Μετατροπή παλαιού βυρσοδεψείου σε κτίριο γραφείων.

Το συγκρότημα του Βυρσοδεψείου Μ. καί Γ.Σίμου βρίσκεται στο Μοσχάτο επί των οδών Κύπρου, Υδρας καί Λευκάδος, πολύ κοντά στην οδό Πειραιώς. Κατασκευάστηκε περί το 1930, την περίοδο ανάπτυξης της βιομηχανίας και αντίστοιχα και της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.Καταλάμβανε το σύνολο του οικοπέδου συνολικού εμβαδού 4800τ.μ ,αφήνοντας ελάχιστο ελεύθερο χώρο στίς πρασίες και στο σύνορο με το γειτονικό κτίριο.  Εκτείνεται σε πέντε διαδοχικά «υπόστεγα» συνολικού εμβαδού περίπου 3500 Μ2. Η μορφή του υπαγορεύθηκε αποκλειστικά απο την βιομηχανική χρήση του κτιρίου,που απαιτούσε μεγάλους και ελεύθερους χώρους για την σωστή λειτουργία του. Εφερε πλήρη μηχανολογικό εξοπλισμό για την επεξεργασία του δέρματος σε όλα της τα στάδια. Περί τό 1970 τμήμα τού συγκροτήματος, συνολικού εμβαδού περίπου 1000 Μ2, κατεδαφίστηκε και στην θέση του ανεγέρθηκαν δύο πολυόροφα κτίρια.Το 1997 κηρύχθηκε διατηρητέο απο το ΥΠΕΧΩΔΕ σύμφωνα με το ΦΕΚ 267δ/1997. Σαν βυρσοδεψείο λειτούργησε μέχρι το 1999 με φθίνοντα ρυθμό κατά τα τελευταία έτη ενώ τμήματα του είχαν παραχωρήθεί κατά καιρούς γιά άλλες χρήσεις (συνεργείο αυτοκινήτων, αποθηκευτικοί χώροι κ.λ.π.) Το 2000 ενοικιάστηκε απο μεγάλη εταιρία εμπορίας παιχνιδίων για να στεγάσει το διοικητικό και εμπορικό της τμήμα.

Μορφολογική ανάλυση

To κτίριο φέρει τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των βιομηχανικών κτιρίων της εποχής. Αποτελείται απο πέντε διαδοχικά υπόστεγα, όμοια μεταξύ τους διαστάσεων περίπου 10χ70 μ που  αναπτύσονται σε μια στάθμη και επικοινωνούν εσωτερικά. Μετά την κατεδάφιση η έκταση των  δύο απο τα πέντε «υπόστεγα» μειώθηκε στό μισό, ενώ κατεδαφίστηκε το αέτωμα του τρίτου. Οι τοιχοποιίες μεταξύ των υποστέγων ειναι κοινές και  κατασκευάζονται απο φέρουσα λιθοδομή,η οποία παραμένει ανεπίχριστη ή σε ορισμένα τμήματα επιχρίεται με χοντρο κονίαμα. Εσωτερικά κατασκευάζονται υποστηλώματα απο συμπαγή τούβλα τόσο μετάξύ των «υποστέγων», όσο και στο εσωτερικό τους για την υποστύλωση των ζευκτων, οπου αυτα γεφυρώνουν μεγάλα ανοίγματα. Στις όψεις κατασκευάζονται παράθυρα διαστάσεων περίπου 1,00 χ 2,00μ., με ξύλινα κουφώματα και ενσωματωμένη σιδεριά, καθώς και φεγγίτες με διάμετρο περίπου 95 εκ. και επίσης ξύλινο πολυγωνικό  κούφωμα. Περιμετρικά των φεγγιτών τοποθετούνται για λόγους διακοσμητικούς συμπαγή τούβλα. Κατασκευάζονται επίσης πόρτες εισόδου –εξόδου στο κτίριο με διαστάσεις 1,00-3,00 χ 3,00. Εχουν κουφώματα μεταλλικά με ανοιγόμενα ή συρόμενα φύλλα.

