Εκσυγχρονισμός και ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενου κτιρίου γραφείων

Το Μάρτιο του 2021 δόθηκε σε λειτουργία ένας καινούργιος, σύγχρονος χώρος γραφείων στην εμπορική περιοχή του Νέου Κόσμου, στο κτίριο όπου στεγάζονταν τα γραφεία της εφημερίδας Ελευθεροτυπία.
Το υφιστάμενο κτίριο ήταν ένα εξαώροφο κτίριο με κέλυφος από υαλοπέτασμα, περιορισμένα ανοίγματα στο ισόγειο και στοιχεία πρασίνου σε επιλεγμένα σημεία όπως, σε δώματα, ημιυπαίθριους χώρους και ζαρντινιέρες. Προς τον άξονα της οδού Ηλία Ηλιού ήταν χώρος στάθμευσης και φορτοεκφόρτωσης και το μεγαλύτερο τμήμα του ισογείου καταλάμβανε το πιεστήριο της εφημερίδας, ενώ η κεντρική είσοδος ήταν διαμορφωμένη στην οδό Πυθέου.
Μετά την επέμβαση, στα δύο υπόγεια αναπτύσσονται χώροι στάθμευσης και Η/Μ, αποδυτήρια για την εξυπηρέτηση ποδηλατών και βοηθητικοί χώροι.
Στο ισόγειο του κτιρίου οργανώθηκαν κοινόχρηστες λειτουργίες, σύμφωνα με τα σύγχρονα πρότυπα οργάνωσης γραφειακών χώρων. Σ' αυτούς τους χώρους συμπεριλαμβάνονται εστιατόριο χωρητικότητας 188 ατόμων με ανεξάρτητη είσοδο, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων 210 ατόμων με lobby εκτόνωσης, αίθουσα χαλάρωσης, γυμναστήριο με χώρο αποδυτηρίων. Σε τμήμα του ισογείου προβλέπεται χώρος γραφείων με ανεξάρτητη είσοδο.
Στους ορόφους αναπτύσσονται οι γραφειακοί χώροι.
Στο δώμα δημιουργήθηκε αίθουσα συσκέψεων με κουζίνα και γυμναστήριο.
Για την προσβασιμότητα των ατόμων μειωμένης κινητικότητας, προβλέφθηκε ειδικός ανελκυστήρας.

ΣΤΟΧΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
Βασικό αντικείμενο και πρόκληση του σχεδιασμού ήταν το άνοιγμα του κτιρίου στην πόλη και η λειτουργική, οργανική σύνδεσή του με τον πολεοδομικό ιστό.
Κεντρική ιδέα της αρχιτεκτονικής σύνθεσης ήταν η διάνοιξη εσωτερικής στοάς που να διαπερνάει τον κτιριακό όγκο, εξασφαλίζοντας πρόσβαση και είσοδο στο κτίριο από τον κύριο οδικό άξονα της Ηλία Ηλιού, καθώς και η οπτική σύνδεση του δρόμου με τον ακάλυπτο χώρο, που μετατράπηκε σε φιλικό χώρο πρασίνου.
Μια από τις επιτυχίες του επανασχεδιασμού των εξωτερικών χώρων του κτιρίου ήταν ότι ο άλλοτε αποκομμένος και υποβαθμισμένος ακάλυπτος χώρος, απέκτησε ζωή, μεταμορφώθηκε σε έναν ελκυστικό υπαίθριο χώρο με οργανικές χαράξεις και υλικότητα, αποτελώντας σημείο συνάντησης και συναναστροφής των χρηστών. Το ισόγειο ανοίχτηκε στην πόλη και στον περιβάλλοντα χώρο λειτουργικά με την αλλαγή των χρήσεων και μορφολογικά μέσα από μεγάλα υαλοστάσια προς τον εσωτερικό υπαίθριο χώρο και "γλυπτικά" ανοίγματα στην εξωτερική πλευρά του κτιρίου προς το δρόμο.
Βασικό στοιχείο της επανάχρησης και αναβίωσης του κτιρίου αποτέλεσε ο επανασχεδιασμός του κελύφους του, με στόχο αφενός το κτίριο να αποκτήσει ισχυρό χαρακτήρα και ταυτότητα, που θα το μετατρέψει σε τοπόσημο και αφετέρου να ανταποκρίνεται σε βιοκλιματικές αρχές σχεδιασμού δημιουργώντας ένα κτίριο οικονομικό στη λειτουργία και στη συντήρησή του και βιώσιμο, με χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα.
