"ARCH" χώρος τέχνης στην Πλάκα

Το κτίριο επί της οδού Γκούρα στην Πλάκα, μερικά μέτρα από την Πύλη του Αδριανού, στεγάζει το "ARCH", έναν ανεξάρτητο, μη κερδοσκοπικό χώρο τέχνης. Πρόκειται για νέα κατασκευή με ισόγειο χώρο και δύο άνωθεν επίπεδα. Το "ARCH" λειτουργεί ως χώρος έκθεσης και, ταυτόχρονα, ως χώρος διαμονής, ακολουθώντας το concept του "residency": βραχύχρονη διαμονή του καλλιτέχνη στο χώρο, η οποία ολοκληρώνεται με την έκθεση των έργων, που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκειά της. Στο ισόγειο υπάρχει εκθεσιακός χώρος διπλού ύψους και μικρός χώρος πωλητηρίου με πρόσβαση στην πίσω αυλή. Στον α’ όροφο βρίσκεται ο χώρος σεμιναρίων με την ανοιχτή στο κοινό βιβλιοθήκη, WC κοινού και χώρος γραφείου. Στον β’ όροφο βρίσκεται ο χώρος διαμονής και εργαστηρίου και η βεράντα με θέα προς το βράχο της Ακρόπολης.
Στο ίδιο σημείο, υπήρχε ένα μη διατηρητέο κτίριο βιοτεχνίας, το οποίο κρίθηκε κατεδαφιστέο από τη μελετητική ομάδα, καθώς είχε υποστεί πολλαπλές φθορές και παρεμβάσεις που είχαν αλλοιώσει τον χαρακτήρα του. Από το παλαιό κτίριο διατηρήθηκε και επανεγκαταστάθηκε στο ίδιο σημείο το σφυρήλατο μεταλλικό κιγκλίδωμα του μικρού εξώστη, που βρίσκεται στον πρώτο όροφο, το οποίο αποτέλεσε αφετηρία σύνθεσης των στοιχείων της νέας πρόσοψης.
Το κτίριο σχεδιάστηκε λαμβάνοντας υπόψιν αφενός τους ρυμοτομικούς περιορισμούς και, αφετέρου, την ομαλή ένταξη του στο αρχιτεκτονικό περιβάλλον της περιοχής της Πλάκας. Με δεδομένο ότι το οικόπεδο, εμβαδού 340 m2, ήταν ελεύθερο μόνο από την οδό Γκούρα, πλάτους 6 m, και ότι έπρεπε να διασφαλιστούν οι κατάλληλες αποστάσεις από τα περιμετρικά κτίρια, το κτίριο σχεδιάστηκε με ενιαία πρόσοψη και πίσω αυλή. Ακολουθώντας τις υποχρεωτικές αποστάσεις, η κάτοψη διαμορφώθηκε σε σχήμα ανάποδου "Τ", σε όλα τα επίπεδα. Το ύψος του κτιρίου είναι το μέγιστο επιτρεπόμενο - 10 m - και συμβάλλει στη διατήρηση του ενιαίου κτιριακού μετώπου του δρόμου, ενώνοντας το "ARCH" με τα γειτονικά του κτίρια. Σε όλες τις ελεύθερες όψεις προβλέφθηκαν μεγάλα ανοίγματα, ώστε το φυσικό φως να εισέρχεται σε όλους τους χώρους, παρά το στενό πλάτος του δρόμου και τον περιορισμένο χώρο της πίσω αυλής.
Επιχειρώντας τη διατήρηση του παρελθόντος της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής και, ταυτόχρονα, την προβολή του στη σύγχρονη πραγματικότητα, στο κτίριο συναντώνται νεοκλασικά και art deco στοιχεία. Εξωτερικά, οι τοίχοι είναι σε μπεζ απόχρωση, ενώ στο εσωτερικό γίνεται εκτεταμένη χρήση διαχρονικών υλικών, όπως μάρμαρο, μωσαϊκό και ξύλο. Βασικοί στόχοι υπήρξαν η συνεχής επικοινωνία του εσωτερικού με το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της συνοικίας της Πλάκας, σε κατακόρυφο και οριζόντιο επίπεδο, καθώς και η απρόσκοπτη επικοινωνία μεταξύ των εσωτερικών χώρων. Κατακόρυφα παράθυρα και παράλληλα ανοίγματα σε όλο το ύψος του κτιρίου δημιουργούν έναν συνεχή διάλογο και οπτικές φυγές των επί μέρους χώρων και τον περιφερειακών κτιρίων.
Η συμμετρική κύρια όψη, μήκους 22 m, χαρακτηρίζεται από την τετράφυλλη μεταλλική εξώθυρα, η οποία βρίσκεται σε εσοχή, επενδυμένη με μάρμαρο -χαρακτηριστικό που συναντάται σε κτίρια του μοντέρνου κινήματος. Τα δύο κατακόρυφα ανοίγματα στις δύο άκρες διατρέχουν το ισόγειο και τον α’ όροφο. Στον α’ όροφο υπάρχουν ακόμη 5 ανοίγματα, τα τρία εκ των οποίων δίνουν πρόσβαση στον εξώστη. Σε όλα τα ανοίγματα τοποθετήθηκαν μεταλλικά μαύρα κουφώματα με κατακόρυφα και οριζόντια καϊτια ειδικής σχεδίασης, σχηματίζοντας ένα επαναλαμβανόμενο λιτό γεωμετρικό μοτίβο. Ο β’ όροφος βρίσκεται σε εσοχή και δεν διακρίνεται από το δρόμο.