Δομική ανάλυση - βλάβες 

Οι στέγες ήταν ξύλινες με δικτυώματα ανά 3,00 μ. και τεγίδες 8 Χ 9 εκ. ανά 1,00  μ. ενώ έφεραν επικάλυψη με βυζαντινά κολυμβητά κεραμίδια.Τά δικτυώματα μέ ανοίγματα από 8,50 μ. εως 12,40 μ. εδράζονταν στις περιμετρικές λιθοδομές και σε εσωτερικές λιθοδομές ή ενδιάμεσες κιονοστοιχίες με υποστυλώματα 50 Χ 50 εκ. ανά 3,00 μ  από συμπαγή τσιμεντότουβλα. Οι λιθοδομές πάχους 50 περίπου εκατοστών με λαξευμένους λίθους στις γωνίες και τις παραστάδες είχαν δομηθεί με φτωχό σχετικά ασβεστοκονίαμα. Στα εβδομήντα χρόνια της ζωής του κτιρίου είχαν γίνει διάφορες επεμβάσεις, όπως διανοίξεις εξωτερικών θυρών, κατασκευή γερανού επί υποστυλωμάτων από οπλισμένο σκυρόδεμα, κατασκευή πρόσθετων δεξαμενών βάθους έως 2,5μ από  οπλισμένο σκυρόδεμα, καθαίρεση ενδιάμεσων υποστυλωμάτων καί δόμηση εσωτερικών τοίχων από τσιμεντόλιθους. Παρόλο που οι παραπάνω επεμβάσεις ήταν αρκετές ,οι κυριότερες ζημιές στο κτίριο είχαν προκληθεί από την αστοχία της υδρορρόης, μεταξύ των στεγών, η οποία λόγω μικρού βάθους αδυνατούσε να απάγει τα όμβρια ύδατα.  Αυτό είχε σαν συνέπεια την εκτεταμένη φθορά της στέγης, η οποία  από έλλειψη συντήρησης είχε καταρρεύσει σε διάφορα σημεία, ενώ σε άλλα είχε υποστυλωθεί πρόχειρα. Η καλή συμπεριφορά του κτιρίου στον σεισμό της 7ης  Σεπτεμβρίου 1999, σε αντίθεση με πολλά γειτονικά του κτίρια μας οδήγησε στην απόφαση να διατηρήσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του φέροντος οργανισμού του κτιρίου και να αποφύγουμε επεμβάσεις που θα μπορούσαν να αλλοιώσουν τον χαρακτήρα του.

