Βιώσιμος σχεδιασμός του Ινστιτούτου Jacobs στην Καλιφόρνια

To Jacobs Institute for Design Innovation λειτουργεί υπό την αιγίδα του πανεπιστημίου Berkeley της Καλιφόρνιας (U.C. Berkeley) και είναι αφιερωμένο στη βιώσιμη σχεδιαστική καινοτομία. Βασισμένοι στην πεποίθηση πως ο σχεδιασμός μπορεί να συντελέσει σημαντικά στην επίλυση πολλών πιεστικών προκλήσεων του 21ου αιώνα, οι υπεύθυνοι της πολυτεχνικής σχολής του πανεπιστημίου ανέθεσαν στο αρχιτεκτονικό γραφείο Leddy Maytum Stacy Architects το σχεδιασμό ενός ινστιτούτου, που θα λειτουργεί ως διεπιστημονική κοιτίδα για το σύνολο των καθηγητών και των φοιτητών που εμπλέκονται στους τομείς του σχεδιασμού, της τεχνολογίας και των κατασκευών. Προσφέροντας ένα ευέλικτο περιβάλλον που ευνοεί τη δημιουργική συνεργασία, τη συζήτηση και την έμπνευση, το ινστιτούτο λειτουργεί ως ένας πρωτοποριακός εκπαιδευτικός χώρος αλλά και ως ένα σύμβολο που υπενθυμίζει στην κοινωνία την αφοσίωση του πανεπιστημίου στη καινοτομία και το ρόλο που μπορεί να παίξει στη βελτίωση της σύγχρονης πραγματικότητας.
Για την ανέγερση του ινστιτούτου επιλέχτηκε να χρησιμοποιηθεί μια πολύ μικρή γωνιακή έκταση στο βορινό άκρο της πανεπιστημιούπολης, που καταλαμβάνονταν προηγουμένως από αθλητικά γήπεδα που υπολειτουργούσαν. Το οικόπεδο συνορεύει στα δυτικά και στα νότια με δύο τετραώροφα κτίρια της πολυτεχνικής σχολής και στα βόρεια με το μέτωπο ενός δρόμου αστικών κατοικιών, ενώ μεγάλο τμήμα της έκτασης καλύπτεται από ένα υπόγειο δύο επιπέδων. Η αρχιτεκτονική ομάδα χειρίστηκε πολύ αποτελεσματικά την τοποθεσία και παρά τη μικρή διαθέσιμη επιφάνεια και την ιδιαίτερη θέση του οικοπέδου, σχεδίασε ένα κομψό κτίριο με αποδοτικούς εσωτερικούς χώρους, ικανό να φιλοξενήσει έως και 2.000 φοιτητές ανά ακαδημαϊκό εξάμηνο. Το συμπαγές οικοδόμημα κατασκευάστηκε επάνω στο υφιστάμενο υπόγειο ενώ οι χώροι του, που περιλαμβάνουν ευέλικτες αίθουσες σχεδιασμού, κτίρια γραφείων για τους καθηγητές, χώρους κατασκευών εξοπλισμένες με πλήθος εργαλείων προτυποποίησης και βοηθητικούς χώρους, διαρθρώθηκαν σε τρείς ορόφους. Στο κέλυφος δημιουργήθηκαν μεγάλα ανοίγματα που συνδέουν τον εσωτερικό με τον εξωτερικό χώρο του πανεπιστημίου, ενώ η νότια όψη, που βλέπει σε μια κατάλληλα διαμορφωμένη εσωτερική αυλή, είναι ανοιγόμενη για καλύτερη εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας, του φυσικού φωτισμού και αερισμού. Ακόμη, στη στέγη του κτιρίου προσαρτήθηκε μια οροφή φωτοβολταϊκών με κλίση προς το νότο που συμβάλλει σημαντικά στη κάλυψη των λειτουργικών αναγκών του κτιρίου, ενώ τονίζει στους περαστικούς τις βιώσιμες αρχές σχεδιασμού του κτιρίου.
Βιώσιμος σχεδιασμός & καινοτομία
Βασικός στόχος του ινστιτούτου είναι να ενισχύσει το ρόλο του βιώσιμου σχεδιασμού, παροτρύνοντας τη νέα γενιά μηχανικών να δημιουργήσει καινοτόμους λύσεις για την επίλυση των σύγχρονων προβλημάτων. Με στόχο τη δημιουργία ενός κτιρίου που αντανακλάει αυτή την αποστολή, η αρχιτεκτονική ομάδα ακολούθησε μια περιβαλλοντική, ολιστική σχεδιαστική προσέγγιση, δίνοντας έμφαση σε απλές λύσεις που από τη μια μεγιστοποιούν την ενεργειακή αποδοτικότητα, την άνεση των χρηστών και τη σύνδεση με τη φύση, ενώ από την άλλη μειώνουν το λειτουργικό κόστος και το κόστος συντήρησης του κτιρίου. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί ένα κτίριο χαμηλού οικολογικού αποτυπώματος με έντονα βιώσιμα χαρακτηριστικά.
