Μετατροπή πύργου σε ξενοδοχείο στη Μάνη

Ένας ιστορικός πύργος στη Μάνη αποκαταστάθηκε και μετατράπηκε σε σύγχρονο ξενοδοχείου χαμηλού δυναμικού από τους αρχιτέκτονες και ιδιοκτήτες Κώστα Ζούβελο και Κασσιανή Θεοδωρακάκου. Ο πύργος, σήμερα, αποτελείται από τρία δωμάτια, ένα δίκλινο, ένα τρίκλινο και ένα τετράκλινο, με θέα στη θάλασσα του Ταινάρου και δυνατότητα φιλοξενίας έως εννέα άτομα. Τα δύο δωμάτια έχουν ανεξάρτητες εισόδους, ενώ έχουν και τη δυνατότητα να συνδεθούν μεταξύ τους.

Ιστορικά στοιχεία

Από παλαιά το προνομιακό γνώρισμα των δυνατών, πατριαρχικών ομάδων της Μέσα Μάνης ήταν ο συλλογικός πύργος, που βίγλιζε άγρυπνος, ως φυλακτήριο, καταφύγιο και ορμητήριο, ήλεγχε το χώρο και τις κινήσεις, προάσπιζε τη ζωή και την περιουσία των ομάδων, στήριζε δυναμικά τις επεκτατικές βλέψεις των ισχυρών. Η ανέγερση πύργων εντάθηκε πολύ στο διάστημα 1770 - 1830, ενώ στο νότο συνεχίστηκε μέχρι το 1880. Παράλληλα, ιδρύονταν τα "ξεμόνια" στα περίχωρα των οικισμών, σαν ερείσματα για την προάσπιση ή την επέκταση της κτηματικής περιουσίας. Εξυπηρετούσαν τον έλεγχο, τον αποκλεισμό ή την απομάκρυνση των αντιπάλων, αλλά και την εκτόνωση της πίεσης, από την κύρια εγκατάσταση προς νέα εδάφη. Υψώνονται μοναχικοί πάνω από περάσματα και κομβικά σημεία ή σε σημεία με ανοιχτό ορίζοντα, ώστε από το δώμα τους να ελέγχεται ολόκληρη η περιοχή σε μεγάλη ακτίνα.
Αντιπροσωπευτικό δείγμα "ξεμονιού" του νότου, με οργάνωση παλαιού τύπου, είναι ο διαμορφωμένος σε ξενοδοχείο πύργος στο Καστρί, με τη χαρακτηριστική, αγέρωχη και δυναμική παρουσία, ο οποίος τοποθετημένος αντικριστά με ομοειδή πυργοκατασκευή, συγκροτούσε μαζί της σύστημα δύο ισχυρά οχυρωμένων συγκροτημάτων, που ήλεγχαν το πέρασμα, για την παραταινάρια περιοχή, νοτιότερα. Ο πολεμόπυργος, κατασκευασμένος το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, έχει σχεδόν τετράγωνη βάση (5,00 x 5,50 m), θεμελιώθηκε σε στέρεο έδαφος, σε βράχους, τις "ριζωμιές" και βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο με εκπληκτική θέα προς τη θάλασσα και την ενδοχώρα. Όπως όλοι οι αμυντικοί πύργοι, εφάπτεται σε μία από τις όψεις του με λίθινο όγκο σπιτιού (πυργοκατοικία), ώστε οι κύριοι, όταν οι περιστάσεις το επέβαλαν, κατέφευγαν σε αυτόν ζητώντας προστασία.

