1ο βραβείο αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ιδεών για την ανέγερση νέου βιοκλιματικού κτιριακού συγκροτήματος της ΕΥΔΑΠ

Νέο Κτίριο Διοίκησης της ΕΥΔΑΠ και διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου του συγκροτήματος στο Γαλάτσι

Ολοκληρώθηκε ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών με στόχο την ανέγερση νέου σύγχρονου βιοκλιματικού κτιριακού συγκροτήματος που θα στεγάσει τις διοικητικές υπηρεσίες της ΕΥΔΑΠ, με την ανάδειξη στην πρώτη θέση, ανάμεσα σε 16 συμμετοχές, του αρχιτεκτονικού γραφείου xza-architects, με αρχιτέκτονες τη Θεώνη Ξάνθη (leader architect), τη Μαργαρίτα Ζακυνθινού-Ξάνθη, το Γιώργο Λάριο και το Σπύρο Γιωτάκη.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Η πρόταση θεώρησε ότι το αντικείμενο του σχεδιασμού ήταν πολλαπλό και απαιτούσε μια συνολική θεώρηση που να αφορά:
1. Τον Περιβαλλοντικό σχεδιασμό που συνδυάζει μια εγκατάσταση τεχνικών υποδομών με τα χαρακτηριστικά ενός λόφου που έχει αποκοπεί από τη συνέχεια μιας φυσικής τοπογραφίας ενός ευρύτερου σχηματισμού, Τουρκοβούνια, λόφος Βεΐκου – Λεκανοπέδιο και στοχεύει στην συνέχεια και την αποκατάσταση του τοπίου.
2. Τον ευρύτερο Αστικό σχεδιασμό με όλες τις παραμέτρους που αφορούν στην χωρική, πολεοδομική, κυκλοφοριακή και λειτουργική σχέση του με τον αστικό ιστό, το δημόσιο χώρο και τις δραστηριότητες της πόλης.
3. Τον Αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των νέων εγκαταστάσεων και υπηρεσιών, ως ένα πεδίο περιβαλλοντικής συνέργειας και ένταξης στο περιβάλλον, το κοντινό και το ευρύτερο, αλλά και σαν ένα νέο «οικοτοπίο» εργασίας που εμπνέει.

Η ΙΔΕΑ
Το ανάγλυφο του εδάφους, η μεσογειακή βλάστηση, το ύψωμα με τις εποπτικές θέες, η αίσθηση του χρόνου, ακόμα και η θέαση των ανοιχτών δεξαμενών που δημιουργεί ανοιχτούς ορίζοντες και ενσυναίσθηση του ρόλου του Οργανισμού, συστήνουν μοναδικό και δυσεύρετο περιβάλλον για την κοινότητα των 1000 εργαζομένων. Επίσης η ιδιοσυστασία της εταιρείας, ως ένας σύνθετος οργανισμός δημόσιας κοινοφέλειας που στηρίζεται στις αρχές οργάνωσης δικτύου, της επεκτασιμότητας, της συγκέντρωσης και διανομής αποτέλεσε το χωρικό και φιλοσοφικό περιβάλλον της πρότασης. Παρότι πρόκειται για ένα αμιγώς διοικητικό κτίριο, η πρόταση κινήθηκε έξω από τα αστικά στερεότυπα κτιρίου γραφείων. Προέκρινε τη σύνταξη ενός ανοιχτού κτιριακού σχηματισμού, με έμφαση στην επικοινωνία, που υποδέχεται το περιβάλλον και διαμορφώνεται από τα ωφελήματά του.
Ένα σημάδι στον ορίζοντα, ένα διαπερατό στέγαστρο ορίζει και το περίγραμμα της συ-στέγασης που επιχειρείται από την ΕΥΔΑΠ, για να συγκεντρώσει τις υπηρεσίες της και να εξασφαλίσει την οικονομία των πόρων της.

Η ΠΡΟΤΑΣΗ
Πρόκειται για σύνθεση κτιριακών όγκων (περίπου 18.000 m²), κάτω από́ το ενιαίο βιοκλιματικό́ στέγαστρο, που διαμεσολαβεί́ ανάμεσα στο φυσικό́ περιβάλλον του λόφου, το δομημένο ιστό́ της πόλης και επηρεάζεται και από́ τα «βιομηχανικά» χαρακτηριστικά́ των εγκαταστάσεων, αρθρώνοντας τις υπηρεσίες της Εταιρείας, που διατηρούν διακριτά όρια.
Το νέο κτίριο ξεκινάει με δύο εκτεταμένα ισόγεια, τα οποία συγκεντρώνουν τις κινήσεις από όλες τις κατευθύνσεις. Γίνεται είσοδος σταδιακά από τον μεγάλο εισαγωγικό κήπο και μία ήπια ράμπα προς το κεντρικό φουαγιέ, όπου στην καρδιά του συγκροτήματος αναπτύσσεται μία ανοιχτή αίθουσα εκδηλώσεων. Στη συνέχεια, εξελίσσεται μία επιμήκη ζώνη τριών ορόφων από όπου εκβάλλουν τέσσερις διακριτοί μεταλλικοί όγκοι που γεφυρώνουν και εκτείνουν το εσωτερικό́ περιβάλλον.