Οι υφιστάμενες ενεργοβόρες, στατικές όψεις του κτιρίου αντικαταστάθηκαν από νέες με σύγχρονη αρχιτεκτονική γλώσσα, στις οποίες κυριαρχούν οι λιτές, δυναμικές γραμμές, με έντονη την αίσθηση της υλικότητας και περιβαλλοντικό πρόσημο, που λαμβάνει υπόψη της τα βιοκλιματικά στοιχεία του προσανατολισμού, της βελτίωσης της θερμομόνωσης του κελύφους και των εσωτερικών συνθηκών του κτιρίου.
Κεντρική ιδέα του επανασχεδιασμού των όψεων, ήταν η διατήρηση της βάσης του κτιρίου και η μορφολογική ενοποίηση του κορμού με τη στέψη. Έτσι δημιουργήθηκε μια συμπαγής, στιβαρή βάση σε αντιπαράθεση με την κίνηση, που παρουσιάζει η ανωδομή, η οποία επιτυγχάνεται με τη δημιουργία λευκών τεθλασμένων οριζόντιων ζωνών, που εναλλάσσονται με τα συνεχή υαλοστάσια. Η παρουσία του πρασίνου συμπληρώνει την εικόνα, δημιουργεί χαρακτήρα φιλικό και περιβάλλον οικείο τόσο στους χρήστες όσο και στην περιβάλλουσα πόλη.
Τα κατακόρυφα στοιχεία στις όψεις των κλιμακοστασίων σηματοδοτούν την κατακόρυφη κυκλοφορία και δημιουργούν ανάγλυφο, που τονίζει τη μάζα του κτιρίου, δημιουργώντας ένα παιχνίδι με το φως και τη σκιά. Σε τμήμα της ΝΑ όψης προβλέφθηκαν οριζόντιες περσίδες για την προστασία από το νότιο προσανατολισμό, οι οποίες μελετήθηκαν με ιδιαίτερη προσοχή ώστε να διασφαλίζονται οι κατάλληλες συνθήκες φυσικού φωτισμού στο εσωτερικό του κτιρίου, ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνουν μια ισχυρή εικόνα στο αστικό τοπίο με την καθαρότητα των γραμμών τους. Για τη ρύθμιση του φυσικού φωτός και του ηλιασμού τις διάφορες ώρες της ημέρας προβλέφθηκαν επιπλέον εσωτερικά στοιχεία σκίασης .
Στο εσωτερικό του κτιρίου, στόχος των επεμβάσεων ήταν η αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση και η δημιουργία χώρων λειτουργικών, φιλόξενων και ποιοτικών, χώρων ανοιχτών, που προωθούν την επικοινωνία σύμφωνα με τις προδιαγραφές του χρήστη τους.
Βασική επιδίωξη του σχεδιασμού ήταν η διασφάλιση ευελιξίας του εσωτερικού ανάλογα με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες. Προβλέφθηκε ψευδοδάπεδο και ανοιχτή οροφή με εμφανείς μηχανολογικές εγκαταστάσεις, που επιτρέπει την αναμόρφωση των εσωτερικών διατάξεων και της διαμερισμάτωσης του χώρου, καθώς και ευκολία στην πρόσβαση, συντήρηση και τροποποίηση των Η/Μ συστημάτων. Η ανοιχτή οροφή προσδίδει το μέγιστο δυνατό ύψος στους χώρους εργασίας και σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες επιλογές των υλικών δημιουργεί μια σύγχρονη, βιομηχανική αισθητική.
Οι γραφειακοί χώροι αναπτύσσονται στο μεγαλύτερο μέρος σε open plan διάταξη με κλειστούς χώρους συνεργασίας και συναντήσεων. Για τη διασφάλιση των απαιτούμενων προδιαγραφών ηχοαπορρόφησης στους open plan χώρους προβλέφθηκαν αναρτημένα πανέλα στην οροφή.
