Βιβλιοθήκη με κέλυφος από ξύλινες νευρώσεις στη Νορβηγία

Ένα σπονδυλωτό ξύλινο κέλυφος αποτελεί το φέροντα οργανισμό της νέας βιβλιοθήκης στην περιοχή Vennesla της Νορβηγίας. Συνολικά 27 νευρώσεις συνθέτουν το σκελετό μιας οργανικής, ρευστής μορφής, που απλώνεται στο ακανόνιστο οικόπεδο, μπροστά στην κεντρική πλατεία της πόλης. Το έργο ανατέθηκε στο αρχιτεκτονικό γραφείο Helen & Hard Architects ύστερα από αρχιτεκτονικό διαγωνισμό το 2009, όταν ο δήμος αποφάσισε τη μετακίνηση της δημοτικής βιβλιοθήκης σε μια πιο περίοπτη τοποθεσία, ενώ η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 2011. Το κτίριο αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ της πλατείας, ενός κινηματογράφου και ενός εκπαιδευτικού κέντρου, που βρίσκονται εκατέρωθέν του. Εσωτερικά περιλαμβάνει ένα μεγάλο προθάλαμο εισόδου διπλού ύψους, τον κεντρικό χώρο της βιβλιοθήκης στο μεσοπάτωμα, ένα αναψυκτήριο, μια αίθουσα εκδηλώσεων, χώρους κοινωνικής δικτύωσης, τα γραφεία διοίκησης και δανεισμού, τους αποθηκευτικούς και βοηθητικούς χώρους και ένα υπόγειο, στο οποίο συναντιούνται οι αίθουσες διδασκαλίας και μια έκθεση μόνιμης συλλογής.
Η κεντρική ιδέα ήταν να δημιουργηθεί για τους επισκέπτες ένας ελκυστικός και "ανοιχτός" χώρος, ένα δημόσιο πέρασμα, που να φέρνει τη ζωή της πόλης μέσα στο κτίριο, ως φυσική προέκταση του αστικού ιστού. Αυτό επιτεύχθηκε χρησιμοποιώντας μια εκτεταμένη γυάλινη πρόσοψη και ένα μεγάλο πρόβολο που παρέχει ένα προστατευμένο υπαίθριο καθιστικό, το οποίο "καλεί" τους περαστικούς να εισέλθουν στο κτίριο. Παράλληλα, όλες οι λειτουργίες συγκεντρώθηκαν σε έναν όγκο, που εξαιτίας της διαφάνειάς του, η ιδιόμορφη δομή, τα έπιπλα και οι πολλαπλές χωρικές διασυνδέσεις στο εσωτερικό γίνονται ορατές από το εξωτερικό περιβάλλον.
Η κατασκευή του κελύφους
Το κτίριο κατασκευάστηκε από 27 προκατασκευασμένα τόξα, που στηρίζουν την οροφή και δημιουργούν τον πλευρικό σκελετό. Τα τόξα σχεδιάστηκαν βάσει προγράμματος σε υπολογιστή και κόπηκαν με μηχανές CNC, ενώ συναρμολογήθηκαν επί τόπου στο εργοτάξιο. Το κύριο δομικό υλικό λέγεται gluelam και πρόκειται για επικολλητή πλακώδη ξυλεία, που αποτελεί μια φυσική εναλλακτική λύση έναντι του χάλυβα και του σκυροδέματος. Όλα τα δομικά στοιχεία του έργου, τα εσωτερικά και εξωτερικά τοιχώματα, το φρεάτιο του ανελκυστήρα, οι πλάκες και εν μέρει η στέγη κατασκευάστηκαν από gluelam και συνολικά χρειάστηκαν περισσότερα από 450 m³.
Το gluelam είναι ένα βιομηχανικά κατασκευασμένο προϊόν για φέρουσες κατασκευές, το οποίο επιδεικνύει μέχρι και 80% υψηλότερη φέρουσα ικανότητα από της συνηθισμένης ξυλείας οικοδομής. Γίνεται από την επικόλληση ξύλινων ελασμάτων υπό υψηλή πίεση και θερμότητα. Το τελικό προϊόν είναι ισχυρό, σταθερό και ανθεκτικό στη διάβρωση, με σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι του χάλυβα και του σκυροδέματος (π.χ. χαμηλότερη ενσωματωμένη ενέργεια) και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή δομικών στοιχείων, δοκών, υποστυλωμάτων, στεγών και γεφυρών. Παράλληλα, το υλικό διακρίνεται και για τη μεγάλη αντίστασή του σε σεισμό, δεδομένου ότι είναι πέντε φορές ελαφρότερο από το οπλισμένο σκυρόδεμα και δεκαπέντε φορές ελαφρότερο από τον χάλυβα. Λόγω του ελάχιστου ειδικού βάρους του και της εξαιρετικής μηχανικής αντίστασής του, η καταπόνηση από σεισμό μειώνεται στο ελάχιστο.
Κάθε πρόσοψη έχει διαμορφωθεί σύμφωνα με τα εκάστοτε δεδομένα του αστικού ιστού. Στην κεντρική είσοδο, η πρώτη νεύρωση σχηματίζει το χαγιάτι που εκτείνεται στο πλάτος ολόκληρου του τετραγώνου, ενώ νοτιοδυτικά, στο σημείο που το κτίριο αποκολλάται από τα γειτνιάζοντα κτίσματα, οι όψεις του είναι εξοπλισμένες με σταθερή κατακόρυφη ηλιοπροστασία, επίσης από επικολλητή ξυλεία.
Εσωτερικά, καθεμία από τις νευρώσεις του κτιρίου μορφώνεται διαφορετικά, ώστε να ενσωματώνει τεχνητό φωτισμό στην οροφή, να λειτουργεί άλλοτε ως βιβλιοθήκη, άλλοτε ως κάθισμα ή ακόμη και να δημιουργεί σημειακά εσοχές, εν είδει προστατευμένων χώρων μελέτης, "σπηλιές ανάγνωσης", όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η ομάδα μελέτης. Η απόσταση μεταξύ τους καθορίζεται από τεχνικές και λειτουργικές απαιτήσεις, που σχετίζονται με τα διάφορα μέρη του κτιρίου, καθώς και την άνετη μετακίνηση, ειδικά των Α.Μ.Ε.Α. Παράλληλα, κάθε νεύρωση φέρει ξεχωριστούς αγωγούς αερισμού, τεχνητού φωτισμού καθώς και σύστημα καταιονισμού. Η γλυπτική τους ποικίλλει σε πλάτος και καμπυλότητα και συνθέτει έναν οργανικό χώρο με συνεχώς μεταβαλλόμενες εμπειρίες κατά τη μετακίνηση. Το αποτέλεσμα είναι ένας μοναδικός χώρος, που βιώνεται φωτεινός και ευάερος αλλά συγχρόνως ζεστός και φιλικός, ενισχύοντας την κοινωνικοποίηση των ατόμων που το χρησιμοποιούν.
Το κτίριο έχει προσελκύσει μεγάλο ενδιαφέρον και είναι ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η καλή αρχιτεκτονική μπορεί να βοηθήσει στην τουριστική ανάπτυξη ενός τόπου. Με την αρχιτεκτονική μορφή και την άριστη ποιότητα κατασκευής του κέρδισε πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων το Statens byggeskikkpris για το 2012 (το κρατικό νορβηγικό βραβείο). Τέλος, το κτίριο αποτελεί πρότυπο για τη χαμηλή ενεργειακή συμπεριφορά του, ενώ πληροί τα κριτήρια ενεργειακής κλάσης Α’.