Η τάση για εξοικονόμηση ενέργειας σε κτίρια

Από τον Ματθαίο Βλαχάκη, Διευθυντή Κτιριακών Τεχνικών Έργων του Oργανισμού Eπιθεώρησης-Πιστοποίησης TÜV HELLAS (TÜV NORD), εγγεγραμμένο ενεργειακό ελεγκτή Γ’ τάξης στο μητρώο του ΥΠΕΝ, επιθεωρητή συστημάτων διαχείρισης ποιότητας και ενέργειας κατά ISO 9001 και 50001 και επιθεωρητή του συστήματος DGNB.

Έχοντας διασφαλίσει τα προηγούμενα χρόνια χαμηλές τιμές για το φυσικό αέριο που έρχεται από τη Ρωσία, η Ευρώπη διέθετε φθηνό καύσιμο, γεγονός που οδήγησε σταδιακά σε εξάρτηση από το φυσικό αέριο.
Μετά τα πρόσφατα γεγονότα όμως, και ιδίως μετά από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η τιμή του φυσικού αερίου ανεβαίνει ανεξέλεγκτα, συμπαρασύροντας την τιμή της ενέργειας, ενώ οι αναλυτές προειδοποιούν πως η τρέχουσα ενεργειακή κρίση ήρθε για να μείνει διαρκώντας αρκετά χρόνια.

Οι εναλλακτικές λύσεις
Οι αυξήσεις και η διαρκώς μεταβαλλόμενη αγορά της ενέργειας, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για απεξάρτηση από το μονοπωλιακό καθεστώς του φυσικού αερίου αλλά και του πετρελαίου. Οι λύσεις που είναι άμεσα ορατές στην παρούσα χρονική στιγμή είναι η μεταφορά σε άλλη πηγή ενέργειας (με κίνδυνο να επαναληφθεί το ίδιο σενάριο), οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) οι οποίες δεν έχουν χρονικά σταθερή παραγωγή, και η εξοικονόμηση ενέργειας, η οποία είναι ανεξάρτητη των όποιων εξελίξεων και αποφάσεων.
Οι ΑΠΕ έχουν διεισδύσει αρκετά στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και συνεχίζεται η εγκατάσταση νέων, αφού προηγουμένως επιβεβαιωθεί η καταλληλότητά τους και η αδειοδότησή τους. Τον Ιούνιο 2022, οι ΑΠΕ μαζί με τα υδροηλεκτρικά αποτελούσαν το 48% του μείγματος καυσίμου για την Ελλάδα, συμβάλλοντας σημαντικά στην απεξάρτηση της χώρας από τα ορυκτά καύσιμα.
Ωστόσο, η εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να θεωρηθεί η πιο καθαρή πηγή ενέργειας καθώς μειώνει την τελική κατανάλωση.
Προς αυτήν την κατεύθυνση έχει κινηθεί και η Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία χρόνια, θεσπίζοντας κανονισμούς και οδηγίες για τη διεύρυνση της εξοικονόμησης ενέργειας σε κτήρια, στο δημόσιο και στις μεγάλες επιχειρήσεις.
Συγκεκριμένα, η Οδηγία 2012/27/ΕΕ που ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία με το ν. 4342/2015, προβλέπει την υποχρεωτική διενέργεια ενεργειακών ελέγχων σε μεγάλες επιχειρήσεις, ενώ εδώ και χρόνια είναι υποχρεωτικές οι ενεργειακές επιθεωρήσεις για τη μίσθωση ή τη μεταβίβαση κτιρίων.

Εξοικονόμηση ενέργειας σε τρεις τομείς
Η εμπειρία έχει δείξει ότι υπάρχει ακόμη μεγάλο περιθώριο εξοικονόμησης στους τρεις βασικούς τομείς που είναι κτίρια, διεργασίες και μεταφορές.
Τα σημεία με το μεγαλύτερο περιθώριο εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια είναι η αντικατάσταση λαμπτήρων φωτισμού με αντίστοιχους τεχνολογίας LED, η μόνωση των δικτύων ζεστού και κρύου νερού και η συντήρηση του λέβητα ώστε να διατηρεί το βαθμό απόδοσης σε υψηλό επίπεδο.
Επίσης, η βελτίωση του βαθμού απόδοσης των κλιματιστικών μονάδων με ενδεχόμενη αντικατάσταση τους με σύγχρονης τεχνολογίας, η χρήση ανεμιστήρων οροφής για τον περιορισμό χρήσης ενεργοβόρων κλιματιστικών σε ηπιότερες συνθήκες και φυσικά η παραγωγή ζεστού νερού από ηλιακούς συλλέκτες.
Σημειώνεται ότι η εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών, εκτός από σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας λόγω των κλιματικών συνθηκών στην περιοχή μας, προσφέρει και πολλές θέσεις εργασίας σε ένα κλάδο με παραδοσιακή βιομηχανική δραστηριότητα στην Ελλάδα.

