Διαμόρφωση μοναστηριού στη Σεβίλλη σε χώρο έκθεσης σύγχρονης τέχνης

Το έργο αφορά στο μετασχηματισμό του μοναστηριού Madre de Dios στη Σεβίλλη σε χώρο καλλιτεχνικής έκφρασης, δημιουργίας και έκθεσης σύγχρονης τέχνης. Η συνολική επιφάνεια της επέμβασης είναι 830 m. Η βασική διάρθρωση του υφιστάμενου κτιρίου, περιλαμβάνει το κυρίως μοναστήρι, περιμετρική στοά και την εσωτερική αυλή. Οι δοκιδωτές οροφές και η άριστα επεξεργασμένη τοιχοποιία των χώρων του υπήρξαν αντικείμενο θαυμασμού ήδη από την εποχή της κατασκευής του και συνετέλεσαν στην ανακήρυξή του σε Μνημείο Πολιτισμικής Κληρονομιάς το έτος 1971. Μετά από σχεδόν δύο χρόνια μελέτης και εργασιών, ο χώρος του μοναστηριού είναι και πάλι προσβάσιμος στο κοινό με νέα ταυτότητα, ως χώρος τέχνης. Η αρχιτεκτονική ομάδα του έργου και οι συνεργάτες στη μελέτη και την κατασκευή, προτείνουν και υλοποιούν μια ήπια επέμβαση, η οποία περιλαμβάνει ξύλινες επενδύσεις και κλείσιμο τμήματος της στοάς με υαλοστάσιο και ελαφρύ μεταλλικό σκελετό.
Φιλοσοφία του σχεδιασμού
Η επέμβαση που πραγματοποιείται στο κτίριο το ερμηνεύει σε ένα πλαίσιο συνεχούς μετασχηματισμού και κίνησης στο χρόνο, ως ένα χώρο συνεχώς εξελισσόμενο. Είναι μια ήπια και διακριτική χειρονομία, που αναδεικνύει το κτίριο στη σημερινή του μορφή, όχι ως ένα πρωτότυπο σύγχρονο έργο της αρχιτεκτονικής ομάδας, αλλά ως ένα υφιστάμενο κτιριακό απόθεμα με ιστορία, τα σημάδια της οποίας είναι εμφανή στα υλικά και τον φέροντα οργανισμό του. Η κεντρική ιδέα του σχεδιασμού ανακύπτει και από έναν δεύτερο άξονα, περισσότερο εννοιολογικό: ο σχεδιασμός του χώρου αντικατοπτρίζει τη δημιουργική διαδικασία στη σύγχρονη τέχνη.
H ξύλινη επένδυση
Απαντώντας στις επιταγές αμφότερων των αξόνων επανασχεδιασμού, οι αρχιτέκτονες προτείνουν μια συνεχή ξύλινη επένδυση. Οι τοίχοι και οι οροφές καλύπτονται με ξύλινες σανίδες, η απόσταση μεταξύ των οποίων καθιστά δυνατή τη θέαση των αυθεντικών πλινθοδομών, την υφή των πλίνθων και τα σημάδια του χρόνου, τα οποία αποκαλύφθηκαν κατά την διάρκεια των εργασιών. Η ξύλινη δομική κατασκευή, λειτουργεί σαν σκηνικό επί του οποίου μπορεί να κρεμαστεί, να καρφωθεί ή να συγκεντρωθεί με όποιο τρόπο το έργο τέχνης και κάθε πιθανό στοιχείο εξοπλισμού. Η επέμβασή λειτουργεί μάλλον σαν ένθετο, εναλλασσόμενο σκηνικό που αναρτάται στο υφιστάμενο κτίριο, παρά σαν αρχιτεκτονικό δομικό στοιχείο, επισημαίνοντας στον επισκέπτη πως η ταυτότητα του κτιρίου είναι το βίωμα του ως τόπου και δεν καθορίζεται από οποιαδήποτε προσωρινού χαρακτήρα εγκατάσταση ή διακόσμηση. Για το φωτισμό του χώρου τοποθετείται γραμμικός μεταλλικός σκελετός κατά μήκος των οροφών των αιθουσών, από τον οποίο αναρτώνται μικροί προβολείς. Η λύση αυτή έχει διακριτική παρουσία στην οροφή, που επιδιώκεται να είναι κατά το δυνατόν εμφανής, προσφέρει άνετη θέαση των έργων τέχνης, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει την υφιστάμενη τοιχοποιία φωτίζοντάς την και υπενθυμίζοντας πως ο χώρος έκθεσης είναι οργανικό κομμάτι του ίδιου του έργου που εκτίθεται και αντίστροφα.
