Κατασκευή ξύλινου στεγάστρου με οργανική μορφή σε στάδιο της Ουγγαρίας

Το στάδιο "Pancho Arena" βρίσκεται στο Felcsút, μια μικρή κοινότητα της Ουγγαρίας, 40 χιλιόμετρα δυτικά της Βουδαπέστης. Η περιοχή φιλοξενεί από το 2004 τη μεγαλύτερη ποδοσφαιρική ακαδημία της χώρας, η οποία πήρε το όνομα της από τον θρυλικό ποδοσφαιριστή Ferenc Puskás (γνωστό και ως Pancho).
Στόχος της ακαδημίας ήταν να κατασκευάσει ένα στάδιο με βάση τις επίσημες προδιαγραφές της Ένωσης Ευρωπαϊκών Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών (U.E.F.A.), ικανού να φιλοξενεί αγώνες του ουγγρικού πρωταθλήματος, νεανικούς αγώνες και άλλες διοργανώσεις (κατηγορίας III). Το έργο ανατέθηκε στους Doparum Architects, με επικεφαλής τον αρχιτέκτονα Tamás Dobrosi και άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό τον Απρίλιο του 2014.
Ο αρχιτέκτονας ακολούθησε τη σύγχρονη τάση κατασκευής αθλητικών εγκαταστάσεων, οι οποίες είναι μικρότερες σε μέγεθος συγκριτικά με τις ογκώδεις εγκαταστάσεις του παρελθόντος, αλλά πιο σύνθετες και αποδοτικές. Η χωρητικότητα του σταδίου περιορίστηκε στις 3.400 θέσεις, δίνοντας μεγάλη σημασία στην άνεση των θεατών. Συνολικά το στάδιο καλύπτει επιφάνεια 12.000 m2 και οι χώροι του αναπτύσσονται σε τρία επίπεδα. Η σύνδεση των εγκαταστάσεων με τον εξωτερικό χώρο γίνεται και από τα τρία επίπεδα, χάρη στη σωστή εκμετάλλευση της φυσικής κλίσης του εδάφους.
Οι εγκαταστάσεις στο σύνολο τους είναι εμπνευσμένες από την ουγγρική οργανική αρχιτεκτονική, σύμφωνα με το όραμα του χρηματοδότη του έργου. Στόχος ήταν η δημιουργία μιας εντυπωσιακής κατασκευής με μοναδική εμφάνιση, η οποία θα αποτελεί ορόσημο για την περιοχή, θα εμπνέει τα νέα ταλέντα και θα στέκεται επάξια δίπλα σε αντίστοιχα διεθνή έργα.
Η ιδέα του ξύλινου στεγάστρου
Η αρχιτεκτονική έμφαση του έργου αποφασίστηκε να αποδοθεί με την κατασκευή ενός εντυπωσιακού ξύλινου στεγάστρου, το οποίο προσδίδει έντονο δυναμισμό στο εσωτερικό του σταδίου. Πρόθεση του αρχιτέκτονα ήταν να δημιουργήσει μια πρωτότυπη κατασκευή, η οποία θα οφείλει τη μοναδικότητα της στην εσωτερική της λογική και στο καθαρό στατικό της σύστημα. Το έργο συνδυάζει την ορθολογιστική σχεδιαστική τάση της σύγχρονης ουγγρικής αρχιτεκτονικής αθλητικών χώρων με μια πιο σύνθετη και καινοτόμα σχεδιαστική προσέγγιση. Το ξύλινο πλέγμα ξεκινάει από υποστυλώματα σκυροδέματος και επεκτείνεται με ένα πολύπλοκο σύστημα διακλαδώσεων επάνω από τις κερκίδες. Η αίσθηση που έχει κανείς, όταν βρίσκεται στο εσωτερικό του σταδίου, είναι αντίστοιχη με την αίσθηση που έχει, όταν βρίσκεται στο ξέφωτο ενός δάσους, περικυκλωμένος από δέντρα.
Ο σχεδιασμός και η κατασκευή του στεγάστρου
Ο σχεδιασμός του στεγάστρου ήταν μια σύνθετη διαδικασία, που πέρασε από πολλά στάδια μέχρι να ολοκληρωθεί. Με βάση το αρχικό τρισδιάστατο μοντέλο, το ξύλινο πλέγμα αποτελούνταν από ένα μεγάλο αριθμό δοκών διαφορετικών ακτίνων καμπυλότητας, γεγονός που οδηγούσε σε αυξημένο κόστος κατασκευής. Ακολούθησαν βελτιωτικά μοντέλα, ώστε να ομαδοποιηθούν οι δοκοί ανάλογα με την καμπυλότητα τους και να μειωθεί το κόστος. Παράλληλα, με τη βοήθεια στατικής μελέτης, καθορίστηκαν οι διατομές των κύριων και δευτερευουσών δοκών του πλέγματος και οι αποστάσεις μεταξύ τους και ολοκληρώθηκαν τα σχέδια για το τελικό μοντέλο στήριξης της στέγης.
