Νέο αρχαιολογικό μουσείο Χανιών

Τα μουσεία οφείλουν να αποτελούν πεδία παραγωγής πολιτισμού. Για να γίνει αυτό εφικτό απαιτείται η κατάλληλη συνεργασία της αρχιτεκτονικής, της έκθεσης των ευρημάτων και των δραστηριοτήτων του μουσείου.
Το αρχαιολογικό μουσείο αποτελεί το χώρο έκθεσης ευρημάτων παρελθόντος πολιτισμού. Ο στόχος όμως του μουσείου δεν πρέπει να εξαντλείται στην έκθεση των ευρημάτων, αλλά και στην παραγωγή και εξέλιξη του πολιτισμού μέσα από τη συγκεκριμένη χρήση.
Στην κατεύθυνση αυτή κινήθηκε ο σχεδιασμός του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων. Εννοιολογικές παράμετροι, πραγματικά στοιχεία του οικοπέδου, δηλαδή θέση, σχήμα, ανάγλυφο κ.α., καθώς επίσης και το πρόγραμμα λειτουργίας του μουσείου, οι τεχνολογίες και τα υλικά, διαμόρφωσαν το τελικό αποτέλεσμα.
Η βασική ιδέα ήταν η δημιουργία ενός κτιριακού κελύφους με εσωτερικό αίθριο. Η προσαρμογή του κελύφους αυτού στο ανάγλυφο και στο σχήμα του οικοπέδου αποτέλεσε επίσης μία από τις βασικές παραμέτρους. Μέσα από τη διαλεκτική σχέση μεταξύ των βασικών παραμέτρων, στόχων και επιλογών εξελίχθηκε και διαμορφώθηκε το Νέο Μουσείο Χανίων.
Προσέγγιση
Το μουσείο χωροθετήθηκε στην ιστορική περιοχή Χαλέπα σε οικόπεδο με θέα στη θάλασσα και σε σχετικά μικρή απόσταση από το παλαιό λιμάνι των Χανίων. Η προσέγγιση του κτιρίου από δρόμο τοπικού χαρακτήρα, καθώς και η θέση του οικοπέδου ως προς το δρόμο αποτέλεσαν παραμέτρους για τη χωροθέτηση αλλά και το σχεδιασμό του.
Το περιορισμένο οπτικό πεδίο από την είσοδο του οικοπέδου οδήγησε μαζί και με άλλες επιλογές στη μείωση του ύψους του κτιριακού όγκου, που βρίσκεται εκτός του εδάφους ώστε εκτός των άλλων να εξασφαλιστεί ο ορίζοντας πέρα απ’ αυτό.
Λειτουργικότητα
Από τα βασικότερα στοιχεία της λειτουργικότητας στα μουσεία είναι οπωσδήποτε οι κυκλοφορίες και οι διαδρομές μέσα και έξω απ’ αυτό. Από το χώρο εισόδου γίνεται άμεσα αντιληπτό το σύνολο του συστήματος διαδρομών και κυκλοφοριών προς τις αίθουσες, το πωλητήριο, το αμφιθέατρο, το αναψυκτήριο, κλπ. Με τον τρόπο αυτό ελαχιστοποιείται η κόπωση των επισκεπτών.
Εξασφαλίστηκαν οι ροές εισόδου και διακίνησης των ευρημάτων στο κτίριο χωρίς να διασταυρώνονται με εκείνες των επισκεπτών. Εξασφαλίστηκαν επίσης, οι δυνατότητες ανεξάρτητης χρήσης τομέων του κτιρίου σε διαφορετικούς χρόνους καθώς επίσης και ανεξάρτητες εκθεσιακές διαδρομές σε κυκλική ή ακτινωτή ροή.
Οι χώροι και ιδιαίτερα οι αίθουσες εκθέσεων οριοθετούνται από καθαρές επιφάνειες, απαλλαγμένες από οποιοδήποτε στοιχείο ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες έκθεσης και προβολής των ευρημάτων.
Ταυτότητα κτιρίου
Η ανάγκη αναγνωρισιμότητας του μουσείου, όντας δημόσιο κτίριο και μάλιστα πολιτιστικό, ήταν μία ακόμη από τις βασικές παραμέτρους στο σχεδιασμό.
Μέσα από τη σύνθεση και τη μορφή των όγκων, καθώς και την υφή και το χρώμα των υλικών επικάλυψης, δημιουργήθηκε ένα κέλυφος σαφώς διακριτικό, με συγκεκριμένη ταυτότητα. Ένα σύγχρονο κτίριο που εκφράζει την εποχή που σχεδιάστηκε για να φιλοξενήσει προηγούμενους πολιτισμούς.