Το παράδειγμα της TÜV HELLAS (TÜV NORD)
Προκειμένου να γίνουν πιο κατανοητές οι προτεινόμενες λύσεις εξοικονόμησης ενέργειας, παραθέτω την πρόσφατη εμπειρία μας από τα μέτρα που ελήφθησαν στο κτίριο που στεγάζει τις υπηρεσίες της TUV HELLAS στο Χολαργό.
• Το 2016 αντικαταστάθηκαν τα φωτιστικά των γραφείων από λαμπτήρες φθορισμού σε πανέλα LED βελτιώνοντας σημαντικά τις συνθήκες φωτισμού των γραφείων, περιορίζοντας την ανάγκη συντήρησης/αντικατάστασης λαμπτήρων και μειώνοντας την εγκατεστημένη ισχύ φωτισμού κατά 67%.
• Το 2018-2019 αντικαταστάθηκαν οι παλιές κεντρικές κλιματιστικές μονάδες για δροσισμό και ο λέβητας πετρελαίου για θέρμανση με μονάδες VRV που λειτουργούν χειμώνα-καλοκαίρι.
Η συνολική εξοικονόμηση της ενέργειας με τις ανωτέρω παρεμβάσεις ξεπέρασε το 25%, ενώ οι σχετικές επενδύσεις αποσβέστηκαν ήδη πολύ γρήγορα, δεδομένου και των υψηλών τιμών ενέργειας. Παράλληλα, εξοικονομήθηκε επιπλέον χώρος με την αποξήλωση του λεβητοστασίου, απομακρύνθηκε το πετρέλαιο και οι συνεπακόλουθοι κίνδυνοι από αυτό, μειώθηκε κατά πολύ το κόστος συντήρησης και αυξήθηκε η λειτουργικότητα των εγκαταστάσεων, έχοντας τους χρήστες να εργάζονται σε ακόμη καλύτερο περιβάλλον εργασίας.
Παρόμοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά στο χώρο των επιχειρήσεων και ιδιαίτερα στις μεγάλες επιχειρήσεις, όπου η διαχείριση γίνεται πιο δύσκολη. Εκεί, κρίνεται σκόπιμη η απασχόληση ενός ενεργειακού υπεύθυνου που θα έχει την γενική εικόνα των ενεργειακών παραμέτρων και προτείνει μέτρα εξοικονόμησης.

«Κλειδί» η αρχική διαχείριση της ενέργειας
Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικότερο μέτρο εξοικονόμησης με το λιγότερο κόστος αποτελεί η αρχική διαχείριση της ενέργειας φροντίζοντας με μικρές και απλές κινήσεις να περιοριστεί η άσκοπη κατανάλωση, όπως η λειτουργία φωτιστικών μόνο κατά τη διάρκεια εργασίας, η ρύθμιση του θερμοστάτη κατά 1°C χαμηλότερα, η χρήση φυσικού δροσισμού αντί κλιματισμού την άνοιξη και το φθινόπωρο κ.ο.κ.
Άλλο σημείο βελτίωσης είναι η εξοικονόμηση ενέργειας στις μεταφορές, όπου εξετάζεται η αντικατάσταση οχημάτων ή η καλύτερη οργάνωση και ομαδοποίηση δρομολογίων.
Στον κτιριακό τομέα, στην εξοικονόμηση ενέργειας συμβάλλει σημαντικά η θερμομόνωση του κτιριακού κελύφους που απαρτίζεται από τα διαφανή δομικά στοιχεία (υαλοπίνακες) και τα αδιαφανή (τοίχοι, κολώνες, πλάκες).
Η εξωτερική θερμομόνωση των αδιαφανών δομικών στοιχείων με κατάλληλο σύστημα εξωτερικής θερμομόνωσης ή η αντικατάσταση των εξωτερικών κουφωμάτων με διπλούς υαλοπίνακες με θερμοδιακοπτόμενα κουφώματα μπορεί επίσης να επιφέρει σημαντικά οφέλη και μικρό χρόνο αποπληρωμής, αν η υφιστάμενη θερμομόνωση είναι στοιχειώδης. Η εξωτερική θερμομόνωση συμβάλλει επίσης στον περιορισμό της εσωτερικής υγροποίησης και σε καθαρότερο εσωτερικό περιβάλλον.
Οι νέες τάσεις στην κατασκευή των κτιρίων είναι η εξαρχής κατασκευή βιώσιμων κτιρίων που λαμβάνουν υπόψη τους τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, την εξοικονόμηση ενέργειας με στόχο το «παθητικό κτίριο» ή «κτίριο μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης», καθώς επίσης και στοιχεία που μειώνουν το κόστος λειτουργίας, αυξάνουν την υγεία και την ικανοποίηση των χρηστών και συμβάλλουν στη σύγχρονη κοινωνία.
Η πιστοποίηση αειφόρων κτιρίων γίνεται από αναγνωρισμένους φορείς στο αντικείμενο όπως το Αμερικανικό USGBC για το LEED, το βρετανικό BREEAM και το γερμανικό DGNB.
Οι βασικότεροι πυλώνες είναι κοινοί για όλα τα συστήματα και αφορούν κυρίως θέματα περιβαλλοντικά, υγείας, αντοχής στο χρόνο και συνύπαρξης με την κοινωνία και το περιβάλλον.
Αντίστοιχα, υπάρχουν επιμέρους διαφοροποιήσεις στις απαιτήσεις προσθέτοντας ή αφαιρώντας αντικείμενα, στον τρόπο υλοποίησης και στον τρόπο αξιολόγησης. Το πλέον διαδεδομένο από αυτά παγκοσμίως είναι το σύστημα LEED, ενώ το πιο συμβατό με τις Ευρωπαϊκές συνθήκες είναι το DGNB και το BREEAM που λαμβάνουν υπόψη τον κύκλο ζωής του κτιρίου.
Η κατάλληλη πιστοποίηση με κάποιο σύστημα αειφορίας κτιρίων έχει θεσπιστεί στην Ελλάδα με επιπλέον μπόνους στο συντελεστή δόμησης, ενώ παράλληλα παρέχει και ένα ισχυρό πλεονέκτημα marketing.
Το οφέλη βέβαια δεν σταματούν εκεί, καθώς η εφαρμογή των συστημάτων σε αρχικό στάδιο της μελέτης συνεισφέρει στον περιορισμό των λειτουργικών εξόδων και μετά την κατασκευή, επιταχύνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την απόσβεση της επένδυσης.