Μουσείο μετάξης στο Σουφλί Έβρου, στο χώρο του αποκατεστημένου αρχοντικού Κουρτίδη

Παρουσίαση: Μαρία Βλασσοπούλου, πολιτικός μηχ. - Γιάννης Κίζη και Συνεργάτες Ε.Ε. Αρχιτεκτονικών μελετών.

Το Μουσείο Μετάξης στο Σουφλί ανήκει στο δίκτυο θεματικών μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (Π.Ι.Ο.Π.). Στο μουσείο παρουσιάζονται όλες οι φάσεις και τα στάδια από την προβιομηχανική διαδικασία εκτροφής των μεταξοσκωλήκων (σηροτροφία) έως την επεξεργασία του μεταξιού (μεταξουργία), μέσα στο κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο που ανέδειξε την περιοχή ως σημαντικό μεταξοπαραγωγικό κέντρο της Ελλάδας (τέλη 19ου - μέσα 20ου αιώνα).
Το μουσείο λειτουργεί από το 1990 και στεγάζεται σε ένα ξεχωριστής αρχιτεκτονικής ομορφιάς και αισθητικής συγκρότημα, που κατασκευάστηκε από το γιατρό, λόγιο και πολιτικό Κωνσταντίνο Κουρτίδη και  δωρήθηκε από την κόρη του, Μαρία Κουρτίδη - Πάστρα, προκειμένου να μετατραπεί σε μουσείο μετάξης.

Αρχιτεκτονικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά
Το αρχοντικό παρουσιάζει όλα τα τυπικά αρχιτεκτονικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά των αστικών παραδοσιακών "αρχοντόσπιτων".
Αποτελείται από δυο κτίρια:
• το παλαιό αρχοντικό Κουρτίδη και
• το διώροφο "κουκουλόσπιτο".
Το παλαιό αρχοντικό (αρχική κατοικία της οικογένειας) είναι κατασκευή του πρώιμου 19ου αιώνα και αποτελείται από ξύλινο σκελετό και σαχνισί που προβάλλει στο δρόμο.
Το "κουκουλόσπιτο" είχε κατασκευαστεί στις αρχές του 20ου αιώνα και το ισόγειό του χρησίμευσε για τη μεταξουργία, ενώ στον όροφο λειτούργησε ως μεταγενέστερη κατοικία της οικογένειας. Στο επίπεδο αυτό διατηρείται η παραδοσιακή διαρρύθμιση δωματίων παράλληλα σε μια κεντρική σάλα.
Το "κουκουλόσπιτο" είναι μεικτής κατασκευής, με τοιχοποιίες από λιθοδομή (χειροποίητες συμπαγείς οπτοπλίνθους) αλλά και ξυλόπηκτες οπτοπλινθοδομές, ξύλινο πάτωμα και στέγη.
Τα κτίρια συνδέονται μέσω ημιυπαίθριας εισόδου και διατάσσονται γύρω από μια εσωτερική αυλή, που χρησιμεύει στη "φιλοξενία" των υπαίθριων εκδηλώσεων του μουσείου.

Φιλοσοφία των εργασιών  αποκατάστασης και επανάχρησης
Στόχος της "επανέκθεσης" και επέκτασης του μουσείου ήταν η αποκατάσταση των υφιστάμενων κτιρίων αλλά και η αναδιαμόρφωση των χώρων, ώστε να εξυπηρετηθούν οι λειτουργίες του μουσείου, χωρίς όμως να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του συγκροτήματος.
Οι επισκέπτες του μουσείου εξυπηρετούνται πλέον:
• από σύγχρονο εκδοτήριο εισιτηρίων και πωλητήριο στον ημιυπαίθριο χώρο της εισόδου,
• από το νέο παρασκευαστήριο και
• από νέους χώρους υγιεινής με σύγχρονες ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις.

Εργασίες αποκατάστασης
Οι εργασίες αποκατάστασης επικεντρώθηκαν στην ενίσχυση:
• Των ξυλόπηκτων τοιχοποιιών (και των δύο κτιρίων) μέσω στοιχείων κόντρα - πλακέ θαλάσσης, τα οποία εξασφαλίζουν τη διαφραγματική λειτουργία, ενώ ιδιαίτερης σοβαρότητας και δυσκολίας υπήρξε η ενίσχυση και η αποκατάσταση του σαχνισιού, που παρουσίαζε εκτεταμένες φθορές και παραμορφώσεις εξαιτίας της σύγκρουσης μεγάλων οχημάτων με το άκρο του, δεδομένης της στενότητας του κεντρικού δρόμου,
• του ξύλινου πατώματος του "κουκουλόσπιτου", μέσω της σύνθεσης νέων ξύλινων πλατύπελμων μη εμφανών δοκών σε συνεργασία με τις παλαιές δοκούς,
• της στέγης του "κουκουλόσπιτου" με τη χρήση μεταλλικών εντατήρων, οι οποίοι παραλαμβάνουν τις οριζόντιες ωθήσεις, συμβάλλοντας έτσι στη μεταφορά μόνο κατακόρυφων φορτίων στους περιμετρικούς τοίχους.
Παράλληλα, δόθηκε ιδιαίτερη μέριμνα:
• στην αντιμετώπιση της έντονης ανιούσας υγρασίας –που παρουσιάζεται στο ισόγειο του "κουκουλόσπιτου"– με τη διάνοιξη περιμετρικά του δαπέδου μιας τάφρου διαπνοής,
• στην επισκευή των παλαιών ξύλινων κουφωμάτων,
• στην τοποθέτηση του κατάλληλου εξοπλισμού, προκειμένου το μουσείο να είναι πλήρως προσβάσιμο από άτομα με ειδικές ανάγκες.

Το αρχοντικό Κουρτίδη αποτελούσε ανέκαθεν εμβληματικό κτίριο της πόλης του Σουφλίου. Η ολοκλήρωση της επανέκθεσης και της αποκατάστασης του Μουσείου Μετάξης αναμένεται να συμβάλει με καθοριστικό τρόπο στην ανάδειξή του και πάλι σε σημείο αναφοράς για την ευρύτερη περιοχή.