Αισθητική
Η ογκοπλασία του κελύφους με τους γραμμικούς γεωμετρικούς όγκους προκύπτει από το ουσιαστικό και χωρίς περιττά στοιχεία στοχεύει στη διαχρονική αισθητική μέσα από την ίδια λιτότητα. Μία αισθητική, η οποία καταγράφεται στους όγκους, στις επιφάνειες, στα υλικά καθώς και στην κύρια όψη που εκφράζεται μέσα από μια αισθητική δύο διαστάσεων. (εικ. 13). Μία όψη που τα βασικά στοιχεία είναι η επιπεδότητά της, που ορίζεται από ένα τραπεζοειδές σχήμα, στο οποίο κυρίαρχο και σχεδόν μοναδικό στοιχείο είναι η κεντρική κύρια είσοδος, πίσω από την οποία αναπτύσσεται η δραστηριότητα του μουσείου σε όλα τα επίπεδα.
Φυσικός φωτισμός αιθουσών
Ο φυσικός φωτισμός εισέρχεται περιμετρικά των αιθουσών με ελεγχόμενο κινητό σύστημα ώστε να μην δημιουργεί θαμπώσεις. Τα ανοίγματα δεν είναι άμεσα ορατά από τον επισκέπτη και ο ρόλος του φυσικού φωτισμού περιορίζεται στη δημιουργία κατάλληλης εκθεσιακής ατμόσφαιρας στις αίθουσες. Τα εκτιθέμενα ευρήματα φωτίζονται με τεχνικό φωτισμό για την καλύτερη ανάδειξή τους.
Διαχρονικότητα
Η διαχρονικότητα των επιλογών αποτελεί στόχο, που η επιβεβαίωσή του εκ των πραγμάτων βρίσκεται στο μέλλον. Είναι γεγονός όμως ότι η λιτότητα αποτέλεσε βασικό στοιχείο έκφρασης πολλών σημαντικών πολιτισμών σε διάφορες χρονικές περιόδους και τόπους.
Είναι το στοιχείο, το οποίο συνυπάρχει σε όλες τις επιλογές που έγιναν για το σχεδιασμό του Μουσείου Χανίων, είτε πρόκειται περί σχημάτων και μορφών, είτε περί υλικών και χρωμάτων αλλά ακόμα περισσότερο περί κινήσεων και διαδρομών.
Η διαχρονικότητα φυσικά του μουσείου θα εξαρτηθεί και από τις δραστηριότητες και τον τρόπο έκθεσης των ευρημάτων και συγκεκριμένα από τη μουσειογραφική μελέτη, η οποία θα εκπονηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού, και η οποία θα πρέπει να ανταποκρίνεται στο σύγχρονο τρόπο προβολής των ευρημάτων και να εκμεταλλευτεί τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.
Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός εξασφάλισε τις συνθήκες εκείνες, που επιτρέπουν τη δημιουργία εναλλακτικών δραστηριοτήτων και εκθέσεων αλλά και εκείνες, που του εξασφαλίζουν το διαδραστικό χαρακτήρα του. Είναι απαραίτητο ο σχεδιασμός της έκθεσης των ευρημάτων και η αρχιτεκτονική να αποτελούν συνέχεια.
Κέλυφος - Πρόγραμμα
Η συνολική αρχιτεκτονική πρόταση, όπως προαναφέρθηκε, ολοκληρώνεται μέσα από τη σύνθεση δύο διακριτών γραμμικών μονολιθικών όγκων που αναδύονται από τη γη, συμβολική αναφορά στα στοιχεία πολιτισμού που βρίσκονται κάτω από την επιφάνειά της καθώς επίσης και βιοκλιματική επιλογή. Ο ένας δίσκελος σε γωνιακή ανάπτυξη και ο άλλος μονόσκελος, που τοποθετείται ως "φραγμός" του ανοίγματος, δημιουργώντας έτσι το χώρο του αίθριου. Το αίθριο αποτελεί το χώρο, πέριξ του οποίου χωροθετούνται και αναπτύσσονται οι αίθουσες εκθέσεων και ο χώρος εισόδου, εκτόνωσης και διανομής κυκλοφοριών, εξασφαλίζοντας έτσι και τις συνέχειες των μουσειακών διαδρομών.
Είναι βέβαιο ότι μέσα από τη διαλεκτική, που δημιουργείται μεταξύ αρχιτεκτονικής και ευρημάτων θα εξασφαλιστεί και η συνεχής επισκεψιμότητα στο μουσείο, ώστε να αποτραπούν οι ανασταλτικοί παράγοντες, οι οποίοι δημιουργούνται εκ των πραγμάτων μέσα από τη σύγχρονη τεχνολογία μετάδοσης των πληροφοριών και της εικονικής πραγματικότητας, η οποία αποδυναμώνει και τείνει να υποκαταστήσει την διάθεση φυσικής επίσκεψης στα μουσεία.