Όσον αφορά στην κατασκευαστική διαδικασία του στεγάστρου, τα επί μέρους ξύλινα δομικά στοιχεία κατασκευάστηκαν με παραδοσιακές μεθόδους συγκολλητής δομικής ξυλείας: οι σανίδες συγκολλήθηκαν με εφαρμογή μεγάλης πίεσης, ώστε να δημιουργηθούν φέρουσες δοκοί μεγάλης αντοχής με βάση το σχέδιο. Κατόπιν, εφαρμόστηκαν βιομηχανικοί μέθοδοι με μηχανήματα CNC για να εξοπλίσουν τις δοκούς με τις απαραίτητες οπές και υποδοχές σε προκαθορισμένα σημεία. Το μεγαλύτερο μέρος των ξύλινων δοκών προκατασκευάστηκαν στην Αυστρία και ένα μικρότερο μέρος στην Ουγγαρία. Ακολούθως, τοποθετήθηκε σκαλωσιά περιμετρικά του σταδίου και τα δομικά στοιχεία μεταφέρθηκαν στο εργοτάξιο, όπου πραγματοποιήθηκε η ένωση μεταξύ τους αλλά και με τα υποστυλώματα.
Η σύνδεση των κύριων ξύλινων δοκών με τα υποστυλώματα οπλισμένου σκυροδέματος έγινε με τη βοήθεια ανοξείδωτων ατσάλινων εξαρτημάτων. Συγκεκριμένα χρησιμοποιήθηκαν σπειροειδείς ράβδοι 36 mm, οι οποίες αγκυρώθηκαν σε βάθος 1,5 m και επικολλήθηκαν με συνθετική κόλλα εποξειδικής ρητίνης. Η ένωση των ξύλινων δοκών μεταξύ τους έγινε με τη χρήση μεταλλικών εξαρτημάτων, όπως βυσμάτων, ελασμάτων και βιδών.
Σ’ αυτό το σύνθετο δικτύωμα στηρίχθηκε η ξύλινη στέγη, η οποία κατασκευάστηκε από διπλή στρώση επικολλημένων σανίδων και καλύφθηκε με σχιστόπλακες. Ανάμεσα στην τελική στρώση της οροφής και στη ξύλινη βάση της, δημιουργήθηκε ένα κενό για ασφαλή και αποτελεσματική στεγανοποίηση και εξαερισμό.
Το στατικό σύστημα
Η κατασκευή του στεγάστρου απομακρύνεται από συνηθισμένες λύσεις και δημιουργεί ένα πολύπλοκο σύστημα, το οποίο αποτελείται από κύριες και δευτερεύουσες ξύλινες δοκούς. Η δομή επιδεικνύει τη σύνθετη χωρική συσχέτιση των δυνάμεων μεταξύ των διαφορετικών δοκών, δημιουργώντας ένα θεαματικό αποτέλεσμα ομοιόμορφα κατανεμημένων δυνάμεων.
Από στατικής άποψης, το στέγαστρο λειτουργεί ως πρόβολος με μέγιστο άνοιγμα τα 13,2 m. Το σύστημα αποτελείται από τα υποστυλώματα οπλισμένου σκυροδέματος, τα οποία έχουν τοποθετηθεί σε απόσταση 6 m μεταξύ τους, από τις κύριες ξύλινες δοκούς, που ξεκινούν ακτινωτά σαν διακλαδώσεις από τα πλαϊνά των υποστυλωμάτων και από τις δευτερεύουσες τεμνόμενες δοκούς, που συνθέτουν τη βάση στήριξης της οροφής. Μ’ αυτό τον τρόπο στην κατώτερη ζώνη του ξύλινου πλέγματος αναπτύσσονται θλιπτικές τάσεις, ενώ στα υποστυλώματα και στα ανώτερα σημεία του πλέγματος, εφελκυστικές. Οι διατομές των δοκών ποικίλουν από 20 cm έως 64 cm ανάλογα με τη στατική τους λειτουργία και τις δυνάμεις που δέχονται.
Τα υλικά
Η επιλογή του ξύλου ως βασικού υλικού του στεγάστρου, αν και δεν αποτελεί το πιο συνηθισμένο υλικό για τέτοιου είδους κατασκευές, προέκυψε από τις κατευθυντήριες του χρηματοδότη του σταδίου για την ανέγερση μιας εντυπωσιακής κατασκευής οργανικής δομής. Για την κατασκευή του ξύλινου πλέγματος χρησιμοποιήθηκαν πιστοποιημένης σανίδες συγκολλητής ξυλείας πεύκου
(κατηγορίας GL28 και GL32) και για την ολοκλήρωση του στεγάστρου χρειάστηκαν περίπου 2.200 m3 δομικής ξυλείας.