Η πρόταση βασίστηκε σε μία χωρική διαδοχή υπαίθριων και κλειστών χώρων, στην εναλλαγή φωτεινών και σκιερών περιοχών. Φαίνεται και στην τομή του κτιρίου ότι ο «κενός» χώρος που γεννιέται επιτρέπει διαμπερείς χώρους συγκέντρωσης και εποπτείας, μικρά αίθρια, έναν εσωτερικό δρόμο διανομής μεγάλους ύψους, όπου γέφυρες, σκάλες και πατάρια δημιουργούν ένα εσωτερικό περιβάλλον ροής και την αίσθηση κινητικού και ανοιχτού χώρου επιτρέποντας σε μικρές ομάδες, αλλά και στη μεγάλη κοινότητα των εργαζομένων να συμβιώνουν.
Η γενική́ φιλοσοφία του σχεδιασμού́ των χώρων γραφείων, ενστερνίζεται τη σύγχρονη αντίληψη, που θεωρεί ότι οι εργασιακοί χώροι δεν «εγκιβωτίζουν» απλά́ τις ανθρώπινες δραστηριότητες, αλλά στοχεύουν στη δημιουργία ενός πολύπλευρου εργασιακού́ «οικοσυστήματος», εμπλουτισμένου σε εναλλακτικές χρήσεις και εικόνες, επιδιώκοντας χώρους εργασίας ως χώρους αναβαθμισμένης δημιουργικότητας και κοινωνικής ανταποδοτικότητας.
Οι κοινόχρηστοι χώροι (φουαγιέ́, καφέ, κυλικείο, αίθουσα πολλαπλών, εσωτερικά́ φυτεμένα αίθρια), ως δημιουργικοί ενδιάμεσοι χώροι κρίθηκαν ζωτικής σημασίας καθώς επιτρέπουν την εισχώρηση του περιβάλλοντος, ως φυσικό́ φως και ως θέα και θεάσεις προς τις εγκαταστάσεις της Εταιρείας και τον αστικό ιστό.

Για την υποδοχή του νέου κτιρίου είχε προηγηθεί ένας εκτενής περιβαλλοντικός σχεδιασμός (green-scape, ground-scape και water-scape). Διαμορφώθηκε ένα μεγάλο masterplan για διαχωρισμό των 3 απαιτητών ζωνών και των εισόδων τους: Ζώνη τεχνικών συνεργείων, Ζώνη Δεξαμενών, και Ζώνη Διοίκησης, με στόχο:
- την συνδεσιμότητα με την πόλη (ένωση χώρων πρασίνου, νέοι ποδηλατόδρομοι, ενίσχυση προσέλευσης των εργαζομένων μέσω ΜΜΕ),
- την αποκατάσταση του αναγλύφου (εξομάλυνση της τοπογραφίας, δημιουργία φυσικών πρανών, εδαφοκάλυψη των κλειστών δεξαμενών, εμπλουτισμός της υπάρχουσας βλάστησης, χρήση υδατοπερατών υλικών με υψηλή απορροφητικότητα)
- την αξιοποίηση των φυσικών πόρων (συλλογή όμβριων υδάτων σε κλειστές δεξαμενές, εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, ανεμογεννήτριες κάθετου άξονα, γεωθερμία)

Στο κοντινότερο περιβάλλον (Ζώνη Διοίκησης) ο σχεδιασμός του landscape βασίζεται στη σύσταση ενός ιστού με άξονα έναν εσωτερικό πεζόδρομο που συνδέει το νέο Περιβαλλοντικό Πάρκο Νερού με θερινό κινηματογράφο, ανοιχτό προς την πόλη, το κτίριο Πληροφορικής, το κτίριο του Πολιτιστικού Συλλόγου (πρώην κτίριο κεραμοσκεπής), το Νέο Κτίριο Διοίκησης, το νέο πάρκο Υπαίθριας Έκθεσης Εξοπλισμού της ΕΥΔΑΠ, το κτίριο των Πρώην Αποθηκών. Ανάμεσα σε αυτά τα σημεία, δημιουργείται ένας εκπαιδευτικός περίπατος 5 στάσεων κατανόησης της τεχνικής, πολιτιστικής και κοινωνικής φυσιογνωμίας της ΕΥΔΑΠ. Στα δύο άκρα χωροθετούνται δύο περιοχές στάθμευσης, ώστε να αποφεύγεται η διέλευση οχημάτων στο κέντρο της ζώνης.