Συνοπτικά τα βιώσιμα χαρακτηριστικά του κτιρίου συνοψίζονται στα εξής:
• Συμπαγής και αποτελεσματικός σχεδιασμός. Χρησιμοποιώντας μια έκταση μόλις 1.020 m² και ακολουθώντας το πρότυπο της αστικής δόμησης υψηλής πυκνότητας, οι αρχιτέκτονες κατάφεραν ελαχιστοποιώντας τους βοηθητικούς χώρους και τους χώρους κυκλοφορίας εις όφελος των κύριων χώρων χρήσης, να δημιούργησαν ένα συμπαγές κτίριο με εκπαιδευτικούς χώρους συνολικού εμβαδού 2.230 m².
• Υψηλή ενεργειακή απόδοση. Ακολουθώντας τις οδηγίες για βιώσιμη ανάπτυξη, η ομάδα σχεδίασε ένα κτίριο με μέση ετήσια κατανάλωση ενέργειας γύρω στις 39 kW/m², χάρη στην ολοκληρωμένη περιβαλλοντική προσέγγιση, στην εφαρμογή των αρχών παθητικού σχεδιασμού και στην εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Μάλιστα το κτίριο χρησιμοποιεί 90% λιγότερη ενέργεια σε σύγκριση με το μέσο όρο αντίστοιχων πανεπιστημιακών κτισμάτων της χώρας, ξεπερνώντας τη δέσμευση της “Ατζέντας 2030” για μείωση της ενέργειας των κτιρίων κατά 70% ως το 2015.
• Χρήση φωτοβολταϊκών. Τα φωτοβολταϊκά που τοποθετήθηκαν στην οροφή του ινστιτούτου καλύπτουν το 58% της απαιτούμενης λειτουργικής ενέργειας του κτιρίου, συμβάλλοντας σημαντικά στη μείωση της συνολικής ζήτησης και στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.
• Εκμετάλλευση φυσικού φωτισμού. Η νότια όψη του κτιρίου έχει σχεδιαστεί με τρόπο που μεγιστοποιεί την εκμετάλλευση του φυσικού φωτισμού, ενώ τα μεγάλα ανοίγματα προς το βορρά και η χρήση υαλοπινάκων στο εσωτερικό βοηθάει στη μείωση του φαινομένου της θάμβωσης. Για την επίτευξη της βέλτιστης οπτικής άνεσης και την πλήρη εκμετάλλευση του φυσικού φωτισμού, όλοι οι κύριοι χώροι τοποθετήθηκαν επάνω από το επίπεδο του εδάφους, ενώ το 84% των κύριων χώρων έχουν άμεση πρόσβαση σε ηλιακό φως. 
• Εξασφάλιση ποιότητας εσωτερικού αέρα. Ο εξαερισμός των χώρων επιτυγχάνεται κυρίως με φυσικό αερισμό, καθώς ο σχεδιασμός επιτρέπει το άνοιγμα των παραθύρων στο 84% των αιθουσών. Συνδυαστικά εγκαταστάθηκε σύστημα τεχνητού εξαερισμού, που παρέχει καθαρό αέρα στις αίθουσες, όταν τα παράθυρα είναι κλειστά, σε ποσοστό 30% περισσότερο συγκριτικά με τις ισχύουσες προδιαγραφές. Επιπροσθέτως, η ποιότητα του εσωτερικού αέρα διασφαλίστηκε με την προσεκτική επιλογή των υλικών και την αποφυγή όσων περιέχουν επιβλαβείς για την υγεία ουσίες, όπως πτητικές οργανικές ενώσεις και φορμαλδεΰδη.
Σύνδεση με την κοινότητα
Το ινστιτούτο Jacobs βρίσκεται στον πυρήνα της πανεπιστημιακής κοινότητας του Berkeley, σε ένα στρατηγικό σημείο που συνδέει το πανεπιστήμιο με την τοπική κοινωνία και τονίζει το ρόλο του ως σύμβολο καινοτομίας και προόδου. Η άμεση σύνδεση του με τους χώρους του πανεπιστημίου και συγκεκριμένα με το τμήμα μηχανολόγων μηχανικών μέσω υπογείου και με το τμήμα πληροφορικής μέσω μιας ειδικά διαμορφωμένης γέφυρας, αποτελεί μια ανοικτή πρόσκληση προς τη πανεπιστημιακή κοινότητα για είσοδο στο εσωτερικό του. Παράλληλα η χρήση μεγάλων διάφανων ανοιγμάτων στη βόρεια όψη, που συνορεύει με τον αστικό ιστό, προσφέρει την απρόσκοπτη θέα των περαστικών στο εσωτερικό του κτιρίου, γνωστοποιώντας στο ευρύ κοινό το έργο του ινστιτούτου.