Μετατροπή διατηρητέου βιομηχανικού κελύφους σε κατοικία στη Λέσβο

Τα υλικά κατάλοιπα της βιομηχανικής δραστηριότητας έχουν ενσωματωθεί σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο στην έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Λέσβος είναι από τις πρώτες περιοχές της Ελλάδας, στην οποία μπήκαν σε εφαρμογή οι προτάσεις αποκατάστασης και επαναχρησιμοποίησης των βιομηχανικών κτιρίων. Τα βιομηχανικά κτίσματα στη Λέσβο τα συναντάμε στις εισόδους των χωριών, στις "σκάλες" και μερικές φορές δίπλα στους ελαιώνες. Η εξέλιξη στη μορφολογία των ελαιοτριβείων ακολούθησε την εξέλιξη στον τρόπο παραγωγής λαδιού. Τα πρώτα ελαιοτριβεία ήταν σχετικά μικρά κτίρια. Κατόπιν, η ανάγκη για μεγαλύτερη παραγωγή και η ένταξη των μηχανών στην παραγωγική διαδικασία αύξησαν τον όγκο των εργοστασίων.
Το Πέραμα αποτελούσε μεγάλο βιομηχανικό κέντρο από το τέλος του 19ου έως τα μέσα περίπου του 20ου αιώνα και διατηρεί το σύνολο των βιομηχανικών του εγκαταστάσεων μέχρι και σήμερα. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές είναι εγκαταλελειμμένες και ερειπώνονται με την πάροδο του χρόνου. Στην περιοχή λειτούργησαν βιομηχανίες παραγωγής λαδιού, βιομηχανίες σαπωνοποιίας και ένα από τα μεγαλύτερα βυρσοδεψεία των Βαλκανίων.
Το εν προκειμένω ελαιοτριβείο μαζί με τα κτίρια που το συνοδεύουν αποτελούν ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα, που εντάσσεται σε παραλιακό οικόπεδο επιφανείας 1.816 m2 στην είσοδο του οικισμού. Η βόρεια πλευρά του συγκροτήματος και τμήμα της ανατολικής πλευράς του οριοθετούνται από τον Κόλπο της Γέρας. Χρονολογείται προ του 1900 και αποτελείται από ελαιουργείο, βοηθητικά κτίσματα και αποθήκες ελαιοκάρπου.

Επεμβάσεις
Εναρκτήρια πρόθεση του έργου ήταν αφενός η διάσωση του συγκροτήματος,
το οποίο κινδύνευε από ολοκληρωτική κατάρρευση λόγω εγκατάλειψης και αφετέρου η μετατροπή του σε κατοικία του νέου ιδιοκτήτη. Στο πλαίσιο της αλλαγής χρήσης το βιομηχανικό κέλυφος προσαρμόστηκε καταλλήλως, ώστε να φιλοξενήσει τους χώρους της κατοικίας. Με απόλυτο σεβασμό προς το χαρακτήρα του συγκροτήματος πραγματοποιήθηκαν εσωτερικές διαρρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση της νέας χρήσης, χωρίς να θίγεται ο φέρων οργανισμός των κτισμάτων.
Βάσει της μελέτης αποτύπωσης και τεκμηρίωσης του συγκροτήματος, τα κύρια αρχιτεκτονικά μέρη που εκλείπουν του αντικειμένου, ανακατασκευάζονται στην αρχική τους μορφή, ενώ μεταγενέστερες προσθήκες αφήνονται ως έχουν και αποτελούν υπόμνηση της ύπαρξής τους. Ταυτοχρόνως, λαμβάνουν χώρα μικρής έκτασης παρεμβάσεις, που αποσκοπούν στην εξασφάλιση επαρκούς φυσικού φωτισμού και αερισμού των κύριων χώρων της κατοικίας, όπως η δημιουργία εσωτερικών αιθρίων και νέων περιορισμένων ανοιγμάτων σε κατακόρυφα στοιχεία και στέγες, χωρίς όμως να επηρεάζεται η μορφή ή ο χαρακτήρας του συγκροτήματος.
Βασικό οργανωτικό ρόλο στη διάταξη της οικίας διαδραματίζει το κεντρικό κτίσμα του ελαιοτριβείου. Στο εσωτερικό του διατηρείται και αποκαθίσταται επί τόπου ο μηχανολογικός του εξοπλισμός, ενώ ταυτοχρόνως τοποθετείται μεγάλη τραπεζαρία και καθιστικό, που προορίζεται ως χώρος υποδοχής επισκεπτών. Μ' αυτό τον τρόπο, το κτίριο παραμένει κατ’ ουσία ως μουσείο του εαυτού του. Στα λοιπά κτίσματα και με πρωταγωνιστικό ρόλο τα νέα αίθρια και τις υφιστάμενες αυλές αναπτύσσονται οι ουσιαστικοί χώροι της οικίας, καθώς επίσης δύο ξενώνες, τρεις οικίες προσωπικού και λοιποί υποστηρικτικοί χώροι.