Βιοκλιματικός σχεδιασμός & κατασκευή του νέου δημαρχείου Χαλανδρίου

Το υπό κατασκευή Δημαρχείο και Πολιτιστικό Κέντρο Χαλανδρίου σχεδιάστηκε με τις αρχές του δίπτυχου "ΒΙΟΣ + ΚΛΙΜΑ", στοχεύοντας στην κοινωνική, αστική και ενεργειακή αποδοτικότητα.

Το Δημαρχείο του Χαλανδρίου είναι ένα έργο που προέκυψε από το 1ο βραβείο σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό του 2001. Ο σχεδιασμός τότε, με την αύρα του νέου αρχιτέκτονα, οραματίστηκε το δημόσιο, το ανοιχτό, το κοινό, αναζητώντας τον τρόπο με τον οποίο ο δημόσιος χώρος θα εισχωρήσει στο κτίριο. 17 χρόνια μετά, η επικαιροποίηση - τροποποίηση της μελέτης εμμένει στις αναζητήσεις της αρχικής ιδέας για τον δημόσιο χώρο, αναμορφώνει τη λειτουργία και το κέλυφος και συμπληρώνει τον αστικό ιστό σ’ αυτό το σύνθετο σταυροδρόμι του κέντρου της πόλης, λειτουργώντας ως ένα τοπόσημο του κέντρου του Χαλανδρίου. Το κτίριο οριοθετεί την κάτω πλευρά της πλατείας του Χαλανδρίου, ολοκληρώνοντας τον νοητό σχηματισμό της.
H αρχική ιδέα της υπερύψωσης του όγκου διατηρήθηκε, με σκοπό ο κοινόχρηστος δημόσιος χώρος να εισχωρεί στο σώμα του κτιρίου και ενισχύθηκε από:
• την υπερυψωμένη προστατευμένη πλατεία με τις εισόδους και τις καθημερινές εκτονώσεις,
• την περιμετρική στοά γύρω από τους χώρους πολιτιστικού ενδιαφέροντος του κάτω ισογείου,
• τη δημιουργία ελεύθερου βατού δώματος πολλαπλών δραστηριοτήτων,
• τις πολλαπλές ελεύθερες προσβάσεις και τα διώροφα αίθρια, που επιτρέπουν οπτικές φυγές προς τον κεντρικό δημόσιο χώρο της πόλης.
Το κτίριο είναι χωροθετημένο επί οικοπέδου 2.437 m2 και η υλοποιημένη δόμηση του έργου ανέρχεται στα 9.002 m2 μετά των υπογείων χώρων. Βρίσκεται στην κάτω πλευρά της κεντρικής πλατείας Χαλανδρίου, με κύρια προσπέλαση από τη γωνία Βασ. Γεωργίου & 25ης Μαρτίου.
Στα κατώτερα υπόγεια επίπεδα εξασφαλίζονται κοινόχρηστοι δημοτικοί χώροι στάθμευσης. Στη συνέχεια, η πρώτη, ισόγεια στάθμη φιλοξενεί τις διάφανες λειτουργίες του συμβουλίου της πόλης και του πολιτιστικού χώρου, ορατές και προσιτές από τους δημότες. Πιο συγκεκριμένα, διαμορφώνεται ένα θέατρο 250 θέσεων που λειτουργεί και ως αίθουσα πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Μαζί με την αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου και τα γραφεία των παρατάξεων συνθέτουν ένα χαμηλωμένο ισόγειο, ανοιχτό και ζωντανό στην καθημερινότητα της πόλης.
Το δεύτερο ισόγειο επίπεδο προσεγγίζεται με μια ήπια ράμπα. Πρόκειται ουσιαστικά για μία υπερυψωμένη πλατεία που δημιουργεί τον ανοιχτό κοινόχρηστο χώρο του δημαρχείου, με την είσοδο προς τις υπηρεσίες και το καφέ. Έχει τον σχηματισμό μιας πιλοτής, που λειτουργεί ως χώρος υποδοχής, εκτόνωσης και συνάντησης, προστατευμένος από την κίνηση των δρόμων, με ανοιχτή θέα στην πλατεία, που δέχεται την προσέλευση και παραμονή των πολιτών στον χώρο του κτιρίου.
Στα ενδιάμεσα επίπεδα αρθρώνονται οι διοικητικές και οικονομικές λειτουργίες και το γραφείο Δημάρχου με τις υπηρεσίες υποστήριξης. Στη νότια πλευρά του δώματος γύρω από δικό της αίθριο αναπτύσσεται η τεχνική υπηρεσία, ενώ μια αίθουσα εκδηλώσεων και ένα αναψυκτήριο λειτουργούν ως χώρος κοινωνικών εκδηλώσεων του δήμου, μαζί με το εντατικά φυτεμένο δώμα, με εποπτική θέα προς την πόλη.
Η κατακόρυφη επικοινωνία εξυπηρετείται από επτά συνολικά κλιμακοστάσια, εσωτερικά και εξωτερικά.