Η μελέτη

Τα δεδομένα με τα οποία ξεκίνησε η μελέτη του, ήταν κυρίως οι απαιτήσεις του κτιριολογικού προγράμματος και το γεγονός οτι το κτίριο είναι διατηρητέο. Αφ’ενος λοιπόν η επέμβαση έπρεπε να εντάξει την νέα χρήση του κτιρίου στο υπάρχον κέλυφος, να καταφέρει ουσιαστικά να διαχειριστεί εναν τεράστιο επίπεδο χώρο και να διαφοροποιήσει οπτικά στο εσωτερικό, πέντε παρόμοια διαδοχικά «υπόστεγα». Αφ’ετέρου έπρεπε να αποκατασταθούν οι ζημιές και οι εκ των υστέρων επεμβάσεις που ειχε υποστεί το κτίριο, ώστε αυτό να επανέλθει στην αρχική του μορφή. Η νέα χρήση του, απαιτούσε την δημιουργία 12 ανεξάρτητων τμημάτων (μηχανογράφηση,λογιστήριο,marketing,τροφοδοσία,κλπ) και των  αντίστοιχων γραφειακών χώρων για περίπου 80 άτομα. Επίσης γραφεία προϊσταμένων και υποδοχής στην είσοδο. Απαιτούσε κλειστούς χώρους για την τοποθέτηση του αρχειακού υλικού,αίθουσες συνεδριάσεων ,εστιατόριο  και βοηθητικούς χώρους, αποθήκες, λουτρά. Επιλογή των μελετητών ήταν η οργάνωση τής λύσης στο σύστημα του ανοιχτού χώρου (open space). O διαχωρισμός αυτός έπρεπε να γίνει με έμμεσους τρόπους   δηλαδή ελαφρά διάφανα χωρίσματα, στο ύψος των 2.00μ, που διαφοροποιούνται στην επεξεργασία τους ( ματ ή διάφανη ) ανάλογα με την χρήση. Επίσης με την επεξεργασία της επίστρωσης του δαπέδου ανάλογα με την χρήση του αντίστοιχου χώρου. Γραφεία,χώροι κίνησης,λουτρά, χώροι συσκέψεων φέρουν διαφορετικό δάπεδο με σκοπό να διαχωρίζονται νοητά οι επιμέρους ενότητες. Στα σημεία όπου αναπόφευκτα πρέπει να υφίστανται συμπαγή διαχωριστικά (π.χ αποθήκες ,χώροι υγιεινής) διατηρήθηκαν αποκαταστάθηκαν και ενισχύθηκαν οι υπάρχουσές  τοίχοποιίες οι οποίες παρέμειναν ορατές. Συμπληρώθηκαν επίσης  με νέες  χαμηλότερες οπτοπλινθοδομές που επικαλύφθηκαν με επεξεργασμένο επίχρισμα χρώματος ώχρας. Οι παραπάνω εφαρμογές εξασφαλίζουν την ιδιωτικότητα και επιτρέπουν στο βλέμμα να κινείται ελεύθερα στο χώρο ενώ βοηθούν στο να μην αλλοιωθεί η αίσθηση που δίνει ο  εσωτερικός  χώρος ώς ενιαίος. Πρόσθετες επιλογές έγιναν ώς πρός τα χρώματα με τα οποία επρόκειτο να επενδυθεί. Η ανεπίχριστη  τοιχοποιία υποδείκνυε την χρήση θερμών αποχρώσεων του κίτρινου και του πορτοκαλί, ενώ το χρώματα αυτά συμπληρώθηκαν με αποχρώσεις του πράσινου. Εμφανείς μεταλλικές διατομές οξειδώθηκαν τεχνητά ώστε να πάρουν το επιθυμητό χρώμα της σκουριάς. Μέσα στίς επιδιώξεις των μελετητών ήταν και η διατηρήρηση  τμήματος  του εξοπλισμού του βυρσοδεψείου, όσου είχε μείνει ανέπαφος, που περιλαμβάνει κάδους πλύσης των δερμάτων και μηχανήματα επεξεργασίας τους, τα οποία αφαιρέθηκαν με προσοχη απο τις αρχικές τους θέσεις και αφού συντηρήθηκαν, καθαρίστηκαν με υδροβολή ζεστου νερού και επισκευάστηκαν  επανατοποθετήθηκαν σε νέες θέσεις.Λόγω του μεγάλου μεγέθους τους χρησιμοποιήθηκαν για να εξασφαλίσουν τα όρια μεταξύ των επιμέρους ελεύθερων ενοτήτων του κτιρίου. Τέλος έγινε προσπάθεια να αναδειχθεί  το αποτέλεσμα της επέμβασης στον εσωτερικό και στον εξωτερικό χώρο με την ειδική μελέτη της χρήσης τόσο του φυσικού, όσο και του τεχνιτού φωτισμού.    