Την εταιρική ταυτότητα του χρήστη αποδίδουν οι ξύλινες επενδύσεις σε τοίχους και οροφές, οι επιλογές των χρωματισμών και η κινητή επίπλωση. Ο αρχιτεκτονικός φωτισμός συμπληρώνει αρμονικά την αρχιτεκτονική σύνθεση. Η διάταξη των γραμμικών φωτιστικών παράλληλα με τις όψεις του κτιρίου επιτείνει την επιδιωκόμενη αίσθηση συνέχειας και οριζοντιότητας.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
• Η ένταξη του κτιρίου στον ευρύτερο αστικό ιστό.
• Ο σχεδιασμός όψεων με ιδιαίτερη αισθητική και χαρακτήρα.
• Η ενεργειακή αναβάθμιση του κτιρίου με την εφαρμογή αρχών βιοκλιματικού σχεδιασμού και την πιστοποίηση του με το πρότυπο LEED.
• Η δημιουργία ενός σύγχρονου κτιρίου γραφείων με προδιαγραφές για την εξυπηρέτηση των ΑΜΕΑ.
• Οι λειτουργικές απαιτήσεις του κτιρίου
• H ανεξαρτησία λειτουργίας επιπέδων και η δυνατότητα επεκτάσεων ή αναδιατάξεων των χώρων.
• Η ασφάλεια προσώπων και εξοπλισμού.
• Η ελαχιστοποίηση κατανάλωσης ενέργειας.
• Η απλότητα στην κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία.
• Ο αποτελεσματικός έλεγχος των εγκαταστάσεων.
• Η εφαρμογή σύγχρονης τεχνολογίας.
• Η δυνατότητα χρησιμοποίησης προϊόντων εύκολα διαθέσιμων στην ελληνική αγορά.
• Η μεγάλη διάρκεια ζωής αναλώσιμων υλικών.
• Η ένταξη των Η/Μ εγκαταστάσεων στην αρχιτεκτονική λύση, ώστε να επιτυγχάνεται υψηλό λειτουργικό και αισθητικό αποτέλεσμα.
• Η ελαχιστοποίηση της ρύπανσης και τυχόν προκαλούμενης αισθητικής, ηχητικής κτλ. όχλησης στο περιβάλλον.

ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
Βασικές παράμετροι στο σχεδιασμό του κτιρίου ήταν η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και του αποτυπώματος άνθρακα του ίδιου του κτιρίου, τόσο κατά την κατασκευή όσο και κατά τη λειτουργία του.
Ο σχεδιασμός βασίστηκε στο σύστημα πιστοποίησης πράσινων κτιρίων LEED, με στόχο το επίπεδο Gold. Το σύστημα αξιολόγησης LEED δίνει αυστηρές οδηγίες για την ανάπτυξη βιώσιμων κτιρίων, με υγιέστερους χώρους εργασίας. Θέτει επίσης αυστηρές προδιαγραφές για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, την κατανάλωση νερού, τη ρύπανση των υδάτων και της ατμόσφαιρας.
Οι επιφάνειες που περιβάλλουν το κτίριο, έχουν σχεδιαστεί με κριτήριο τη βελτίωση του μικροκλίματος (υδάτινο στοιχείο, φύτευση, χρήση ανοιχτόχρωμων υλικών). Το ίδιο ισχύει και για το σχεδιασμό των δωμάτων. Η χαμηλότερη θερμοκρασία, που επιτυγχάνεται με αυτόν τον τρόπο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του απαιτούμενου ψυκτικού φορτίου και συνεπώς στην εξοικονόμηση ενέργειας.
Για τη φύτευση χρησιμοποιήθηκαν κυρίως μεσογειακά φυτά, προσαρμοσμένα στις περιβαλλοντικές συνθήκες, με χαμηλότερες απαιτήσεις σε νερό, λιπάσματα και φυτοφάρμακα, διατηρώντας παράλληλα την τοπική παράδοση.
Στη διάρκεια της κατασκευής εφαρμόστηκαν οι αυστηρές απαιτήσεις των οδηγιών της SMACNA για τη διαχείριση της ποιότητας αέρα σε κτίρια υπό κατασκευή, με στόχο την αποτροπή μόλυνσης του εσωτερικού αέρα λόγω των εργασιών. Ενδεικτικά αναφέρεται η λήψη μέτρων στην αποθήκευση των πορωδών υλικών για προστασία από εισροή υγρασίας, η κάλυψη των αεραγωγών αμέσως μετά την τοποθέτησή τους και η προστασία τους από σκόνη, η απαγόρευση του καπνίσματος σε όλη την έκταση του εργοταξίου και η διεξαγωγή εβδομαδιαίων επιθεωρήσεων προκειμένου να εντοπίζονται και στη συνέχεια να αντιμετωπίζονται εγκαίρως τυχόν πιθανά προβλήματα.