Ενεργειακή αποδοτικότητα - Βιοκλιματικός σχεδιασμός
Ο βιοκλιματικός και ενεργειακός σχεδιασμός αποτέλεσε μια ακόμη μέριμνα της μελέτης και εξελίσσεται στην αντίληψη της έννοιας του "βίου" και του "κλίματος" μέσα από τη σύνθεση και τη σύνταξη του έργου.
Σχετικά με την ηλιοπροστασία, το ίδιο το σώμα του κτιρίου δημιουργεί μία σκιερή και προστατευμένη επιφάνεια στην υπερυψωμένη πλατεία, που συνιστά άλλωστε και έναν από τους πιο κεντρικούς και κοινωνικούς χώρους. Τα διάτρητα πετάσματα από σκυρόδεμα ενισχυμένο με ίνες υάλου (Glass Fiber Reinforced Concrete - GFRC) προστατεύουν από την ηλιακή ακτινοβολία. Λειτουργούν ως διπλά προστατευτικά κελύφη, που παραλαμβάνουν τα αρχικά θερμικά φορτία. Στον ενδιάμεσο χώρο δημιουργούνται ημιϋπαίθριες ζώνες αερισμού (buffer zones), οι οποίες μελετήθηκαν ώστε να αποσβένουν τη μεταφορά θερμικών φορτίων στο εσωτερικό του κτιρίου. Η δυτική πλευρά στα ακάλυπτα από τις μεσοτοιχίες τμήματά της διαθέτει θερμοπρόσοψη. Κινητά ρόλερς και σκίαστρα τοποθετούνται στα ανατολικά υαλοστάσια, τα οποία συμβάλουν στο σκιασμό κατά την πρόσπτωση ανατολικού ηλίου.
Η ημιυπαίθρια ισόγεια διαδρομή δίπλα στο αμφιθέατρο και την αίθουσα του Δ.Σ. επιτρέπει το πέρασμα της ροής των πεζών και του αέρα ως ένα διάτρητο φίλτρο καιρικής και ακουστικής προστασίας.
Η δημιουργία της υπερυψωμένης πλατείας επιτρέπει τόσο τις αστικές επικοινωνίες όσο και τη φυσική διαπνοή του κτιρίου. Εξασφαλίζει τη δυνατότητα παθητικού δροσισμού μέσω εκτεταμένου, διαμπερούς φυσικού αερισμού που εξελίσσεται καθ’ ύψος μέσα από τις οπές των αιθρίων. Επιπλέον, το βόρειο πέτασμα από GFRC προστατεύει το κτίριο από τους βόρειους ανέμους,
Η κατανομή των λειτουργιών έγινε με ιδιαίτερη προσοχή έτσι ώστε όλοι οι γραφειακοί χώροι να έχουν το προνόμιο του φυσικού φωτισμού, επιτυγχάνοντας βέλτιστη οπτική άνεση για τους χρήστες και συγχρόνως αισθητηριακή και αντιληπτική συνεκτικότητα με την πόλη, το κλίμα και τις αλλαγές του καιρού.
Πλην του κήπου στο βατό δώμα, το τελευταίο βατό δώμα λαμβάνει εκτατική φύτευση, προσδίδοντας ενεργειακά, λειτουργικά και οικονομικά οφέλη που αφορούν στη συγκράτηση των επιβλαβών αιωρούμενων σωματιδίων και της σκόνης, καθώς και στη βελτίωση του τοπικού μικροκλίματος. Η φύτευση των δωμάτων μειώνει το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας και προσφέρει μια φυσική θερμομόνωση του κτιρίου. Θερμομόνωση τοποθετείται επίσης εσωτερικά σε δάπεδα, οροφές, υαλοστάσια, δημιουργώντας κλειστά ελεγχόμενα κελύφη λόγω της διαφορετικότητας των χρόνων λειτουργίας των τμημάτων του έργου.

Κατασκευή - υλικά
Η υλικότητα είναι μια επίσης σημαντική πτυχή του έργου, της οποίας η αλληλεξάρτηση με την αρχιτεκτονική σύνθεση είναι ζωτική. Το κτίριο σχηματίζεται από μια εκτενή αναδιπλούμενη γραμμή, που ορίζει τα πλήρη και τα κενά του συνθέτοντας ένα "πορώδες" που διαρρηγνύει το κέλυφός του και διασπείρει τις δραστηριότητές του στον δημόσιο αστικό χώρο. Κατά αυτόν τον τρόπο τα πλήρη δομικά στοιχεία του κτιρίου υλοποιούνται από εμφανές ανεπίχριστο σκυρόδεμα υπόλευκης απόχρωσης με ξυλότυπο κόντρα πλακέ. Σε ορισμένες περιοχές υλοποιούνται εμφανή προκατασκευασμένα διάτρητα πετάσματα GFRC, ως ένα "πλεκτό", το οποίο περιλαμβάνει και την πρόβλεψη συστήματος φωτισμού στις οπές του. Σε ένα μόνο τοιχίο στο φόντο του κτιρίου θα εφαρμοστεί υδραυλικό πατητό κονίαμα κόκκινου χρώματος. Τα εξωτερικά κουφώματα και υαλοπετάσματα του κτιρίου, όπως και τα εσωτερικά υαλοπετάσματα στην περιοχή της κεντρικής εισόδου είναι από αλουμίνιο ηλεκτροστατικής βαφής με διπλούς θερμομονωτικούς υαλοπίνακες. Στο εσωτερικό του κτιρίου οι περισσότεροι χώροι είναι ενιαίοι (open plan) και σε περίπτωση μικρότερων διαχωρισμών επιλέγονται συνδυασμός από ξύλινα ερμάρια και τοιχοπετάσματα γυψοσανίδας με ξύλινη επένδυση.