"Domus Laetitiae" κατοικία σε προσφυγικό συνοικισμό

Η κατοικία είναι κτισμένη σε ένα υφιστάμενο ερειπωμένο κτίριο ενός προσφυγικού συνοικισμού στην Λευκωσία. Είναι ενσωματωμένη ανάμεσα σε δύο υφιστάμενες μεσοτοιχίες σε ένα ιδιαίτερα μικρό τεμάχιο με συνολικό εμβαδόν 189 m2 που αναπτύσσεται στον άξονα ανατολής και δύσης. Οι συνοικισμοί δημιουργήθηκαν για την προσωρινή στέγαση των Ελληνοκύπριων που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους εξαιτίας της τουρκικής εισβολής. Σήμερα, αυτές οι περιοχές φέρουν στην υφή τους τα σημάδια της φθοράς και της εγκατάλειψης ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μοιάζουν με αστικές ρωγμές που διακόπτουν τον ιστό της πόλης. Οι ισχύοντες περιοριστικοί οικοδομικοί κανονισμοί που αφορούν στη δόμηση και στα γειτνιάζοντα σύνορα σκιαγραφούν ένα πλαίσιο που αναδύει ερωτήματα σχετικά με την αναπροσαρμογή των οικισμών αυτών στα σύγχρονα ζητήματα οικιστικής διαβίωσης. Πως μπορεί ο ανασχεδιασμός μιας μόνιμης κατοικίας σε έναν άλλοτε ‘προσωρινό’ οικισμό να προτείνει νέα πρότυπα διαβίωσης;
Η νέα κατοικία πρόκειται να ικανοποιήσει τις στεγαστικές ανάγκες μιας νεαρής τετραμελούς οικογένειας. O ιδιοκτήτης κληρονόμησε το συγκεκριμένο τεμάχιο από τον παππού του. O προϋπολογισμός ήταν εξαρχής πολύ περιορισμένος. Βασικό συνθετικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής πρότασης αποτελεί η αναζήτηση της έννοιας του ορίου και του ενδιάμεσου χώρου. Αυτό που προτείνεται είναι ένα κατακόρυφο όριο, ένα ‘παραβάν’ όπως το αποκαλούμε, ύψους 6.3 μέτρα το οποίο ορθώνεται σε απόσταση 1.3 μέτρα μπροστά από το υφιστάμενο σύμπλεγμα κατοικιών. Πρόκειται για ένα τείχος από εμφανές οπλισμένο σκυρόδεμα, λαξευμένο με οπές στην επιδερμίδα του οι οποίες συμπληρώνονται με έτοιμες μεταλλικές σχαροειδείς επιφάνειες. Τα κενά και τα πλήρη του παραβάν ελέγχουν τη διέλευση του φωτός και του αέρα στο εσωτερικό της κατοικίας, δημιουργούν διαβαθμίσεις ιδιωτικότητας, σκιάσεις και προσφέρουν ποικιλία οπτικών φυγών. Αναπτύσσεται έτσι ένας ανοικτός διάλογος ανάμεσα στην κατοικία και το υφιστάμενο αστικό τοπίο που προσφέρει πλούσιες και απροσδόκητες χωρικές αλλά και οπτικές καταστάσεις: Άλλοτε καδράρει και αναδεικνύει στιγμές από την ιδιαίτερη καθημερινότητα του προσφυγικού οικισμού, υπογραμμίζει την ανάγκη για εσωστρέφεια και άλλοτε προβάλλει σχεδόν σκηνογραφικά στιγμιότυπα από τη συλλογική και ατομική ζωή των μελών της οικογένειας.
Ανάμεσα στην κατοικία και το παραβάν σχηματίζονται μικροί ημι-υπαίθριοι χώροι και εξώστες στους οποίους εκτονώνονται χώροι της κατοικίας. Εσωτερικά οι προτεινόμενοι χώροι οργανώνονται σε άμεση σχέση με το παραβάν και έναν βασικό αίθριο χώρο που εισχωρεί από την πίσω όψη για να καταλήξει στην καρδιά της κατοικίας. Στο κέντρο του κτιρίου αφαιρείται κτιριακή μάζα από τον όγκο του αίθριου διατρυπώντας κατακόρυφα τον φέροντα οργανισμό του κτιρίου. Μέσα από την παρεμβολή του κενού επιτυγχάνεται η οπτική επικοινωνία μεταξύ των ορόφων, η έλευση άπλετου φυσικού φωτισμού αλλά και το πλαισίωμα του ουρανού. Επιτυγχάνεται ακόμα, η βέλτιστη βιοκλιματική λειτουργία της κατοικίας ενεργοποιώντας το φαινόμενο της καμινάδας που επιτρέπει το δροσισμό των χώρων με τον διαμπερή αερισμό.
Στο κέντρο του διάκενου χώρου έχει φυτευτεί ένα μαστιχόδεντρο το οποίο πλαισιώνεται από κυκλική καθιστική επιφάνεια για να μετουσιωθεί σε έναν κεντρικό τόπο συνάθροισης, ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Όπως και στους υπόλοιπους ημι-υπαίθριους χώρους έτσι και εδώ το κενό συμπληρώνεται με μεταλλικές επιφάνειες που επιτρέπουν την αναρρίχηση φυσικής βλάστησης ενισχύοντας τη δημιουργία μικροκλίματος. Κυπριακά φυτά όπως το γιασεμί, το αγιόκλημα και η πανδωρέα, διατηρήθηκαν ή μεταφυτεύθηκαν σε όλους τους αίθριους χώρους της κατοικίας. Έτσι η φύση εισχωρεί στο εσωτερικό της κατοικίας, αναρριχάται στην επιδερμίδα της, σε μια καθημερινότητα που αγκαλιάζει τον κήπο και προσανατολίζει όλες τις δραστηριότητες της προς αυτόν.