Το βραβείο RIBA 2023 στην αρχιτέκτονα Yasmeen Lari

Το χρυσό μετάλλιο του βραβείου που απονέμει κάθε χρόνο το Βασιλικό Ινστιτούτο Βρετανών Αρχιτεκτόνων (RIBA) δόθηκε για το 2023 στην Yasmeen Lari, την πρώτη γυναίκα αρχιτέκτονα του Πακιστάν, η οποία βοήθησε στην κατασκευή περισσότερων από 50.000 αντισεισμικών, φιλικών προς το περιβάλλον σπιτιών για οικογένειες που έχασαν τα σπίτια τους μετά τον σεισμό στο βόρειο Πακιστάν το 2005.
Η Yasmeen Lari κατάγεται από μια προνομιούχα οικογένεια του Πακιστάν και είχε την ευκαιρία να σπουδάσει στο Λονδίνο, ενώ όταν επέστρεψε στη χώρα της, ως η πρώτη γυναίκα αρχιτέκτονας, μπήκε σε μια ελίτ, σχεδιάζοντας μεγάλα έργα. Με τη συνταξιοδότησή της αφιερώθηκε σε ένα είδος κοινωνικής αρχιτεκτονικής –την οποία η ίδια ονομάζει "ξυπόλητη" (barefoot social architecture)– σχεδιάζοντας πια για τις οικονομικά ασθενείς οικογένειες και χρησιμοποιώντας παραδοσιακές πρακτικές. Ο σεισμός αποτέλεσε την αφορμή γι' αυτήν τη μετάβαση. Μπορεί να μην είχε ασχοληθεί μέχρι τότε με παρόμοια θέματα, αλλά όπως είπε και η ίδια: "Αν κάνεις κάτι πέρα από τη ζώνη άνεσής σου, τότε με κάποιο τρόπο έρχεται βοήθεια".
Ενώ οι διεθνείς οργανώσεις ασχολούνταν με την ανέγερση δαπανηρών κατοικιών, η Lari επιστράτευσε τους ίδιους τους πληγέντες και τους εκπαίδευσε να χρησιμοποιήσουν ό,τι υλικό ήταν διαθέσιμο, κυρίως από τα ίδια τα συντρίμμια. Μια σειρά από περαιτέρω σεισμούς, πλημμύρες και συγκρούσεις κράτησε αυτήν και την ομάδα της ενεργούς στο να αναπτύσσουν τεχνικές με μπαμπού, λάσπη και ασβέστη, ακολουθώντας τις αρχές του χαμηλού κόστους, του μηδενικού άνθρακα και των μηδενικών αποβλήτων. Μέσα από αυτήν την εμπειρία έγινε επικριτική
ως προς τις λύσεις που προσφέρουν οι υπηρεσίες βοήθειας, καθώς και ως προς την αστικοποιημένη νοοτροπία, που επιβάλλεται στις αγροτικές κοινότητες.
Η ίδια μέσα από την αρχιτεκτονική δράση της δίνει και ένα ισχυρό μήνυμα για τη θέση των γυναικών στη χώρα της, υποστηρίζοντας ότι: "Είναι πλάνη να πιστεύουμε ότι γυναίκες σαν εμένα έχουν παλέψει πραγματικά. Το Πακιστάν εξακολουθεί να είναι μια πολύ ανδροκρατούμενη κοινωνία, αλλά αν είσαι γυναίκα που εργάζεται στη δημόσια ζωή, τότε είσαι ήδη μέλος της ελίτ, με ένα ισχυρό σύστημα υποστήριξης πίσω σου".