Εισερχόμενοι από την κύρια είσοδο, βρισκόμαστε στο χώρο υποδοχής, που μας οδηγεί στον εκθεσιακό χώρο, στο κλιμακοστάσιο και στο χώρο πωλητηρίου. Ο εκθεσιακός χώρος είναι διπλού ύψους και προσφέρει οπτικές φυγές στον α’ όροφο μέσω σταθερών υαλοστασίων. Οι τοίχοι είναι λευκοί και διακόπτονται μόνο από τα ανοίγματα, ώστε να υπάρχουν ελεύθερες κατακόρυφες επιφάνειες για την τοποθέτηση εικαστικών έργων. Χάρη στο διπλό ύψος, υπάρχει η δυνατότητα έκθεσης έργων μεγάλων διαστάσεων, με ελεύθερη τοποθέτηση στο χώρο ή σε ανάρτηση. Όλο το δάπεδο είναι λευκό μωσαϊκό, εκτός από το χώρο του ανελκυστήρα, στον οποίο υπάρχουν λευκά και μαύρα μαρμάρινα πλακίδια σε γεωμετρικό μοτίβο. Ο κατακόρυφος όγκος του ανελκυστήρα έχει επενδυθεί με ξύλινη επιφάνεια από δρυ η οποία διατρέχεται από μεταλλικά προφίλ διατομής "Π", δημιουργώντας ξανά ένα ορθογωνικό μοτίβο. Η κλίμακα έχει επενδυθεί με μαύρο μάρμαρο, το οποίο ορίζει και το μεταβατικό χώρο μεταξύ του κλιμακοστασίου και των υπολοίπων δωματίων στον α’ και β’ όροφο.
Το κτίριο αποφασίστηκε να ανεγερθεί με μεταλλικό σκελετό, καθώς -λόγω της ιδιαίτερης τοποθεσίας του- το επιτρεπόμενο βάθος εκσκαφής ήταν ιδιαίτερα χαμηλό. Ο σκελετός είναι εμφανής σε λίγα μόνο σημεία: στα κατακόρυφα ανοίγματα του κλιμακοστασίου και στις λεπτές κολώνες στρογγυλής διατομής στον β’ όροφο. Καθώς υπήρχε εξαρχής η ανάγκη σχεδιασμού ενός όσο το δυνατόν λιτότερου χώρου, αποτέλεσε πρόκληση η επιτυχής απόκρυψη όλων των μηχανολογικών εγκαταστάσεων εντός του μεταλλικού σκελετού.
Ο α’ όροφος φιλοξενεί την βιβλιοθήκη του "ARCΗ", σε χώρο που είναι ανοιχτός στο κοινό. Ο α’ όροφος διαφοροποιείται συνειδητά από τη λιτότητα του ισογείου, καθώς ακολουθήθηκε μια περισσότερο κλασική προσέγγιση. Το ξύλινο δάπεδο σε σχέδιο ψαροκόκαλου, τα ξύλινα λευκά εσωτερικά παντζούρια και τα ανοίγματα στην οροφή, που προσφέρουν φως από τη βεράντα του β’ ορόφου, προσθέτουν στο χώρο την αίσθηση οικειότητας. Η ξύλινη βιβλιοθήκη, καθώς και όλες οι εσωτερικές πόρτες, είναι ειδικής κατασκευής. Τα σταθερά υαλοστάσια δίνουν τη δυνατότητα θέασης προς το ισόγειο.
Το κτίριο του "ARCH" διαθέτει σύγχρονες μηχανολογικές εγκαταστάσεις (φωτισμός εκθεσιακού χώρου, ηλεκτροκίνητα ρολά ασφαλείας και ρολά συσκότισης, ενδοδαπέδια θέρμανση, σύστημα κλιματισμού, σύστημα συναγερμού) και, παράλληλα, χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (ψηλό ξύλινο σοβατεπί, ειδικά σχεδιασμένα φωτιστικά και πόμολα, μεταλλικές λεπτομέρειες, μαρμάρινες επενδύσεις στα WC).
Η λιτότερη πίσω όψη είναι σύγχρονη και εναρμονισμένη με τη λειτουργία του κτιρίου. Μεγάλα κατακόρυφα ανοίγματα, με μεταλλικά μαύρα κουφώματα, διατρέχουν όλο το ύψος. Η αυλή έχει βιομηχανικό δάπεδο, στο οποίο υπάρχουν μικρές φυτεμένες οπές. Ο χτιστός καναπές είναι επενδυμένος με custom κεραμικά πλακάκια από τον εικαστικό Ανδρέα Μελά. Οι δράσεις του "ARCH" μεταφέρονται στον εξωτερικό του χώρο, ο οποίος ορίζεται από το ίδιο και τα γειτονικά του κτίρια.
Επικοινωνία, συμβίωση, αφαιρετικότητα, συγκερασμός, διαφορετικότητα: οι βασικές έννοιες πίσω από τον σχεδιασμό του κτιρίου του "ARCH" αντανακλούν την πολυδιάσταστη λειτουργία του.