"El Centro" πολιτιστικός χώρος σε διατηρητέο κτίριο στην Κηφισιά

Η πλήρης ανάπλαση του διατηρητέου κτιρίου στο Άλσος Κηφισίας πραγματοποιήθηκε για να στεγάσει το El Centro, έναν πολιτιστικό χώρο προώθησης της ισπανικής γλώσσας και του πολιτισμού. Στόχος της αρχιτέκτονα Angeles Mira ήταν να δώσει στο κτίριο μια ισπανική, μεσογειακή και λατινική ψυχή ταυτόχρονα. Μια ψυχή γεμάτη χρώμα, πάθος και χαρά.
Κεντρικό και εμβληματικό στοιχείο του χώρου είναι η ιδιαίτερη σκάλα, που αποτελεί άξονα ολόκληρου του κτιρίου και στολίδι του έργου, εμπνευσμένη από μια ισπανική κιθάρα. Η σκάλα ενώνει την εντυπωσιακή reception με τους επάνω ορόφους στους οποίους φιλοξενούνται οι αίθουσες διδασκαλίας και η παιδική βιβλιοθήκη. Ένα έργο με πολλές τεχνικές δυσκολίες, λόγω της παλαιότητας του κτιρίου και των υψηλών απαιτήσεων της μελέτης, το οποίο μετατράπηκε σε ένα σημείο συνάντησης της Ισπανόφωνης κοινότητας.
Το El Centro αποτελεί έναν ανοιχτό και δυναμικό χώρο, όπου όλες οι πολιτιστικές εκδηλώσεις των ισπανόφωνων χωρών έχουν τη θέση τους: η γλώσσα, οι χοροί, η γαστρονομία, η τέχνη... Αλλά, πάνω απ' όλα, είναι το όνειρο μιας Ισπανίδας, που ήρθε στην Ελλάδα πριν από 14 χρόνια και θέλει να μοιραστεί τον πολιτισμό της με τον ελληνικό λαό και, ταυτόχρονα, να προσφέρει ένα σημείο συνάντησης για την Ισπανόφωνη κοινότητα.
Έχοντας κατά νου αυτό το όνειρο, ξεκινά το αρχιτεκτονικό έργο του El Centro: η αναμόρφωση ενός προστατευόμενου κτιρίου, το οποίο εμφανίζεται για πρώτη φορά στα αρχεία το 1926. Μια κομψή καλοκαιρινή κατοικία με κήπο, απέναντι από το Άλσος της Κηφισιάς.
Η πύλη εισόδου, με τη μεγάλη τζαμαρία, προσκαλεί τον επισκέπτη να ανακαλύψει αυτό που βλέπει πίσω της: τον κήπο. Έναν κήπο που, με τις πορτοκαλιές και τις λεμονιές του, τα φώτα και τις σκιές του, τα αρώματα και τα χρώματά του, θυμίζει ανδαλουσιανό αίθριο. Ένα προαύλιο ή εξωτερικό χολ, με δάπεδο από παλιό τούβλο, προηγείται μιας σκάλας, φτιαγμένης και αυτής από τούβλο, η οποία μας οδηγεί, μέσω μιας πέργκολας με την κληματαριά και το γιασεμί της, στον προθάλαμο του κτιρίου, με πάτωμα καλυμμένο με χαλί από άσπρη πέτρα και ένα χαρακτικό από μαύρο γρανίτη, που απεικονίζει ένα χέρι έτοιμο να γράψει… τόσες πολλές ιστορίες.
Ένας πέτρινος πάγκος στη σκιά μιας λεμονιάς λειτουργεί ως προθάλαμος για το εσωτερικό του κτιρίου.
Ο εκθεσιακός χώρος - υποδοχή μάς καλωσορίζει και αμέσως τα μάτια μας κατευθύνονται στη σκάλα, άξονα ολόκληρου του κτιρίου και στολίδι του έργου.
Πρόκειται για μια σκάλα σε δύο τμήματα, εμπνευσμένη από μια ισπανική κιθάρα, όπου το αντηχείο είναι ένα σώμα από μασίφ δρύινες ράβδους που καλύπτουν το ύψος της δομής, φωτισμένης στρατηγικά ώστε να επισημάνει τη ροζέτα ή το κοίλο της κιθάρας, το οποίο είναι ταυτόχρονα και το λογότυπο του El Centro, σκαλισμένο πάνω σε κάθε ράβδο σχηματίζοντας μια επιβλητική τρισδιάστατη φιγούρα. Οι χορδές της κιθάρας είναι, σε αυτή την περίπτωση, τένοντες βαμμένοι σε χρώμα πεπαλαιωμένο χρυσό, που, σαν κιγκλίδωμα, σε συνοδεύουν κατά μήκος της σκάλας και υψώνονται στο κτίριο δημιουργώντας μια σύνθεση που μοιάζει τυχαία, αλλά που, στην πραγματικότητα, διέπεται από την ακολουθία Fibonacci, μια αλληλουχία αριθμών που σχετίζονται στενά με τη Χρυσή Τομή.