Αρχές σχεδιασμού

Το 2008 ξεκίνησε η διαδικασία των αδειοδοτήσεων από τις αρμόδιες υπηρεσίες και την τεχνική προετοιμασία και τα έργα ξεκίνησαν το Φθινόπωρο του 2010. Η μετατροπή του σε ξενώνα, πραγματοποιήθηκε με σημαντικές δυσκολίες. Βασική αιτία, η ανάγκη για υψηλό βαθμό προσαρμογής στα ειδικά χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του τόπου και ταυτόχρονα η απαίτηση για διαμονή σε χώρους με σύγχρονη αισθητική αντίληψη. Έτσι, η δομή του πύργου εσωτερικά και εξωτερικά έπρεπε να παραμείνει αναλλοίωτη, ενώ όλες οι σύγχρονες παροχές και υποδομές έπρεπε να εγκατασταθούν αφανώς.
Ένα δεύτερος λόγος είναι η ιδιομορφία του χώρου. Οι τέσσερεις όροφοι, με τους σχετικά περιορισμένους καμαροσκέπαστους εσωτερικούς χώρους που διαμορφώνονται, περιλαμβάνοντας τρία υπνοδωμάτια με λουτρό και κοινόχρηστο χώρο κουζίνας, και υποδοχής, είναι οργανωμένοι σε κατακόρυφο άξονα, με αποτέλεσμα οι τεχνίτες αρχικά και οι επισκέπτες αργότερα να έχουν τη μοναδική εμπειρία να μετακινούνται μέσα από στενά ανοίγματα (καταρράχτες), ξύλινες σκάλες (ξυλόσκαλες) ή πέτρες που εξέχουν από τους τοίχους και τις καμάρες (πατήματα).
Επίσης, η απόφαση των αρχιτεκτόνων για περιορισμένης κλίμακας παρέμβαση στη διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου και σεβασμό στο ανάγλυφο του τοπίου περιόρισε τις επιλογές. Κατά συνέπεια, η ήπια παρέμβαση προσθήκης υδάτινης επιφάνειας, έγινε με προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος, ώστε να προκύπτει άρτιο και ενοποιημένο σύνολο κτισμάτων και χώρου με ένταση και χαρακτήρα.
Τέλος, η βραχώδης θεμελίωση της κατασκευής, αλλά και οι σχετικοί περιορισμοί των εποπτικών αρχών, απαγόρευαν οποιαδήποτε εκσκαφή και δημιουργία υπόγειων και βοηθητικών χώρων.

Επιλογή υλικών

Ο κύριος γνώμονας στην επιλογή των υλικών για την αποκατάσταση του πύργου ήταν η ανάγκη για ανάδειξη του μνημείου, αλλά και η πεποίθηση, ότι η επέμβαση όφειλε να είναι τόσο διακριτική, όσο να φαίνεται ότι το κτίσμα ανακάμπτει από το μακρινό παρελθόν του αναλλοίωτο και στιβαρό.
Η αποκατάσταση του παραδοσιακού κτιρίου επέβαλε την ενίσχυση της φέρουσας τοιχοποιίας, ενώ η μεθοδολογία της υφιστάμενης παρέμβασης επέτρεψε την επισκευή χαρακτηριστικών μορφολογικών στοιχείων (όπως μακρόνια και λαμπάδες από πόρτες, θυρίδες, καταρράχτες, πατήματα, αγκριούς και πετρομάχοιυς) ή την επαναχρησιμοποίηση διαβρωμένων πέτρινων στοιχείων (όπως θυρώματα, καμάρες, πέτρινα ανώφλια).
Οι τοίχοι του πύργου, όπου συμπληρώθηκαν, καθώς και όλες οι πέτρινες κατασκευές (καλντερίμια, πεζούλες, μάντρες, αναβαθμοί) λατομήθηκαν υπαίθρια και στην επιφάνειά τους κυριαρχεί το κοκκινόχρωμο τοπικό πέτρωμα, πλούσιο σε οξείδια του σιδήρου. Η χρησιμοποίηση του τοπικού πετρώματος είναι σημαντική, γιατί λόγω της χρωματικής ομοιότητας του κτίσματος και των γύρω από αυτά πετρωμάτων η κατασκευή εντάσσεται απόλυτα στο ιδιαίτερο αυτό περιβάλλον.
Η εξωτερική και εσωτερική αρμολόγηση έγινε με πραγματικό κουρασάνι (συνδυασμός θηραϊκής γης, κεραμάλευρου, ασβέστη, ειδικής απόχρωσης άμμου ποταμού) και ελάχιστου τσιμεντοκονιάματος, που ενισχύει τη στατική επάρκεια της λιθοδομής και εξασφαλίζει αντοχή στο χρόνο. Η επιλογή της κατάλληλης απόχρωσης έλυσε θέματα μορφής σε σχέση με την παλαιά υφή της λιθοδομής, ώστε η τελική εικόνα του πύργου να δίνει την αίσθηση ενός κτίσματος που αναδύεται από το βράχο, στον οποίο εδράζεται.