Οι επεμβάσεις

Αφαιρέθηκαν όλες οι μεταγενέστερες κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα.  Καθαρίστηκαν οι υπάρχουσες τοιχοποιϊες με υδροβολή ζεστού νερου. Πραγματοποιήθηκαν τσιμεντενέσεις με μείγματα λευκού τσιμέντου, θηραικής γής χαλαζιακης άμμου κλπ. στις λιθοδομές στις περιοχές που εντοπίστηκαν ρηγματώσεις και αρμολόγημα σε μεγάλο βάθος των δύο όψεων με κονίαμα υψηλής περιεκτικότητας σε τσιμέντο. Επαναδομήθηκαν οι κατεστραμμένες παραστάδες των λιθοδομών (τοίχου), με λαξευμένους λίθους. Επαναδομήθηκαν τα καταργημένα πλίνθινα υποστυλώματα.Ολα τα υποστυλώματα ενισχύθηκαν και στην συνέχεια επενδύθηκαν με παλαιά συμπαγή τούβλα. Οι οξειδωμένοι οπλισμοί καθαρίστηκαν προστατεύτηκαν με ρητίνες υψηλής αλκαλικότητας και  καλύφτηκαν με επισκευαστικό ρητινοκονίαμα. Οι επιφάνειες του σκυροδέματος επαλείφθηκαν με αναστολείς διάβρωσης με βάση αμινιαλκοολες. Τα οριζόντια διαζώματα ενισχύθηκαν με σιδηροδοκούς Αποκαταστάθηκαν στις αρχικές τους διαστάσεις τα ανοίγματα των εξωτερικών τοίχων,ενώ στις δύο κεντρικές εισόδους των γραφείων ,οπου τα άνοιγματα είναι αρκετά μεγάλα, ενισχύθηκαν  τα υπέρθυρα με σιδηροδοκούς. Επίσης ξαναχτίστηκαν τα ανοίγματα που είχαν διευρυνθεί, αποκαταστάθηκαν τα ανοίγματα που είχαν κλειστεί και κατασκευάστηκαν νέες ποδιές απο σκυρόδεμα. Τα κουφώματα, ξύλινα με περαστές σιδεριές , σχεδιάστηκαν απο την αρχη ακολουθόντας  την ίδια λογική.Τέλος για να μην αλλοιωθεί η εξωτερική μορφή τους ,στην θέση των παλαιών μεγάλων ανοιγμάτων τοποθετήθηκαν υαλοστάσια χωρίς σκελετό. Η στέγη αντικαταστάθηκε και  παράλληλα βελτίωθηκε η κατασκευή των υδρορροών ώστε να επαρκούν στην απαγωγή των ομβρίων,ενω κατασκευάστηκε οριζόντιο διάζωμα από οπλισμένο σκυρόδεμα  στην στάθμη έδρασης των δικτυωμάτων .Τα δικτυώματα της στέγης, της ίδιας μορφής με τα παλαιά, κατασκευάστηκαν απο λευκή ξυλεία και εισήχθησαν ειδικά για το έργο αυτό από την Τσεχοσλοβακία. Η ξυλεία διατομής περίπου 200 Χ 150 χιλ. , φουρνισμένη, ελέγχθηκε λεπτομερώς ως προς την υγρασία και επαλλείφθηκε με δύο χέρια  μυκητοκτόνο, χρώματος πράσινου.Τα εφελκυόμενα μέρη των δικττυωμάτων ήταν απο γαλβανισμένους ελκυστήρες διατομής  Φ30. Οι διελεύσεις των υδραυλικών και ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων έγιναν υποδαπέδια  μέχρι να καταλήξουν στίς αντίστοιχες θέσεις εργασίας.Για τον κλιματισμό και αερισμό του χώρου τοποθετήθηκαν  ορατά ανοξείδωτα κανάλια κυκλικής διατομής μέσα στον χώρο της στέγης που έφεραν στόμια εξαγωγής του αέρα πάνω απο κάθε θέση εργασίας . Ο γενικός φωτισμός επιτυγχάνεται, με μια σειρά φωτιστικών σωμάτων ανηρτημένων απο τους ελκυστήρες των ζευκτών ,ενω οι διελεύσεις των καλωδίων τους  έγιναν μέσα απο τα δοκάρια των ζευκτων ώστε να μην είναι ορατές.