Στις εισόδους του κτιρίου με συχνή χρήση, τοποθετήθηκαν ποδόμακτρα με ελάχιστο μήκος 3 μέτρα, για αποφυγή εισόδου ρύπων εντός του κτιρίου. Χώροι, όπως των εκτυπωτών, στους οποίους ενδέχεται να αναπτυχθούν αέριες χημικές ουσίες, είναι απομονωμένοι από περιοχές κύριας χρήσης και εξαερίζονται.
Στο σύστημα αερισμού εγκαταστάθηκαν φίλτρα υψηλής απόδοσης με ελάχιστη τιμή αναφοράς απόδοσης F7. Στους γραφειακούς χώρους τοποθετήθηκαν αισθητήρες διοξειδίου του άνθρακα, οι οποίοι στέλνουν σήμα στο σύστημα διαχείρισης (BMS), ώστε να παρακολουθείται η ποιότητα του αέρα και σε περίπτωση υπέρβασης των ορίων δημιουργείται συναγερμός.
Τα υλικά των εσωτερικών τελειωμάτων των χώρων επιλέχθηκαν σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας του εσωτερικού αέρα και την προστασία της υγείας και ευεξίας των χρηστών. Προκειμένου να αποφευχθούν δυσάρεστες οσμές και να μειωθούν οι συγκεντρώσεις χημικών ρύπων, που μπορούν να βλάψουν την ανθρώπινη υγεία, προσδιορίστηκαν υλικά χαμηλής εκπομπής πτητικών οργανικών ενώσεων (VOC). Τέτοια υλικά είναι οι επικαλύψεις δαπέδων και τοίχων, τα συγκολλητικά και τα στεγανοποιητικά υλικά, τα χρώματα και τα επιχρίσματα. Για την πλειονότητα των προαναφερόμενων προϊόντων παρασχέθηκαν αποδεκτές πιστοποιήσεις από ανεξάρτητο ινστιτούτο δοκιμών.
Για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων επιλέχθηκαν υλικά, που δημιουργούνται σε ένα ποσοστό από ανακυκλωμένα στοιχεία, όπως ο χάλυβας οπλισμού, η πρόσοψη αλουμινίου, τα μεταλλικά στηρίγματα γυψοσανίδων, οι πλάκες ψευδοδάπεδου και οι σχάρες καλωδίων.
Προκειμένου να μειωθεί η κατανάλωση νερού, επιλέχθηκαν ειδικά υδραυλικά εξαρτήματα εξοικονόμησης νερού. Όλες οι λεκάνες τουαλετών είναι εξοπλισμένες με λειτουργία διπλής έκπλυσης, οι βρύσες μπάνιου και κουζίνας και τα ντους λειτουργούν με ειδικά χαμηλές ροές, αντικαθιστώντας ένα ποσοστό της ποσότητας νερού με αέρα.
Ειδικός χώρος ανακύκλωσης για τη συλλογή και το διαχωρισμό των ανακυκλώσιμων υλικών από τα γραφεία έχει κατασκευαστεί στο υπόγειο.
Ο φωτισμός του κτιρίου είναι ελεγχόμενος από το σύστημα του KNX. Η απεικόνιση των φωτιστικών σε κάθε όροφο απεικονίζεται στο BMS.
Τα φωτιστικά των γραφειακών χώρων, των χώρων υγιεινής και του υπόγειου χώρου στάθμευσης ελέγχονται από αισθητήρες παρουσίας και κίνησης. Στους γραφειακούς χώρους, το επίπεδο φωτισμού προσαρμόζεται ανάλογα με τις εξωτερικές συνθήκες (φωτεινότητα), προκειμένου να επιτευχθεί ιδανική οπτική άνεση και ταυτόχρονα εξοικονόμηση ενέργειας. Τα εσωτερικά φωτιστικά έχουν υψηλό δείκτη χρωματικής απόδοσης και χαμηλό βαθμό αντανάκλασης, ώστε να εξασφαλίζουν την οπτική άνεση των χρηστών.
