Ολυμπιακό Μουσείο Αθήνας - Μια αφήγηση στο χρόνο

Η Αθήνα είναι η πόλη που φιλοξένησε τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς αγώνες το 1896, οι οποίοι σηματοδότησαν την αφετηρία της διαδρομής του Ολυμπιακού κινήματος όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
Το Ολυμπιακό Μουσείο της Αθήνας έρχεται για να αφηγηθεί την ιστορία των Ολυμπιακών αγώνων από την αρχαιότητα έως σήμερα αποτίοντας φόρο τιμής στους αθλητές, αλλά κάνοντας και εκτενή αναφορά στην εξέλιξη των αθλημάτων μέσα στο χρόνο.
Οι μελετητές είχαν στη διάθεσή τους ένα κλειστό κέλυφος, εντός του εμπορικού κέντρου "Golden Hall" στο Μαρούσι, με περίπου 9 μέτρα ύψος και 3.500 m2 για το μουσείο και τους βοηθητικούς του χώρους σε δύο επίπεδα.
Η εμπειρία της επίσκεψης στο μουσείο ακολουθεί μια αφήγηση στο χρόνο με κύριους σταθμούς τη γέννηση των Ολυμπιακών αγώνων στην αρχαία Ελλάδα, την καθιέρωσή τους στην Αρχαία Ολυμπία, το σβήσιμό τους κατά την περίοδο του Βυζαντίου, την αναβίωσή τους στην Αθήνα του 1896, μια συνοπτική αναφορά όλων των αγώνων μέχρι και το 2004, όπου ξαναέρχονται στην Αθήνα, μέχρι και σήμερα. Το δεύτερο κομμάτι του μουσείου είναι αφιερωμένο στο Ολυμπιακό κίνημα, τις αξίες του και φυσικά τους αθλητές και τα αθλήματα.
Αν και μουσειολογικά το μουσείο είχε χωριστεί σε ενότητες, η πορεία της αρχιτεκτονικής μελέτης έγινε παράλληλα με τη μουσειολογική και τη μουσειογραφική μελέτη. Υπήρχε το εξαιρετικό πλεονέκτημα ότι στο ίδιο γραφείο οι μελετητές δούλευαν σε ξεχωριστές αλλά αλληλοσυμπληρώμενες ομάδες την αρχιτεκτονική και τη μουσειογραφική μελέτη. Οι χώροι σχεδιάζονταν σχεδόν παράλληλα με τα γραφικά τους και τα εκθέματά τους. Ίσως να είναι από τις λίγες φορές που οι αρχιτέκτονες δημιουργούν όλες τις αίθουσες σαν κομμάτι του εκθέματος.
Με στόχο να δημιουργηθεί μία καθαρή σχέση ανάμεσα στην πληροφορία, την εικόνα και το χώρο, αποφεύχθηκε κάθε περιττό διακοσμητικό στοιχείο, αλλά έγινε και προσπάθεια να εξαφανιστεί κάθε στήριξη αντικειμένου. Το αποτέλεσμα είναι αντικείμενα που αιωρούνται στο χώρο και στις προθήκες τους, εικόνες και κείμενα τα οποία συντίθενται στις επιφάνειες, ήχος και κινούμενη εικόνα που συνδυάζονται αρμονικά με το χώρο και όλα μαζί επιτρέπουν στον επισκέπτη να μπορεί να εστιάζει κάθε φορά στο σημείο που τον ενδιαφέρει, χωρίς ποτέ να χάνει το σύνολο που δημιουργείται. Με διαφορετικά επίπεδα ανάγνωσης κάθε χώρου - εκθέματος έγινε προσπάθεια να κερδηθεί το ενδιαφέρον του επισκέπτη, δίνοντάς του την αίσθηση της ελεύθερης περιήγησης με εκπλήξεις, παρόλο που η πορεία μέσα στο μουσείο έχει αρχή, μέση και τέλος.
Καθώς σε όλο το πρώτο κομμάτι της αφήγησης της ιστορίας των Αγώνων δεν υπήρχε κάποια συλλογή αντικειμένων προς έκθεση, η μουσειογραφία ήταν ουσιαστικά μια ιδιαίτερη εικονογράφηση της πληροφορίας. Η έμπνευση ήταν αστείρευτη από την πληθώρα τεκμηρίων, που ήταν διαθέσιμα από τη συνεργασία με άλλα μουσεία και φορείς. Οι μουσειογραφικές χειρονομίες, σε μεγάλο βαθμό εικαστικές, υπογραμμίζουν την έννοια του αγώνα μέσα από διαφορετικές απεικονίσεις αθλητών εν κινήσει, που με το δικό τους τρόπο αφηγούνται την εξέλιξη του αθλητισμού μέσα στο χρόνο. Από τα ανάγλυφα των αρχαίων Ελλήνων και τις παραστάσεις των κεραμικών αγγείων, μέχρι τις φωτογραφίες του 20ού αιώνα και την καταγραφή σε βίντεο.
