχει ευελιξία για ενδεχόμενες αλλαγές χρήσης. Στον πρώτο όροφο χωροθετείται το γυμναστήριο, με δύο κύριες αίθουσες, στο δεύτερο όροφο η σχολή χορού με αντίστοιχη διάταξη και στον τρίτο όροφο χωροθετείται η βιβλιοθήκη με διάταξη που περιλαμβάνει κεντρικό χώρο βιβλιοθήκης - αναγνωστηρίου, αίθουσα ηλεκτρονικών υπολογιστών - Διαδικτύου και γραφεία. Στις ανώτερες στάθμες (4ο - 6ο όροφο) αναπτύσσεται η αίθουσα θεαμάτων, χωρητικότητας 300 ατόμων, που έχει σχεδιαστεί για πολλαπλές χρήσεις. Περιλαμβάνει εγκαταστάσεις πλήρους θεατρικής υποδομής, με εξοπλισμένη σκηνή, που έχει άνοιγμα πλάτους 9 m, ύψους 4 m και συνολικό βάθος με το προσκήνιο 7,45 m. Το εσωτερικό ύψος, 9,5 m, είναι επαρκές για την κατακόρυφη ανάρτηση σκηνικών (με σταγκόνια).
Παράλληλα, ο χώρος μπορεί να λειτουργήσει για μουσικές εκδηλώσεις, συνέδρια, συγκεντρώσεις και άλλες σχετικές χρήσεις. Ο χώρος των θεατών διαμορφώθηκε αμφιθεατρικά, με ξύλινα δάπεδα από δοκίδες κολλητής ξυλείας επάνω σε ειδική ηχομονωτική υπόβαση, επενδύσεις με ηχητικά πετάσματα και βελούδινα καθίσματα με ηχοαπορροφητική κάτω επιφάνεια. Στο πίσω μέρος της αίθουσας σε υψηλότερη στάθμη υπάρχει άνετος χώρος υποστήριξης του χώρου θεαμάτων με εγκαταστάσεις μετάφρασης - εξυπηρέτησης συνεδρίων, ελέγχου φωτισμού - ηχητικών εγκαταστάσεων και δυνατότητα τοποθέτησης πλήρους συστήματος κινηματογραφικών προβολών. Οι κοινόχρηστοι χώροι εξυπηρέτησης του κοινού (φουαγιέ) είναι άνετοι και τοποθετούνται σε δύο στάθμες στη δεξιά και πίσω πλευρά της κάτοψης. Η κύρια όψη αποτελεί σύνθεση τριών βασικών στοιχείων. Το χαμηλότερο τμήμα (ισόγειο και τρεις τυπικοί όροφοι) διαμορφώνεται σε υποχώρηση πίσω από μια υψίκορμη αστική στοά, που στο ισόγειο είναι διαμπερής και οδηγεί στις εισόδους και στο διαμορφωμένο ακάλυπτο. Αυτή η περιοχή πλαισιώνεται από φέροντα στοιχεία (τοιχία και δο- κούς) μορφής Π. Το τριώροφο τμήμα της όψης σε υποχώρηση καλύπτεται με μεταλλικό υαλοπέτασμα αλουμινίου, που διαμορφώνεται με εναλλαγή συνεχών γραμμικών ανοιγμάτων και μεταλλικών “στηθαίων” κάτω από τις ποδιές των παραθύρων. Στη δεξιά πλευρά της όψης το κλιμακοστάσιο υπογραμμίζεται ως κατακόρυφο συνεχές στοιχείο, με οριζόντια μεταλλικά παράθυρα
αλουμινίου. Η ύπαρξη των διαφορετικών σταθμών στα πλατύσκαλα δίνει την αφορμή να υπογραμμιστούν αυτά τα ενδιάμεσα επίπεδα. Στο επάνω μέρος ο αναρτημένος μεταλλικός πρόβολος της σκηνής, με κεκλιμένο προς τα έξω το εμπρόσθιο τμήμα του, επενδύεται με πετάσματα από ειδικά επεξεργασμένο ξύλο. Έτσι υποδηλώνεται διακριτικά η ελαφρά κατασκευή και η σημασία του τόπου, όπου εντοπίζονται τα πολιτισμικά δρώμενα. Εδώ υπάρχουν ελάχιστα σχισμοειδή μικρά ανοίγματα που αντιστοιχούν στα καμαρίνια. Ένα πρόσθετο στοιχείο της όψης είναι το αναρτημένο μεταλλικό στέγαστρο, που σηματοδοτεί την κεντρική προσπέλαση του κοινού προς την είσοδο.
Συνολικά η σύνθεση εντάσσεται σε μια σύγχρονη αρχιτεκτονική προσέγγιση, με καθαρές αφαιρετικές επιφάνειες. Οι εσωτερικές λειτουργίες του πολιτιστικού κέντρου υποδηλώνονται διακριτικά στην πρόσοψη. Υπάρχει ακόμη μια έμμεση αναφορά στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική της ευρύτερης περιοχής με την ανοιχτή εσωτερική αυλή, τη βαρύτερη βάση και την έντονη προεξοχή του κυρίαρχου χώρου του θεάτρου στη στέψη με την ελαφρά κατασκευή από μέταλλο και ξύλο. Το κτίριο υλοποιήθηκε με χαμηλό κόστος, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της μελέτης εφαρμογής, χωρίς καμία υπέρβαση στη φάση της κατασκευής.