Το γυάλινο περίβλημα του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης FRAC στη Μασσαλία

Η Μασσαλία αποτέλεσε την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2013. Στο πλαίσιο των έργων που έγιναν για να φιλοξενήσουν τις πολιτιστικές δράσεις της ήταν και η ανέγερση ενός σύγχρονου κέντρου τέχνης. Το μουσείο FRAC (Fonds Regional d'Art Contemporain) σχεδιάστηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Kengo Kuma & Associates στη Μασσαλία ως κέντρο σύγχρονης τέχνης για την ευρύτερη περιοχή της Κυανής Ακτής και φιλοξενεί εικαστικά εκθέματα, ολοκληρώνοντας το πολιτιστικό προφίλ της πόλης σε συνδυασμό με τα επίσης νεοανεγερθέντα μουσεία των Boeri Studio και Rudy Ricciotti στην περιοχή γύρω από το λιμάνι.
Περιγραφή της όψης
Το μουσείο εντυπωσιάζει με την ιδιαίτερη πρόσοψή του, που αποτελείται από εκατοντάδες ορθογώνια, αδιαφανή γυάλινα πετάσματα που δημιουργούν μια εικονική "σκακιέρα" πλήρων και κενών στον αέρα. Η πρόσοψη, αναρτημένη σε μεταλλικό σκελετό σε απόσταση από το φέροντα οργανισμό, καλύπτει σε ύψος και τους έξι ορόφους του κτιρίου, ενώ τα πετάσματα είναι τοποθετημένα με ειδικές ενώσεις υπό διάφορες γωνίες και όχι απολύτως παράλληλα της εξωτερικής τοιχοποιίας, έτσι ώστε να δημιουργούν μεταβαλλόμενες φωτοσκιάσεις στο εσωτερικό. Μ’ αυτό τον τρόπο στο κτίριο δίνεται η απόλυτη αίσθηση της διαφάνειας, της ελευθερίας και της διαδραστικότητας, πράγμα που είναι δύσκολο να επιτευχθεί από ένα συμβατικό γυάλινο όγκο.
Το κρύσταλλο από το οποίο είναι κατασκευασμένα τα πετάσματα έχει υποστεί θερμική επεξεργασία σκλήρυνσης, η οποία βελτιώνει τη μηχανική του αντοχή και τη θερμική του αντίσταση, ενώ παράλληλα αποκτά ιδιότητες ασφαλούς θραύσης. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση θραύσης, θρυμματίζεται σε μικρά σχετικά ακίνδυνα κομμάτια, που δεν είναι τόσο αιχμηρά, ώστε να προκαλέσουν σοβαρό τραυματισμό. Παράλληλα, για να δημιουργηθεί κάθε πέτασμα χρησιμοποιήθηκαν δύο γυαλιά συγκολλημένα μεταξύ τους με ειδική ενδιάμεση συγκολλητική μεμβράνη (laminated), η οποία συμβάλλει ώστε να δημιουργηθεί ένα νέο αδιαχώριστο σώμα, παχύτερο και ανθεκτικότερο, που σε περίπτωση θραύσης τα κομμάτια του τείνουν να παραμείνουν προσκολλημένα στην παρεμβαλλόμενη μεμβράνη.
Η διάτρητη πρόσοψη διακόπτεται μόνο σε δύο σημεία, δημιουργώντας δύο λειτουργικές εσοχές. Το πρώτο άνοιγμα βρίσκεται στο επίπεδο του δρόμου και εξυπηρετεί την είσοδο στο μουσείο, ενώ το δεύτερο βρίσκεται σε ανώτερο επίπεδο και πρόκειται για έναν ημιυπαίθριο χώρο, που χρησιμοποιείται για στάση και ανάπαυση, παρατηρητήριο αλλά και για εκθέσεις, εκδηλώσεις ή συναντήσεις.
Το μουσείο και η ιδέα σχεδιασμού
Το κτίριο στεγάζεται σε ένα τριγωνικό οικόπεδο επί της κεντρικής οδού Vincent Leblanc. Το μεγαλύτερο νότιο τμήμα του κτιρίου φιλοξενεί τους εκθεσιακούς χώρους, ένα ερευνητικό κέντρο και τα γραφεία, ενώ το υψηλότερο βόρειο άκρο περιλαμβάνει ένα αμφιθέατρο και ένα εργαστήριο για παιδιά. Το αρχειακό υλικό στεγάζεται στο υπόγειο, όπου υπάρχει και ένα κατάλυμα για καλλιτέχνες. Αυτοί οι δύο ευδιάκριτοι όγκοι, το κύριο σώμα κατά μήκος του δρόμου και ο μικρός πύργος συνδέονται λειτουργικά μεταξύ τους με μια σειρά από πεζογέφυρες και ενοποιούνται αισθητικά από το περίβλημα του κελύφους.
Το έργο του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης (FRAC) είναι στην ουσία η τρισδιάστατη μετουσίωση του "Φανταστικού μουσείου - Τhe museum without walls", που σαν θεωρία εισήγαγε ο André Malraux, διάσημος Γάλλος συγγραφέας και πολιτικός, με το ομώνυμο βιβλίο του.
Τι είναι όμως το φανταστικό μουσείο; Δεν είναι ένα ίδρυμα αλλά ένα νέο, νοερό οίκημα όπου τα εκθέματα που βρίσκονται διάσπαρτα στα μουσεία και στις συλλογές του κόσμου συνυπάρχουν, διαλέγονται μεταξύ τους και δημιουργούν τον ενιαίο, κυκλικό χρόνο. Στο μουσείο αυτό το μπαρόκ υπάρχει μαζί με το ροκοκό, η ρομανική γλυπτική μαζί με τα έργα της Αναγέννησης, οι τέχνες της Δύσης μαζί με τα έργα της κάποτε αποκαλουμένης "βαρβαρικής" αισθητικής της Ανατολής.
Στο συγκεκριμένο κτίριο το γεγονός ότι στην κάτοψη ελαχιστοποιούνται τα χωρικά εμπόδια και οι τοιχοποιίες εξυπηρετεί απόλυτα την ελεύθερη, μη προγραμματισμένη κίνηση των επισκεπτών και συνάδει με την πρόθεση της μη στατικής, αλλά ελεύθερης και δημιουργικής παρουσίασης των εκθεμάτων. Πρόκειται για ένα μουσείο "ζωντανό", όπου τα έργα τέχνης είναι σε συνεχή κίνηση, διαχέονται στο χώρο και αλληλεπιδρούν με τους επισκέπτες.