Υπήρχαν κάποιες συγκεκριμένες αρχές σχεδιασμού που επιλέχθηκαν για το Ολυμπιακό Μουσείο της Αθήνας, ώστε όλο το μουσείο να βγάζει μία ενιαία ταυτότητα, παρόλη τη χρονολογική διαδρομή των 3.000 χρόνων που έπρεπε να διανυθούν στα 1.800 τετραγωνικά μέτρα του εκθεσιακού χώρου του μουσείου. Καθώς είναι ένα από τα πολλά Ολυμπιακά Μουσεία που έχουν γίνει στον κόσμο, αλλά με μεγάλη σημασία καθώς η Ελλάδα είναι ο σημαντικότερος τόπος για την ιστορία των Ολυμπιακών αγώνων, θεωρήθηκε ότι πρέπει να βρεθούν κάποια Ελληνικά στοιχεία που θα διαφοροποιήσουν το μουσείο από τα άλλα του είδους του.
Το πιο σημαντικό είναι το φως. Το μουσείο έπρεπε να είναι ένα φωτεινό μουσείο. Χωρίς το φως να φαίνεται, το φως έπρεπε να είναι ένας από τους πρωταγωνιστές, όπως συμβαίνει στο Ελληνικό τοπίο.
Οι χώροι πλημμύρισαν με φως χωρίς να είναι ορατή η προέλευσή του, σαν να εισέρχεται το φυσικό φως μέσα στις αίθουσες.
Δεύτερο στοιχείο είναι η κλίμακα. Οι μελετητές επέλεξαν να εκμεταλλευτούν το ύψος του κελύφους στο έπακρο, έχοντας όμως και μεταβάσεις από ψηλούς χώρους σε χαμηλότερους, από φωτεινούς σε πιο σκοτεινούς και από μικρούς σε μεγαλύτερους ανάλογα με τις μουσειολογικές ανάγκες. Το μεγάλο ύψος βοήθησε ώστε ο χώρος να αποκτήσει μνημειακότητα και το έκθεμα σημασία.
Η κάτοψη άντλησε έμπνευση από τη χάραξη των σταδίων. Σαν να είναι το μουσείο ένα κολλάζ από μικρά στάδια, που κάθε φορά υπογράμμιζουν την ιστορία. Οι καμπύλες βοήθησαν ώστε η διαδρομή να είναι πιο ομαλή, πιο ρευστή. Επίσης σημαντικό στοιχείο του σχεδιασμού είναι οι μεταβάσεις από χώρο σε χώρο. Η μετάβαση μπορεί να γίνεται μέσα από ειδικά διαμορφωμένα ανοίγματα, από διαφοροποιήσεις στο χρώμα ή στην υφή του τοίχου και από αλλαγές στο δάπεδο.
Στόχος ήταν οι κύριες αίθουσες της Αρχαίας Ολυμπίας, του 1896 και του 2004 να έχουν μια αύρα από τα στάδια που φιλοξένησαν τους αγώνες. Κάθε αίθουσα σχεδιάστηκε ξεχωριστά, αλλά σε συνοχή με το σύνολο του μουσείου.
Η χρονογραμμή, στην οποία γίνεται μία συνοπτική περιγραφή όλων των σύγχρονων ολυμπιακών αγώνων ξεδιπλώνεται σε πετάσματα ίδιου πλάτους και ύψους, σαν τις σελίδες ενός τεράστιου βιβλίου απλωμένου σε μία ιδιαίτερη χωρική δομή, εστιάζοντας σε όλες τις ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες - στιγμές της ιστορίας.
Οι αίθουσες που σηματοδοτούν το έπος των Ολυμπιακών αγώνων αναφέρονται στις αξίες και στις αρχές του Ολυμπισμού, στους ήρωες των αγώνων, στους αθλητές, αλλά και στην εξέλιξη των αθλημάτων μέσα στο χρόνο.
Στην τελευταία μνημειακή αίθουσα, ένα δάσος από προβολές και αντικείμενα στο χώρο, ο επισκέπτης γίνεται και ο ίδιος έκθεμα καθώς μία μεγάλη κοίλη αντανακλαστική επιφάνεια διπλασιάζει και επαναπροβάλλει το χώρο.
Η αρχή και το τέλος του μουσείου δημιουργούνται σε μαύρες κυλινδρικές χωρικές οντότητες, όπου οι προβολές τους προϊδεάζουν και αποχαιρετούν τον επισκέπτη αντίστοιχα.