Το μεγάλο βάθος του κτιρίου, (απο την μια όψη έως την άλλη η απόσταση ειναι περίπου 70 μ) και τα μικρά σε έκταση ανοίγματα των όψεων δημιουργούσαν προβλήματα στόν ομαλό φυσικό φωτισμό των γραφειακών χώρων. Το θέμα λύθηκε με την κατασκευή ανοιγμάτων στην στέγη ,σε επιλεγμένα σημεία,  που εξασφάλιζουν άπλετο φυσικό φωτισμό και αναδεικνύουν την  αρχιτεκτονική επέμβαση. Επίσης   εξασφαλίζουν  την ομαλή λειτουργία του εσωτερικού κήπου ,που επίσης απαιτεί έντονο φυσικό φωτισμό. Στην χρήση του φωτός ,του τεχνητού αυτή την φορά, κατέφυγαν οι μελετητές για την ολοκληρωμένη ανάδειξη των επεμβάσεων.Τοποθετήθηκαν σώματα σημειακής δέσμης φωτός (spot) στα ζευκτά της οροφής ,σε σημεία που να αναδεικνύεται η κατασκευή της και πάνω απο κάθε υποστήλωμα με συμπαγή τούβλα δίνοντας μια έντονα θεατρική ατμόσφαιρα.Στον εξωτερικό χώρο τοποθετήθηκανι σε επιλεγμένα σημεία προβολέις που φωτίζουν τις δύο κεντρικές όψεις. Η στάθμη των δαπέδων αναβιβάστηκε ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των συχνών πλημμυρών στην περιοχή με παράλληλη στεγάνωση του υποστρώματος και των περιμετρικών λιθοδομών. Η  επίστρωση έγινε στην μεγαλύτερη έκταση με φουρνισμένες σανίδες διατομής 30 Χ 180 χιλ. σε διάφορα μήκη, πού εισήχθηκαν ειδικά για το έργο αυτό απο την Σουηδία,  και επαλλείφθηκαν μέ  μυκητοκτόνο χρώματος πορτοκαλί. Για την επίστρωση των πατωμάτων εκτός απο το ξύλο  χρησιμοποιήθηκαν επίσης ανοξείδωτες πλάκες 60 Χ 60 εκ. (στούς χώρους συσκέψεων), συμπαγή τούβλα (στούς διαδρόμους) και  πατητή τσιμεντοκονία (στούς χώρους υγιεινής).
Τα υάλινα διαχωριστικά πετάσματα πάχους 11 χιλ. από κρύσταλλα securite κατεργασμένα με αμμοβολή. Τα χρώματα που  χρησιμοποιήθηκαν  για τον εσωτερικό χώρο ήταν το πράσινο και το πορτοκαλί που επελέγησαν ώστε να επιτευχθεί ενα αποτέλεσμα φωτινό και χαρούμενο .Τα χρώματα αυτά τόνιζουν την ανεπίχριστη λιθοδομή. Κάποιες μκρές ανεξάρτητες κατασκευές χρωματίστηκαν με εναλλαγή λευκών και μαύρων λωρίδων ένω οι μηχανολογικές εγκαταστάσεις πού έπρεπε να τοποθετηθούν σε σημεία υψηλά και εμφανή  καλύφθηκαν με ελαφριές κατασκευές χρώματος πορτοκαλί.
Λόγω του συστήματος δόμησης  το κτίριο έχει ελάχιστο ελεύθερο  χώρο στίς πρασιές  ο οποιός καλυπτεται με κυβόλιθους χρώματος γκρι και κόκκινου και χαμηλή βλάστηση. Οι πρωτότυπες οικοδομικές  κτιριολογικές και μορφολογικές  λύσεις των μελετητών καθώς και η θετική  ανάμειξη των ιδιοκτητών βοήθησαν στην δημιουργία ενός αποτελέσματος υψηλής αισθητικής. Με την  επέμβαση  αποκαταστάθηκε και συμπληρώθηκε στην αρχική του μορφή το κτίριο ,βελτιώθηκε η αντισεισμικότητα του , οι αστοχίες των υδρορροών και γενικά το σύνολο των προβλημάτων που είχαν προκύψει απο την έλλειψη συντήρησης . Εσωτερικά ,με την εναλλαγή των υλικών και των χρωματισμών, τον πειραματισμό με νέες τεχνοτροπίες καθώς και με  την χρήση του φωτός, φυσικού ή  τεχνιτού, μετατράπηκε ένα φαινομενικά ουδέτερο και σχετικα σκοτεινό βιομηχανικό κτίριο ,σε ενα ευχάριστο και άνετο για τους εργαζόμενους κτίριο γραφείων,διατηρώντας παράλληλα την αρχική άποψη του χώρου.