Διαγωνισμός για την ανέγερση Νέου Κτηρίου του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου

Το νέο κτίριο του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου δεν αποτελεί απλά κτιριακή επέκταση του Ινστιτούτου αλλά σηματοδοτεί την επέκταση του σε νέους τομείς έρευνας και φιλοδοξεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της εφαρμοσμένης έρευνας και καινοτομίας και στην μετατροπή της Κύπρου σε διεθνές ερευνητικό κέντρο.
H αρχιτεκτονική πρόταση για τον διαγωνισμό λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω φιλοδοξίες επικεντρώνεται στη δημιουργία ενός κεντρικού χώρου ο οποίος θα λειτουργεί ως χώρος ανεπίσημων συναντήσεων προωθώντας τη συνεργασία και την ανταλλαγή ιδεών σε ερευνητικό επίπεδο. Ο χώρος αυτός παίρνει τη μορφή ενός εσωτερικού ‘κλιμακωτού’ αιθρίου το οποίο μεταβάλλεται καθ’ύψος δημιουργώντας περιοχές συναντήσεων – ‘plateau’  και μεταφέροντας τους χρήστες του κτιρίου ομαλά από όροφο σε όροφο. Όλοι οι χώροι των εργαστηρίων αναπτύσσονται γύρω από αυτό το εσωτερικό αίθριο διατηρώντας οπτικές αλλά και φυσικές συνδέσεις με τα ‘plateau’ συναντήσεων. Αυτό που επιδιώκεται με τη χειρονομία αυτή είναι η δημιουργία ενός κτιρίου με επίκεντρο την έρευνα που δημιουργεί συνθήκες για ανταλλαγή ιδεών και καινοτομία.
Η γεωμετρία του κτιρίου
Η γεωμετρία του κτιρίου και του εσωτερικού αιθρίου ακολουθεί τις γραμμές του οικοπέδου. Η απλή ογκομετρία στη συνέχεια μετασχηματίζεται τοπικά με επιλεκτικές υποχωρήσεις και ανοίγματα για να τονίσει στοιχεία του προγράμματος όπως η είσοδος  ή οι μεγάλοι ερευνητικοί χώροι του κτιρίου. Ο υπόλοιπος όγκος του ‘ντύνεται’ εξωτερικά με ένα σύστημα διάτρητων μεταλλικών επιφανειών – πάνελς τα οποία προσφέρουν τη δυνατότητα ελέγχου της ηλιακής ακτινοβολίας και τονίζουν την παρουσία του κτιρίου. Η παρουσία αυτή εντείνεται κατά τις βραδινές ώρες  καθώς η χρήση των πάνελς μετατρέπει το κτίριο σε αυτόφωτο, ακτινοβόλο στοιχείο.
Προσέγγιση στο κτίριο – Συνδέσεις με το υπάρχον
H κύρια είσοδος του κτιρίου έχει χωροθετηθεί στη Νότια πλευρά του δημιουργώντας ένα δημόσιο υπαίθριο χώρο ανάμεσα στο κτίριο και το εξωτερικό αμφιθέατρο. Η γεωμετρία του κτιρίου σε αυτό το σημείο υποχωρεί για τα δύο πρώτα επίπεδα δημιουργώντας μία στεγασμένη πλατεία μπροστά από την είσοδο και κατευθύνοντας τους επισκέπτες στο εσωτερικό του. Η πρόσβαση από τον εξωτερικό χώρο στάθμευσης γίνεται είτε μέσω του νέου περιφερικού δρόμου είτε μέσω προτεινόμενης πεζοδρομημένης διαδρομής ανάμεσα στο υπάρχον και το νέο κτίριο. Επιπρόσθετα, στην ανατολική όψη του κτιρίου έχει προστεθεί δευτερεύουσα είσοδος για πιο άμεση σύνδεση με το υπάρχον ενώ η απαιτούμενη κλειστή σύνδεση έχει χωροθετηθεί στο υπόγειο με άμεση πρόσβαση στους ανελκυστήρες του κτιρίου. Πέρα από τις φυσικές συνδέσεις με το υπάρχον κτίριο προτείνεται και η δημιουργία οπτικής σύνδεσης με την προσθήκη μεγάλου ανοίγματος στην νοτιοδυτική γωνία του κτιρίου το οποίο ‘ανοίγει’ και συνδέει οπτικά τους 2 βασικούς χώρους έρευνας Research Area 1&2 με το υπάρχον κτίριο.