Το υαλοστάσιο της στοάς
Η αρχιτεκτονική πρόταση περιλαμβάνει το κλείσιμο τμήματος της χαρακτηριστικής περιμετρικής στοάς με τα τοξωτά ανοίγματα με υαλοστάσιο σύγχρονης κατασκευής. Η πρωτοβουλία επιδιώκει την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιρίου και τη μετατροπή του υφιστάμενου ημιυπαίθριου διαδρόμου σε εσωτερικό χώρο άνετης στάσης και έκθεσης έργων σύγχρονης τέχνης καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Οι εκθέσεις δεν περιορίζονται στους κλειστούς χώρους των παλαιών κοιτώνων, αλλά καταλαμβάνουν το σύνολο του διαθέσιμου όγκου, με την εναλλαγή συνθηκών φωτισμού στους χώρους έκθεσης να είναι ευχάριστη και ενδιαφέρουσα. Αναδεικνύεται έτσι η μοναδική ποιότητα της "πορώδους" φύσης αυτού του ενδιάμεσου χώρου, της ημιυπαίθριας στοάς, η οποία κατέχει εξέχουσα θέση στην τυπολογία της μεσογειακής αρχιτεκτονικής. Η κατασκευή γίνεται με απόλυτο σεβασμό στα υφιστάμενα περιγράμματα και περιλαμβάνει σταθερό υαλοπίνακα στη θέση του τυμπάνου του τόξου και υπόμνηση εσωτερικά της θέσης του γείσου με σύστημα κοιλοδοκών και κοχλιωτές συνδέσεις με ελάσματα. Στο κατώτερο τμήμα του υαλοστασίου, επιτρέπεται κίνηση συγκεκριμένων φύλλων, μέσω συστήματος αναδιπλούμενων ξύλινων στοιχείων διατομής L με προκαθορισμένο άξονα περιστροφής, κοίλης διατομής. Για τη μόνωση του υαλοπετάσματος της στοάς προβλέπεται τοποθέτηση ζώνης ορυκτοβάμβακα πάχους 3 cm εσωτερικά στη στάθμη του γείσου, ενώ η υδατοστεγανότητα εξασφαλίζεται με φράγμα υγρασίας στη στάθμη του δαπέδου με εμφωλευμένο φύλλο πάχους 1,5 mm. Η κατασκευή είναι ελαφριά και διακριτική, με λεπτότατες ξύλινες και μεταλλικές διατομές, κοίλες ορθογωνικές ή μορφής L και κομψές μηχανικές συνδέσεις με παρεμβολή ελασμάτων που δεν ξεπερνούν σε πάχος τα 12 mm. Η αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας για την ελαχιστοποίηση του οπτικού αποτυπώματος των στηριγμάτων και των πλαισίων και τη λεπτή πλην αποτελεσματική μόνωση ζωντανεύει το διάλογο ανάμεσα στο παλιό και στο νέο, με συνέπεια στο γενικό χαρακτήρα της επέμβασης, της οποίας τα όρια είναι διακριτά και της οποίας η παρουσία όχι μόνο δεν επισκιάζει, αλλά αναδεικνύει το υφιστάμενο ιστορικό κτίριο.