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΣ/ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
Στις αρχιτεκτονικές σχεδιαστικές βιοκλιματικές πρόνοιες μπορούν να αναφερθούν:
1. Η δημιουργία του Κήπου σε κομβικό σημείο του κτιρίου µε εισαγωγή πράσινου και υδάτινου στοιχείου, συμβάλλει:
- Στη δημιουργία μιας μεγάλης επιφάνειας φυσικής διαπνοής και δροσιμού στην καρδιά του κτιρίου.
- Στη δημιουργία ευεργετικού μικροκλίματος.
- Στην οπτική και κοινωνική άνεση, ως σημείο θέασης, συγκέντρωσης και ανάπαυλας των εργαζομένων καθώς εκεί εκβάλλουν το καφέ, το κυλικείο, το εντευκτήριο του συλλόγου εργαζομένων.
2. Η "πράσινη" οργάνωση γραφειακών χώρων.
Η δημιουργία κατακόρυφων εσωτερικών φυτεμένων αιθρίων σχηματοποιεί ένα "εσωτερικό γραφειακό τοπίο φυτεύσεων" με χώρους επικοινωνίας και διαπνοής.
3. Το ενεργειακό / βιοκλιµατικό στέγαστρο, ως µία πράσινη στέγη, στα ανοιχτά του µέρη προσφέρει φυσικό σκιασμό, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει εκτεταμένη επιφάνεια συλλογής της ηλιακής ενέργειας.
Ο φυσικός αερισμός του κτιρίου αποτελεί τη βασικότερη τεχνική απομάκρυνσης της θερµότητας, υποβοηθιέται από τους ενιαίους χώρους του κτιρίου και ενισχύεται από καμινάδες εξαερισμού, στο ανώτερο τµήµα του στεγάστρου που συµβάλλουν στο μηχανικό ελκυσμό του θερμού αέρα.
4. Η δημιουργία φυτεμένων δωμάτων συμβάλλει στη φυσική θερμομόνωση του κτιρίου, στη συλλογή των όμβριων για την αξιοποίησή τους, στη μείωση των εκπομπών ανάκλασης και στην ενίσχυση του πράσινου αποτυπώματος στο συνολικό περιβάλλον.
5. Η προστασία του κελύφους.
Για τον σκιασμό των όψεων ανατολικά και δυτικά δημιουργείται ένα ελεγχόμενο ρυθμιστικό θερμικό διάκενο ανάμεσα στο κτίριο και στο διάτρητο κέλυφος με ανεπτυγμένο αρχιτεκτονικό πλέγμα, το οποίο επιτρέπει και την αναρριχητική φύτευση.

Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός του κτιρίου μαζί με τον ενεργειακό σχεδιασμό και την εφαρμογή καινοτόμων συστημάτων εξοικονόμησης και αξιοποίησης των φυσικών και κλιματολογικών στοιχείων οδηγεί σε ένα κτίριο μηδενικού ενεργειακού αποτυπώματος και υψηλής ενεργειακής αποδοτικότητας, µε εφαρμογές καινοτόμων συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας και αυτοπαραγωγής όπως:
• Υβριδικό γεωθερμικό σύστημα κλιματισμού (γεωθερμικές αντλίες θερμότητας, δυνατότητα ενεργειακής αξιοποίησης των ροών ύδατος από τα δίκτυα της ΕΥΔΑΠ)
• Φωτοβολταϊκά συστήµατα παραγωγής ενέργειας (φωτοβολταϊκές περσίδες ενσωµατωµένες στο στέγαστρο κα., φωτοβολταϊκό πάρκο στις κλειστές δεξαμενές)
• Ανεμογεννήτριες κάθετου άξονα ως στοιχεία φωτισμού και αστικού εξοπλισμού, στην εγκατάσταση.

Οι εγκαταστάσεις της ΕΥΔΑΠ στο Γαλάτσι βρίσκονται σε ένα προνομιακό σημείο της Αττικής γης που συγκρατεί έργα σημαντικής κοινωφέλειας. Με τις συνέργειες πολλών Σχεδιασμών και με αφορμή το Νέο Κτίριο Διοίκησης μπορεί να συντεθεί ένα πρότυπο περιβαλλοντικό πάρκο υψηλής επίγνωσης των σύγχρονων κοινωνικών αιτημάτων για βιώσιμους τρόπους ανάπτυξης, περιβαλλοντική ισορροπία, οικονομία φυσικών πόρων, συμμετοχή στα δημόσια αγαθά και στο δημόσιο χώρο.