Τα εξωτερικά φωτιστικά έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να αναδεικνύουν το κτίριο και ταυτόχρονα να αποφεύγουν την περιττή κατανάλωση ενέργειας και τον υπερβολικό φωτισμό. Στον περιβάλλοντα χώρο του κτιρίου έχουν τοποθετηθεί φωτιστικά που στοχεύουν συγκεκριμένες επιφάνειες για αποφυγή φωτορύπανσης και βελτίωση της ορατότητας κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Για τις ανάγκες κλιματισμού (ψύξη - θέρμανση) έχει εγκατασταθεί στο κτίριο σύστημα VRF heat recovery. Με τη λειτουργία occupancy δίνεται η δυνατότητα εξοικονόμησης ενέργειας ενεργοποιώντας / απενεργοποιώντας τον κλιματισμό και αερισμό των χώρων με βάση την παρουσία προσωπικού.
Το σύστημα κλιματισμού έχει ρυθμιστεί στην επιθυμητή θερμοκρασίας, 26 °C σε λειτουργία ψύξης και 22 °C σε λειτουργία θέρμανσης. Σε όλους τους χώρους των γραφείων παρέχονται αισθητήρες θερμοκρασίας για να διασφαλιστεί ότι πληρούνται οι θερμικές συνθήκες από το σύστημα.
Επιπλέον, τα περισσότερα γραφεία παρέχουν λειτουργικά παράθυρα, που επιτρέπουν στους χρήστες μια επιπλέον προσαρμογή των συνθηκών της θερμικής τους άνεσης.
Για την προσαγωγή νωπού προκλιματισμένου αέρα στους χώρους, δύο κεντρικές κλιματιστικές μονάδες (ΚΚΜ) με διάταξη εξοικονόμησης ενέργειας (run around coil) είναι εγκατεστημένες στο δώμα του κτιρίου. Οι μονάδες είναι 100% νωπού αέρα και η λειτουργία τους ρυθμίζεται με χρονοπρόγραμμα. Κάθε ΚΚΜ έχει κατάλληλη διάταξη μέτρησης νωπού αέρα. Σε περίπτωση που η παροχή πέσει κάτω από το ελάχιστο επιτρεπτό όριο, ενεργοποιείται alarm και αυξάνεται η παροχή της μονάδας, ώστε να αποκατασταθούν οι συνθήκες σχεδιασμού.
Στο κτίριο έχουν εγκατασταθεί δύο εναλλάκτες αέρα/αέρα (VAM) για την παροχή νωπού αέρα στο εστιατόριο ισογείου και στην αίθουσα του 7ου ορό.
Σε κάθε όροφο έχουν εγκατασταθεί volume dampers με σκοπό τη ρύθμιση της παροχής του προσαγόμενου προκλιμασμένου αέρα.
Σε όλο το κτίριο έχουν τοποθετηθεί επίτοιχα αισθητήρια ανίχνευσης CO2. Σε περίπτωση ανίχνευσης συγκέντρωσης >800 ppm παράγεται ένδειξη υψηλής περιεκτικότητας.
Στο κτίριο έχουν εγκατασταθεί ανεμιστήρες εξαερισμού και αποκαπνισμού. Σκοπός τους είναι η απόρριψη αέρα από τα WC των ορόφων και ο εξαερισμός και αποκαπνισμός των υπόγειων χώρων. Η λειτουργία τους ρυθμίζεται από χρονοπρόγραμμα, από το σύστημα ελέγχου καυσαερίων και από την εγκατάσταση πυρανίχνευσης.
Ηλεκτρικοί μετρητές ενέργειας έχουν εγκατασταθεί στους πίνακες χαμηλής τάσης για την καταγραφή των φορτίων ανά είδος. (φωτισμός, κλιματισμός, ρευματοδότες κτλ.).
Η συνολική διάρκεια του έργου ήταν 10 μήνες Μάιος 2020 με Φεβρουάριος 2021. Η κατασκευή έγινε κατά τη διάρκεια των αυστηρών lock down λόγω Covid 19. Καθ' όλη τη διάρκεια της κατασκευής τηρήθηκαν πολύ αυστηρά πρωτόκολλα και επιτεύχθηκε η προστασία και η ασφάλεια όλων των εργαζομένων.