Οργάνωση κτιριολογικού προγράμματος
Το κτιριολογικό πρόγραμμα του κτιρίου έχει οργανωθεί περιμετρικά του αιθρίου. Στην ανατολική πλευρά του κτιρίου έχει τοποθετηθεί μία λωρίδα σταθερού πλάτους 9 μέτρων η οποία και λαμβάνει όλες τις βοηθητικές χρήσεις ενώ στις υπόλοιπες τρείς πλευρές του αναπτύσσονται τα εργαστήρια τα οποία και διαφοροποιούνται σε πλάτος ανάλογα με την θέση τους. Η διαφοροποίηση αυτή προσφέρει πολλαπλές δυνατότητες οργάνωσης του εσωτερικού των χώρων και αυξάνει την ευελιξία του κτιρίου.
Μπαίνοντας κανείς στην κεντρική είσοδο συναντά πρώτα τον χώρο υποδοχής- reception και περιμετρικά αυτού τις πιο δημόσιες χρήσεις του κτιρίου όπως το café, το εσωτερικό αμφιθέατρο και τον εκθεσιακό χώρο του Ινστιτούτου. Η βιβλιοθήκη μαζί με τους χώρους διδασκαλίας έχουν χωροθετηθεί στον πρώτο όροφο επάνω από την είσοδο με άμεση και εύκολη πρόσβαση από το plateau του πρώτου ορόφου. Το βόρειο τμήμα το ισογείου και πρώτου ορόφου καθώς και τα ανώτερα επίπεδα περιλαμβάνουν τις υπόλοιπες χρήσεις οι οποίες απαιτούν ελεγχόμενη πρόσβαση καθώς χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο από το προσωπικό το Ινστιτούτου.
Βιοκλιματική προσέγγιση
To κτίριο έχει σχεδιαστεί για να επωφελείται στο μέγιστο από τον προσανατολισμό, στοχεύοντας στη εξασφάλιση των εσωτερικών κλιματικών συνθηκών όπως η θερμική άνεση, η βελτιστοποίηση του φυσικού φωτισμού και η ποιότητα του αέρα. Ο σχεδιασμός του αιθρίου παίζει βασικό ρόλο στο κτίριο, ενισχύοντας το φυσικό φωτισμό στο εσωτερικό των εργαστηρίων, μειώνοντας την ανάγκη για χρήση τεχνικού φωτισμού, ενώ ταυτόχρονα τα σκίαστρα που έχουν τοποθετηθεί στην οροφή του περιορίζουν την άμεση ηλιακή ακτινοβολία ενώ επιτρέπουν τον έμμεσο διάχυτο φωτισμό από το βορρά. Ταυτόχρονα, μεγάλη επιφάνεια της εξωτερικής όψης καλύπτεται από διάτρητα μεταλλικά πάνελς τα οποία ελέγχουν και φιλτράρουν την ηλιακή ακτινοβολία. Για τους χώρους εργαστηρίων με απαιτήσεις φυσικού φωτισμού η απόσταση ανάμεσα στην εξωτερική πρόσοψη του κτιρίου και την εσωτερική όψη δεν ξεπερνά τα 20 μέτρα ενώ στα σημεία του κτιρίου που η συνθήκη αυτή δεν επιτυγχάνεται έχουν τοποθετηθεί χρήσεις χωρίς απαιτήσεις φυσικού φωτισμού όπως για παράδειγμα το Clinical Imaging Facilities η το Microscopy/Imaging Suite.
Το αίθριο συμβάλει ταυτόχρονα και στην βελτίωση του αερισμού των κτιριακών χώρων, επιτρέποντας τον φυσικό δροσισμό καθώς έσω της οροφής επιτρέπει την 'εκτόνωση' του ζεστού αέρα.
Η πλειοψηφία των χώρων που χρήζει ανάγκης για ψύξη βασίζεται στην εγκατάσταση των chilled beams, σύστημα το οποίο κάνει χρήση κρύου νερού προσφέροντας σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας σε σύγκριση με συμβατικά συστήματα ψύξης, ενώ παράλληλα παρέχει μεγαλύτερη θερμική άνεση για τους χρήστες του κτιρίου. Το προτεινόμενο σύστημα έχει το πλεονέκτημα ότι μπορεί να ελέγχει τη θερμοκρασία σε διαφορετικές ζώνες του κτιρίου, ενώ συγχρόνως η εγκατάσταση του δεν απαιτεί πολύ χώρο, μεγιστοποιώντας το ελεύθερο ωφέλιμο ύψος σε κάθε ζώνη.  Για την θέρμανση του κτιρίου χρησιμοποιείται σύστημα ανακύκλωσης θερμότητας το οποίο χρησιμοποιεί τον θερμό αέρα που εξάγεται από το κτίριο  για να θερμάνει τον φρέσκο αέρα που εισάγεται στο εσωτερικό του.
Οι ανάγκες του κτιρίου σε ηλεκτρική ενέργεια καλύπτονται από την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στην οροφή του, τα οποία είναι προσανατολισμένα προς το νότο ώστε να αξιοποιούν στο μέγιστο την ηλιακή ακτινοβολία.