Βλέποντας αυτό το έργο τέχνης, δύσκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι προκύπτει από την επίλυση ενός τεχνικού προβλήματος, που εμφανίστηκε στη φάση της κατεδάφισης του αρχικού οικοδομήματος. Η ανάγκη δημιουργίας μίας δοκού ενίσχυσης είχε σαν αποτέλεσμα την ελικοειδή σκάλα, όπου τα σκαλοπάτια είναι αντισταθμισμένα για να αποκτήσουν πλάτος πέλματος –σε αυτό οφείλεται ο σχεδιασμός τους–, τα οποία είναι φαινομενικά πολύ πλατιά για να κρύψουν τη δοκό και με κεκλιμένο πάχος για να αυξάνουν το πλάτος του πέλματος. Επιπλέον, τα δύο πρώτα σκαλοπάτια, με τρόπο πιο παραστατικό, επιμηκύνονται για να σχηματίσουν μια εξέδρα υποδοχής, ενώ η υπόλοιπη σκάλα διαφαίνεται μέσα από τις ξύλινες ράβδους.
Η δυσκολία κατασκευής αυτής της σκάλας είναι τεράστια και επετεύχθη χάριν στην εξαντλητική μαθηματική εργασία, στη λήψη μετρήσεων στο χιλιοστόμετρο και στην τεχνική δουλειά απόλυτης ακρίβειας, με τον απόλυτο συντονισμό όλων των τεχνιτών: του σιδηρουργού με τη δομή της βάσης, του ξυλουργού με δουλειά χρυσοχόου, της ομάδα φωτισμού με την ποιότητα και τη λεπτομέρειά της. Σαν κατασκευαστές χρειάστηκε να επιδείξουμε απόλυτη αφοσίωση, έχοντας πάντα δίπλα μας την ομάδα των αρχιτεκτόνων και τον πελάτη για να επιτευχθεί αυτό το άρτιο τεχνικά αποτέλεσμα.
Ανεβαίνοντας στον πρώτο όροφο του κτιρίου, όπου βρίσκεται η βιβλιοθήκη και οι αίθουσες διδασκαλίας, πηγαίνουμε στο δεύτερο τμήμα της σκάλας, όπου ο όροφος απογυμνώνεται για να δείξει την πιο πρωτόγονη φύση του. Στη συνέχεια, η σκάλα αποκαλύπτει τη σιδερένια της δομή για να μας οδηγήσει στον τρίτο όροφο, τον πιο παιχνιδιάρικο χώρο: την παιδική βιβλιοθήκη.
Αυτός ο χώρος σοφίτας, με λευκό ξύλινο πάτωμα και λευκή οροφή, παίζει συγχρόνως με τα πρωτεύοντα χρώματα –κόκκινο, κίτρινο και μπλε–, χρώματα που απαντούν σχεδόν σε όλες τις σημαίες των ισπανόφωνων χωρών. Συνδυάζοντάς τα με τη διαφάνεια του γυαλιού και το μαύρο του σιδήρου, σχηματίζουν αφηρημένες γεωμετρίες και απλά σχήματα, παρμένα από το λογότυπο, και παραπέμπουν σε μια παιδική κοσμογονία, γνώρισμα αυτού του πιο ελεύθερου ορόφου, αφιέρωμα στον μεγάλο σουρεαλιστή ζωγράφο Joan Miró.
Τον τίτλο αυτού του έργου δανειστήκαμε από την "Ιστορία μιας σκάλας", του Ισπανού συγγραφέα Antonio Buero Vallejo, ένα θεατρικό κομμάτι που αναλύει την κοινωνία στα μέσα του εικοστού αιώνα –με τις ίντριγκες, τα προβλήματα, τα ψέματα και τους έρωτές της– μέσα από τους γείτονες που μοιράζονται την ίδια σκάλα.
Αυτή η σκάλα έχει τη δική της ιστορία. Είναι ένα αρχιτεκτονικό κομμάτι. Είναι ένα ξύλινο γλυπτό. Έχει τις εκπλήξεις της, την αφοσίωσή της. Και είναι γεμάτη λεπτομέρειες και αμέτρητες ώρες ομαδικής εργασίας για να επιτευχθεί αυτό που πάντα αναζητούσε το έργο: τη λατινική ψυχή, το ισπανικό πνεύμα, την έκρηξη αυτή των αισθήσεων που προκαλούν οι χορδές μιας ισπανικής κιθάρας...