Αισθητική και λειτουργικότητα

Επιδίωξη των αρχιτεκτόνων ήταν η δημιουργία ενός χώρου που να χαρακτηρίζεται από σύγχρονη αντίληψη διαμονής, φιλικής προς τον επισκέπτη. "Το να φιλοξενείσαι σε ένα μνημείο δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να νιώθεις ότι μένεις σε μουσείο", αναφέρουν χαρακτηριστικά. Στη λογική αυτή επιλέχθηκε η χρήση υλικών όπως οι μεταλλικές επιφάνειες ή το ξύλο, σε μια αδρή μορφή. Έτσι, για παράδειγμα, τα δάπεδα δεν είναι από βαριά, δρύινα ξύλα, αλλά από πατιναρισμένο, άβαφο πεύκο που αφήνει το χρόνο και τη χρήση να αποτυπωθούν επάνω του. Συνολικά, η μορφολογία των επιφανειών και των αντικειμένων έχουν μοντέρνα, και όχι παραδοσιακή, αισθητική.
Σε γενικές γραμμές, το κτίσμα αντιμετωπίστηκε περισσότερο σαν χώρο φιλοξενίας, παρά σαν ξενοδοχείο, με γνώμονα οι περιορισμένοι γενικά χώροι, να είναι όσο το δυνατόν πιο λειτουργικοί. Η εικόνα των δωματίων, των εσωτερικών και των εξωτερικών χώρων ακολουθεί τη μινιμαλιστική λογική της ελάχιστης παρέμβασης, με στόχο την ανάδειξη των βασικών αρχιτεκτονικών στοιχείων του κτίσματος. Για παράδειγμα, χρησιμοποιήθηκαν γυμνοί γυάλινοι γλόμποι σε ρόλο φωτιστικών, ώστε να αναδεικνύονται οι πέτρινοι τοίχοι, οι καμάρες και οι καμπύλες επιφάνειες.
Ξεχωριστή είναι η αισθητική της vintage κουζίνας η οποία δημιουργεί έντονη οικεία αίσθηση. Στη λογική μιας mix and match προσέγγισης, κάποια στοιχεία του εξοπλισμού είναι μοντέρνα, ενώ κάποια άλλα αντικείμενα παραπέμπουν σε παλαιότερη εποχή, παρέχοντας, όμως, όλες τις σύγχρονες ανέσεις και λειτουργικότητες. Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετούν τα vintage σύγχρονα κουφώματα και οι ηλεκτρικοί διακόπτες. Τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του χώρου συμπληρώνουν τα δημιουργήματα του γλύπτη Νίκου Καραλή, παλιά χρηστικά αντικείμενα, τα οποία μετατρέπονται σε αντικείμενα τέχνης, όπως το "Καλημέρα", μια ξύλινη κατασκευή διακοσμημένη με σημαιάκια, που έχει μετατραπεί σε καθρέφτη μπάνιου.
Σημαντική δουλειά έγινε και σε επίπεδο αφανών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων συστημάτων πυρανίχνευσης, συναγερμού ανά δωμάτιο, δικτύων internet και wi-fi και άλλων σύγχρονων ηλεκτρονικών συστημάτων.